نزدیک بینی چشم چیست؟ علائم، عوارض و راه‌های پیشگیری و درمان آن

نزدیک بینی یکی از عیوب رایج انکساری چشم است. کسی‌که چشمان نزدیک بین دارد، اجسامی را که در فاصله نزدیک قرار گرفته‌اند به‌خوبی می‌بیند اما اجسام دور را تار مشاهده می‌کند.

علت نزدیک بینی چشم

علت این عارضه به ساختار و عملکرد چشم مربوط است. چشم ما یک ساختار پیچیده اپتیکی است که بخش‌های مختلفی دارد. یکی از این بخش‌ها قرنیه و عدسی در جلوی چشم و شبکیه در انتهای ‌آن است. در یک چشم سالم، پرتو‌های نور، پس از بازتاب از یک جسم، ازطریق قرنیه وارد چشم شده و به‌کمک عدسی، شکسته می‌شوند؛ به‌طوری‌که در انتهای چشم، که محل شبکیه است،‌ متمرکز می‌شوند. حال، اگر چشم دچار نزدیک بینی باشد، نقطه کانونی تجمع پرتو‌های نور کمی جلوتر از شبکیه قرار می‌گیرد که این باعث تار دیدن اجسام در فواصل دور می‌شود.

نزدیک بینی چشم معمولا به‌دلیل بزرگی بیش از حد کره چشم و یا خمیدگی زیاد قرنیه (قوز قرنیه) رخ می‌دهد.

علائم نزدیک بینی چشم

علائم این عارضه به‌راحتی قابل‌تشخیص است. این علائم عبارت‌اند از:

• تاری دید هنگام نگاه کردن به اجسام دور؛
• نیاز به تنگ‌کردن چشم‌ها یا نزدیک‌کردن پلک‌ها به هم برای دیدن اجسام دور‌؛
• سردرد ناشی از تماشای فواصل دور؛
• کاهش دید در فواصل دور هنگام رانندگی به‌خصوص در شب.

این عارضه در دوران کودکی و هنگام معاینات پیش از ورود به مدرسه در کودکان شناسایی می‌شود. کودکانی که چشمان نزدیک بین دارند معمولا رفتارهای زیر را بروز می‌دهند:

• تنگ‌کردن چشم‌ها به‌طور مداوم؛
• نیاز به نشستن جلوی تلویزیون یا روی صندلی‌های جلویی سینما یا روی نیمکت‌های ردیف جلوی کلاس؛
• ناتوانی در دیدن اجسام از راه دور؛
• پلک‌زدن زیاد؛
• مالیدن مداوم چشم‌ها.

چه کسانی به نزدیک بینی چشم دچار می‌شوند؟

عوامل ارثی مهم‌ترین دلیل بروز این عارضه هستند. اگر فردی پدر یا مادر نزدیک بین داشته باشد، احتمال این که خودش هم به این عارضه دچار شود، افزایش می‌یابد.

همچینی برخی تحقیقات نشان داده است کودکانی که زیاد در خانه می‌مانند، بیشتر از بقیه کودکان به نزدیک بینی مبتلا می‌شوند.

پیامد‌های نزدیک بینی چشم کدام‌اند؟

این عارضه مانند هر مشکل جسمانی دیگری، اگر به حال خود رها شود، پیامدهایی روی زندگی فرد دارد. این پیامدها شامل موارد زیر هستند:

• کاهش کیفیت زندگی و عملکرد شغلی؛
• سردرد و چشم درد؛
• به‌خطرافتادن جان خود و دیگران، به‌ویژه هنگام رانندگی یا کارهای حساس؛
• هزینه‌های سنگین مالی ناشی از معاینات پی‌درپی و اقدامات درمانی؛
• آسیب‌های بیشتر ناشی از نزدیک بینی شدید به چشم، مانند آسیب به شبکیه چشم، آب مروارید، خون‌ریزی رگ‌های خونی چشم و… .

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

مشکلات بینایی همیشه به‌راحتی خودشان را نشان نمی‌دهند؛ پس باید به‌صورت دوره‌ای برای معاینات چشم به چشم‌پزشک مراجعه کنید. این دوره‌ها در کودکان و بزرگ‌سالان متفاوت است.

کودکان باید یک بار در ۶ماهگی، یک بار در ۳سالگی، یک بار قبل از کلاس اول دبستان و پس از آن، هر ۲ سال یک بار معاینه شوند.

