نقد فیلم مغزهای کوچک زنگ زده

بدتر از آن، هیچکدام از این رفتارهای جدی، منشائی در شخصیت‌پردازی شاهین ندارند؛ برعکس آنچه که جای شخصیت‌پردازی را گرفته، پرگویی و خشونت کلامی با لحنی بامزه است. در اغلب لحظات فیلم شخصیت‌ها مدام ناسزا و متلک نثار هم می‌کنند و لحن و ریتم بسیار تند فیلم، باعث می‌شود تا این به اصطلاح خشونت‌های کلامی گاها رنگ کمدی به خود بگیرند ولی زمانی که وارد وضعیت‌های جدیِ فیلم می‌شویم، لحن فیلم بی هیچ تمهیدی از شوخی به جدی تغییر می‌کند. مثلا زمانی که شاهین در وان کثیفی مشغول آفتاب گرفتن است یا سکانسی که پس از داد و بیدادهای بی‌دلیل دوستش را در قهوه خانه‌ای بغل می‌کند، کاملا کمدی جلوه می‌کنند. حال در موقعیتی جدی، وقتی که قتل خواهر در حال رخ دادن است، زیر پتو قایم شدن و انفعال شاهین بیشتر کمدی – آن هم از نوع احمقانه‌اش - است. اگر جدی است، خواستگاه‌اش کجا است؟ تا پیش از آن او تنها در ماشین می‌رقصید یا در وان کثیفش آفتاب می‌گرفت که مخاطب را می‌خنداند. پس از واقعه قتل نیز، جلوی دوستش در قهوه‌خانه دیوانه‌بازی در می‌آورد و باز هم موجب خنده ما می‌شود. خب، اینها برای چه هستند؟ آیا ویژگی غیر از «باحال بودن» و «دیوانه‌بازی» از شاهین به ما داده می‌شود؟ پس انفعال او در زمان قتل نه تنها نقطه دیدی به ما نمی‌دهد بلکه علتی هم در کار نیست.

وقتی لحن غالب در طول فیلم کمدی – یا در بهترین حالت غیرجدی - باشد، موقعیت‌های جدی نیز ناخواسته کمدی جلوه می‌کنند و فیلم سهوا – یا شاید عمدا! – برخی موقعیت جدی را تبدیل به کمدی می‌کند. به یاد آورید پلانی را که پدر پس از مرگ همسرش، مشت خرما را با ولع در جیبش فرو می‌کند! این پلان با آن پلانی که بر سر جنازه همسرش اشک می‌ریزد اصلا همخوانی ندارد. بنابراین با این رفت و آمدهای متوالی و بی‌دلیل میان موقعیت‌های جدی و شوخی، چطور باید مسائل جدی را در فیلم به معنای سینمایی‌اش جدی گرفت؟ خاطرم هست بسیاری در سینما در سکانس برخورد شاهین در آرایشگاه زنانه، بلند بلند می‌خندیدند! واقعا در آن سکانس چیزی برای خندیدن وجود نداشت اما این واکنش مخاطب هم بی‌دلیل نیست؛ مای مخاطب تنها شاهین و کارهایش را از طریق دیوانه‌بازی‌‌هایش شناخته‌ایم و مدام به آنها خندیده‌ایم، حال در ساده‌ترین لحظات غیر کمدی نیز هنوز تصور و انتظار کمدی از او داریم. این موضوع تایید مشکلی است که پیشتر به آن اشاره کردم. وقتی لحن کمیک بر فیلم غالب شده، موقعیت‌های جدی ناخواسته کمدی جلوه می‌کنند. در حقیقت جایی که باید کمی شخصیت‌پردازی و تحریک سمپاتی مخاطب صورت می‌گرفت، تبدیل به نطق‌های پر سر و صدا و داد و هوارهایی شده که صرفا می‌توانیم به آنها لبخند بزنیم و نه چیزی بیشتر.

فقدان پرداخت به سایر شخصیت‌های فیلم نیز راه داده است. مثلا برادر کوچک‌تر که هیچ چیز از او نمی‌دانیم به جز دعوایی که آن هم نشان داده نمی‌شود، چطور یک‌باره تصمیم به خفه کردن خواهرش می‌گیرد یا مادری که پس از ناپدید شدن دخترش، ناگهان به شکل خنده‌داری از رخت خواب بلند شده و فحش و ناسزا می‌دهد یا دوست شاهین که از یک سوم پایانی فیلم به بعد، رها می‌شود و علت حضورش نیز در فیلم، به کل نامعین است. ما هیچ چیز جدی از این آدم‌ها نمی‌دانیم و ندیده‌ایم که حال بخواهیم کارهایشان را جدی بگیریم. به جز نوید محمدزاده که متاسفانه هنوز هم در تیپ همیشگی‌اش درجا می‌زند، بازی باقی بازیگران خوب است؛ خصوصا فرهاد اصلانی که با وجود نقص در شخصیت‌پردازی‌اش، از پس تیپی که باید ارائه دهد به خوبی برآمده است.

«مغزهای کوچک زنگ زده» فیلم پر هیاهو و پر سر و صدایی است که خشونتش صرفا در کلام آن هم با لحنی کمیک در قالب متلک و ناسزا بروز می‌کند اما زمانی که باید جدی باشد و کمی مخاطب را نسبت به وقایع فیلم دغدغه‌مند کند، چیزی برای ارائه ندارد. هرگاه به این موضوع شک کرده‌اید، باید از خود بپرسید که آیا حاضر به تماشای دوباره و سه‌باره‌ی فیلم هستید؟ اگر خیر قطعا به این خاطر است که چیز جدی در فیلم برای دنبال کردن نیافتید و اگر بله، احتمالا برای تداعی دوباره‌ی همان لحظات کمدی در فیلم است.