صبح است و چای تازه‌دمی که جان را آمادهٔ شروع کار و فعالیت می‌کند. البته این نوشیدنی عالی فقط صبح‌ها یار و یاورمان نیست؛ در بخش‌های مختلف روز، نوشیدن آن می‌تواند حکم معجونی اسرارآمیز برای رفع خستگی و سرِحال‌شدن داشته باشد. دم کردن چای خوش طعم و نوشیدن آن فقط مخصوص ما ایرانی‌ها نیست؛ تقریبا در تمام نقاط دنیا، مصرف آن رواج دارد و یکی از پرمصرف‌ترین نوشیدنی‌های کل دنیاست. جالب است که بدانید بنا به گزارش مؤسسه چای آمریکا، در سال ۲۰۱۵ در این کشور، آمریکایی‌ها حدود ۸۰ میلیارد فنجان چای نوشیده‌اند. هرچند که شهرت و مصرف چای در دنیا زیاد است، متأسفانه همه شیوهٔ درست دم‌کردن آن را نمی‌دانند. در این مقاله می‌خواهیم نگاهی دقیق‌تر از زاویه‌ای جدی‌تر به چای بیندازیم. پس اگر طرف‌دار این نوشیدنی هستید، مقاله را از دست ندهید.
روش‌های متداول دم‌کردن چای
درست‌شدن چای‌های کیسه‌ای، هدیهٔ نابی بود که کارخانه‌ها به تنبل‌ها دادند: تنبل‌ها و کسانی که ارزش دم کردن چای خوش طعم را هنوز درک نکرده‌اند و به‌سراغ چای کیسه‌ای می‌روند و خیلی هم راضی‌اند. حق هم دارند؛ در دنیای تنبل‌ها، جوش‌آوردن آب و رهاکردن کیسه‌ای از چای، بدون درنظرگرفتن اندازهٔ درست مقدار چای و قوانین دیگری، رضایت‌بخش است.
اما راحت‌بودن که همه‌چیز نیست. برای به‌دست‌آوردن چیزهای خوب، باید کمی سختی کشید. بیشتر چای‌های کیسه‌ای حاوی خرده‌چای‌های بی‌کیفیت‌اند. ضمن اینکه کیسه‌ای که در آن چای را می‌ریزند، معمولا از جنس پلاستیک، پارچهٔ سفیدشده با مواد شیمیایی، نایلون یا ماده‌ای شیمیایی موسوم به پلی‌لاکتید است؛ پس مصرف چای کیسه‌ای می‌تواند به‌معنای واردکردن مواد شیمیایی به بدن باشد.
با برگ‌های بی‌کیفیت چای و مواد شیمیایی کیسه‌ها، به چای خوش‌طعم، دبش و البته سالم نخواهید رسید. بعضی از افراد هم یک گام نسبت به مصرف‌کنندگان چای کیسه‌ای جلوتر هستند. این دسته از دوستان از توری‌های درست‌کردن چای کمک می‌گیرند: یعنی توری‌هایی در قالب‌های مختلف وجود دارد که چای را داخل آنها می‌ریزند و آن را درون فنجان یا لیوان آب‌جوش می‌گذارند. به‌تدریج، چای رنگ می‌اندازد و آماده خوردن می‌شود. این مدل از درست‌کردن چای از مصرف چای کیسه‌ای بهتر است، اما همچنان شاهد فنجان چای عالی نخواهید بود. در این روش هم برگ‌های ریز چای در آبِ جوش مستانه و رها به حرکت درنمی‌آیند و چای یکدست و یکرنگی به شما داده نمی‌شود.
نکات مهم در انتخاب و خرید چای
دم کردن چای خوش طعم یک هنر است: هنری که با رقص برگ‌های چای در آبِ جوش معنا پیدا می‌کند و نتیجه آن فنجانی پُر از ماده‌ای عالی برای رفع خستگی، سرحال‌شدن و… است. شاید باورتان نشود اما در هر دانه از برگ‌های چای هزاران مادهٔ شیمیایی وجود دارد که می‌توانند طعم و عطری دل‌پذیر ایجاد کنند. این مایع تلخِ دوست‌داشتنی، طعم و رایحه‌ای خوش به وجود می‌آورد، اما به شرط اینکه برگ‌هایش ریز و خُرد نشده باشند و امکان پخش عطر و طعم مواد شیمیایی مختلف موجود در آن، در آبِ جوش، وجود داشته باشد.