بزرگ‌سالان به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1. گروهی که احتمال بیشتری دارد که به بیماری‌های چشم مبتلا شوند یا هم‌اکنون به یکی از این عیوب گرفتار هستند، باید هر ۱ تا ۲ سال یک بار برای معاینه چشم و بررسی وضعیت چشمان خود مراجعه کنند.
2. گروه دوم افرادی هستند که چشمان سالمی دارند و فعلا نشانه‌ای از بروز عارضه در آنها مشاهده نمی‌شود. معاینه چشم این گروه به این بستگی دارد که چند سال‌شان است:

• از ۲۰ تا ۳۹سالگی، هر ۵ تا ۱۰ سال یک بار؛
• از ۴۰ تا ۵۴سالگی، هر ۲ تا ۴ سال یک بار؛
• از ۵۵ تا ۶۴سالگی، هر ۱ تا ۳ سال یک بار؛
• از ۶۵سالگی به بعد، هر سال یک بار یا ۱ سال در میان.

درمان نزدیک بینی چشم

درمان عیوب انکساری چشم به سه روش امکان پذیر است: استفاده از عینک، لنزهای طبی و جراحی لیزر.

عینک ساده‌ترین روش رفع نزدیک بینی چشم است. چشم‌پزشک پس از مشخص‌شدن شدت نزدیک بینی، شماره عینک را تعیین می‌کند. در عینک‌هایی که برای رفع این عارضه تجویز می‌شوند، عدسی‌های واگرا به کار می‌روند.

خرید عینک آفتابی پلاریزه؛ آیا انتخاب مناسبی برای من است؟

روش دیگر استفاده از لنز‌ طبی است. این روش برای کسانی که به هر دلیل، علاقه‌ای به عینک ندارند مفید است. بااین‌حال، لنزهای طبی به‌دلیل تماس مستقیم با چشم، نیاز به مراقبت و ضدعفونی مداوم دارند.

درنهایت، اگر هیچ‌کدام از روش‌های بالا کارساز نباشند، به‌صورتی‌که شدت نزدیک بینی در مدت کوتاهی بیشتر شود یا خود بیمار اصرار بر جراحی داشته باشد، پزشک از جراحی لیزر برای رفع این عیب استفاده می‌کند؛ البته ممکن است جراحی لیزر به‌طور کامل نزدیک بینی را بر طرف نکند و بازهم نیاز به استفاده از عینک یا لنز با نمره پایین‌تر باشد.

در جراحی لیزر، قرنیه چشم که دچار خمیدگی زیاد شده،‌ برش و شکل داده می‌شود تا به حالت طبیعی‌اش برگردد.

روش‌های پیشگیری یا توقف افزایش نزدیک بینی چشم کدام‌اند؟

اگرچه نزدیک بینی یک عارضه ارثی است، اما برخی درمان‌ها یا تغییراتی در سبک زندگی کودکان و نوجوانان می‌تواند در پیشگیری و توقف رشد بیماری مؤثر باشد.

قطره چشمی حاوی آتروپین از موادی است که کاربرد‌های متداولی در چشم‌پزشکی دارد. تحقیقات نشان داده است که استفاده از این قطره احتمالا جلوی بیشترشدن نزدیک بینی را می‌گیرد؛ البته چگونگی این اتفاق هنوز روشن نشده است.

مطالعات دیگر نشان داده است که اگر کودکان و نوجوانان به قدر کافی فعالیت‌های خارج از خانه داشته باشند و در معرض نور خورشید قرار بگیرند، احتمال ابتلا به عیوب انکساری مانند نزدیک بینی در آنها کاهش می‌یابد.

همچنین نوع جدیدی از لنز‌های طبی و روش‌های خاص استفاده از آن به بازار آمده است که می‌تواند جلوی پیشرفت عارضه در کودکان را بگیرد یا روند افزایش شدت آن را کاهش دهد؛ البته استفاده از این لنزها و روش‌ها باید با نظر پزشک صورت گیرد.

راه دیگری که برای درمان نزدیک بینی به کار می‌رود، اورتوکراتولوژی یا شکل‌دهی مجدد قرنیه با لنز تماسی (Orthokeratology) است. در این شیوه، بیمار به‌مدت چند ساعت در روز، نوعی لنز تماسی را استفاده می‌کند تا انحنای چشمش از بین برود. اثر این شیوه موقتی است و با قطع آن، چشمان فرد به حالت قبلی خود برمی‌گردد.