خرید چای ایرانی مرغوب و ۶ نکته مهم که باید بدانید
پس یادتان باشد که خردخردبودن برگ‌های چای، می‌تواند بر کیفیت آن اثرات منفی شدیدی بگذارد. برای رسیدن به چای باکیفیت باید هزینه کرد. این هزینه ارزشش را دارد. یک قوری چای باکیفیت، تعداد فنجان‌های بیشتر و چای خوش‌طعم‌تری به شما می‌دهد.
در هنگام خرید چای، به این نکته دقت کنید که طعم‌دار نشده باشد و مواد جانبیِ دیگری به آن اضافه نکرده باشند. این مواد می‌توانند کیفیت چای را مخدوش کنند و عطر حقیقی‌اش را از بین ببرند. در بعضی موارد هم برای پوشاندن کیفیت نامطلوب چای، به آن مواد دیگری را اضافه می‌کنند. چای‌های عطری گزینه‌های مشکوکی هستند.
بهترین برندهای چای ایرانی کدامند؟
نقش آب در دم کردن چای خوش طعم
نقش آب در دم کردن چای خوش طعم بسیار مهم است. مثلا اگر در آب مصرفی‌تان، کلر یا موادی مانند فلوراید وجود داشته باشد، طعم چای دَمی تحت‌‌تأثیر قرار می‌گیرد. در برخی از نقاط دنیا، برای زدودن باکتری‌ها از آب به آن کلر اضافه می‌کنند. هدف از اضافه‌کردن فلوراید هم تقویت دندان شهروندان است.
این مواد شیمیایی چای را از طعم و عطردارشدن دور می‌کنند. پس اگر به‌دنبال دم کردن چای خوش طعم هستید از آب‌های تصفیه‌شده یا آب چشمه استفاده کنید. البته دم‌کردن چای با آب چشمه که مقدور نیست ولی اگر به دل طبیعت رفتید و چشمه‌ای با آبی پاک پیدا کردید، حتما خود را به یک وعده چای اصیلِ خوش‌عطر، در طبیعت، مهمان کنید.
توجه به مقدار و اندازه چای در دم‌کردن آن
همه فکر می‌کنند که قاشق چای‌خوری معیار خوبی برای دم‌کردن چای است، اما این‌طور نیست. انواع چای‌ها با هم متفاوت هستند و نمی‌توان از قاشق چای‌خوری برای اندازه‌گیری تمامی آنها بهره برد. صحیح‌ترین راه دم کردن چای خوش طعم توجه به وزن چای است.
پس باید به‌سراغ ابزاری برای اندازه‌گیری چای با دقت یک‌دهم گرم باشید. پیشنهاد ما این است که با دم‌کردن ۵ گرم چای شروع کنید و به‌تدریج ببینید که چه مقدار از چای را باید برای رسیدن به نوشیدنی مطلوبتان دم کنید.
ظرف مطلوب دم‌کردن چای
بهترین جنس قوری برای دم‌کردن چای، سرامیک لعاب‌دار یا شیشه است. این مواد هیچ طعم اضافی به چای منتقل نمی‌کنند. بهتر است که حجم قوری هم به اندازه‌ای باشد که برگ‌های چای به‌راحتی و آزادانه، در آبِ جوش، به حرکت درآیند تا طعم و رنگ بهتری حاصل شود. اگر دستگاه چای‌ساز دارید هم به این نکته دقت کنید که قابلیت تنظیم دما روی درجه‌های مختلفِ ۷۰، ۸۰، ۹۰ و ۱۰۰ سانتی‌گراد را داشته باشد.
برای خرید چای ساز باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
امتحان‌کردن و آزمون‌وخطا
یادتان باشد که علاوه بر نوع چای و قوری آن، فرایند دم‌کردن هم مهم است. اگر دوست دارید که به فرمولی مناسب در دم‌کردن چای برسید، باید کمی وقت و زمان بگذارید و ببینید که چگونه و با طی‌کردن چه مراحلی به بهترین نتیجه خواهید رسید. در واقع، آزمون‌وخطاکردن برای یافتن بهترین روش دم کردن چای خوش طعم می‌تواند شما را به نتیجه مطلوب برساند.
پیروی از دستور دم‌کردن چایی که روی جعبه‌های محصول نوشته می‌شود، معمولا فکر خوبی نیست؛ چون این دستورها کلی هستند و سلیقه و ذائقه‌تان در آنها لحاظ نشده است. برای رسیدن به چای ایدئال باید خودتان دست به کار شوید، آزمون‌وخطا کنید و ببینید که چای را چگونه و با چه شیوه‌ای از دم‌کردن می‌پسندید. نکات زیر را هم به ذهن بسپارید:
- اگر چای بیش از حد در آبِ جوش بماند، تلخ می‌شود. آب هم اگر به‌شدت جوش و داغ باشد، روی طعم چای اثرات نامطلوبی می‌گذارد. برگ‌های چای ظریف و نازک هستند و قرارگرفتن آنها در آب خیلی جوش باعث می‌شود که حالت سوختگی پیدا کنند. این سوختگی هم طعم چای را تلخ خواهد کرد. اگر طعم تلخی در چای احساس می‌کنید، زمان ماندن چای در قوری و دمای آب را تغییر بدهید (۱۰ سانتی‌گراد دمای آب را کاهش بدهید).
- همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، مقدار چای مصرفی در هر وعده را در نظر بگیرید و بعد اقدام به دم‌کردن چای کنید. اگر مقدار زیادی چای را در قوری بریزید، طعم چای تلخ و نامطلوب می‌شود.
سوالاتی که باید قبل از خرید قوری و کتری از خودتان بپرسید
نکته کنکوری
پس یادتان باشد که داغی بیش از حد آب و زیادبودن حجم چای می‌تواند طعم آن را تلخ و نامطلوب کند. اما اگر می‌بینید که چای بی‌رنگ و طعم است، می‌توانید با تغییردادن این دو عامل مهم در رنگ و طعم چای یعنی زیادکردن مقدار چای در قوری یا داغ‌ترکردن آب، طعم و عطر چای را بیشتر کنید.
در واقع، باید با این دو عامل مهم یعنی حجم چای و حرارت آب، طعم و عطر چای را بنا به میلتان کنترل کنید. اگر می‌خواهید چای پررنگ‌تر شود، هر بار فقط یک‌دهم به حجم آن اضافه کنید تا کم‌کم دستتان بیاید که مقدار باب میلتان چقدر است.
در ادامه، دم کردن چای خوش طعم را از سه دیدگاه مختلف بررسی خواهیم کرد:
شیوه دم‌کردن چای از نگاه کارشناسان
اگر دوست دارید که نگاه حرفه‌ای‌ها به دم کردن چای خوش طعم را یاد بگیرید، دستور زیر را به خاطر بسپارید:
- قوری موردنظرتان را کمی گرم کنید. فرقی ندارد که می‌خواهید چای کیسه‌ای درست کنید یا دَمی.
- بهتر است از قوری چینی استفاده کنید.
- برای هر نفر یک عدد قاشق چای‌خوری چای در قوری بریزید. البته در اصول تشریفات و مهمان‌نوازی توصیه می‌شود که یک قاشق اضافی چای هم برای کسانی در قوری بریزید که احتمالا، بعد از نوشیدن فنجان اول، از شما درخواست کنند که دوباره برایشان چای بریزید.
- آب را بجوشانید. برای هر بار دم‌کردن چای، از آب تازه استفاده کنید و دور آب جوشیده و مانده را خط بکشید.
- برگ‌های چای را در آبِ جوش هم بزنید تا رنگ و عطرش بهتر پخش شود.
- ۳ تا ۴ دقیقه زمان برای دم‌کردن چای کافی است.
عادت اضافه‌کردن شیر به چای هم در بسیاری از نقاط دنیا رواج دارد. در گذشته برای جلوگیری از ترک‌خوردن چینی در تماس با چای داغ، به آن شیر هم اضافه می‌کردند؛ ضمن اینکه شیر راهی برای سنجیدن میزان قدرت و قوام چای هم بوده است. شما هم اگر دوست داشته باشید، با اضافه‌کردن شیر به چای، طعم جدیدی را حس خواهید کرد.
چای زیر ذره‌بین دانشمندان
برخی از محققان به این نتیجه رسیده‌اند که اگر ۶ دقیقه به چای زمان بدهید و بعد آن را بنوشید، طعم بهتری پیدا می‌کند. این مدت‌زمان باعث می‌شود تا دمای چای داغ به ۶۰ درجه سانتی‌گراد برسد. به نظر می‌رسد که این دما بهترین دما برای خارج‌شدن رایحه و عطر چای از آن است. برای رسیدن چای به طعم و عطر مطلوب، بعد از آماده‌شدن آن و خاموش‌کردن زیر کتری و قوری، باید حدود ۱۷ دقیقه صبر کنید.
برای چای‌های کیسه‌ای هم باید آبِ جوش را با چای کیسه‌ای درون یک ماگ یا فنجان قرار داد، ۲ دقیقه آنها را به حال خود رها کرد و بعد با خارج‌کردن کیسه از آبِ جوش و اضافه‌کردن شیر ۶ دقیقه صبر کرد (اضافه‌کردن ۱۰ میلی‌لیتر شیر به چای به سلیقه و ذائقه‌تان بستگی دارد).
این کار باعث می‌شود تا دمای چای به همان دمای مطلوب ۶۰ درجه سانتی‌گراد برسد و طعم خوبی پیدا کند. اگر دمای چای به زیر ۴۵ درجه سانتی‌گراد برسد، طعمش نامطلوب خواهد شد.
درست‌کردن چای از نگاه نویسندگان
شاید برایتان جالب باشد که بدانید جورج ارول (George Orwell)، نویسنده بزرگ انگلیسی و خالق اثر جاودان قلعه حیوانات، در روزنامه‌ای محلی به نام ایونینگ استاندارد (The Evening Standard) در لندن در ۱۲ ژانویه سال ۱۹۴۶، شیوه درست‌کردن چای را شرح داده است:
- چای باید فقط چای هندی یا چای سیلون باشد؛
- چای را باید فقط در قوری چینی آماده کرد؛
- قبل از دم کردن چای، قوری را گرم کنید؛
- چای باید عطر و طعمی قوی داشته باشد؛
- چای، در قوری چینی حاوی آب جوش، شناور می‌شود، رنگ می‌اندازد و طعم خوبی می‌گیرد؛
- آب را بجوشانید؛
- قوری حاوی آب جوش و چای را کمی تکان بدهید؛
- فنجانی مناسب بیاورید؛
- چای را درون آن بریزید؛
- بعد اگر دوست داشتید، شیر بدون چربی هم اضافه کنید؛
- دور قند و شکر را هم خط بکشید.
در آخر
چای دم‌کردن فقط آماده‌سازی نوعی نوشیدنی نیست. این حرکت، از دوران‌های گذشته تاکنون، بهانه راه‌اندازی دورهمی‌ها و مهمانی‌های زیادی بوده است؛ مثلا دورهمی‌های عصرانه بانوان انگلیسی یا مراسم نوشیدن چای سبز در ژاپن نشان می‌دهد که چای چیزی فراتر از یک نوشیدنی ساده است و می‌تواند ما و اطرافیانمان را دور هم جمع کند.
آیا شما هم از شیفتگان چای هستید یا به نوشیدن یک لیوان از آن برای صبحانه اکتفا می‌کنید؟ قلق و روشی برای دم کردن چای خوش طعم دارید؟ اگر این‌طور است، حتما در بخش نظرات، قلق‌هایتان را به ما هم آموزش دهید. قول می‌دهیم میان خودمان و شما باقی بماند. قبول؟
