قبل از هر چیزی اجازه دهید تا با مفهوم نارسایی کبد آشنا شویم:
نارسایی کبد چیست؟
کبد دومین اندام بزرگ بدن است و عملکردهای متعدد و متفاوتی را در بدن بر عهده دارد. کبد، بر روی هر آنچه که می‌خورید و می‌نوشید فعل و انفعالاتی انجام می‌دهد. کبد غذاها و نوشیدنی‌ها را به انرژی و مواد مغذی مورد نیاز بدن تبدیل می‌کند. مواد مضر مانند الکل را فیلتر کرده، از بدن دفع می‌کند و مسٔولیت دفاع از بدن در برابر عفونت‌ها را بر عهده دارد.
هنگامی که کبد آسیب ببیند یا تخریب شود، احتمالا فرد متحمل نارسایی یا مشکلات کبدی می‌شود. ویروس‌ها و مواد شیمیایی مضر می‌توانند به کبد آسیب برسانند. چنانچه فرد متحمل آسیب‌های کبدی شود، به مرور عملکرد صحیح کبد از کار می‌افتد.
نارسایی کبد یک بیماری واقعا جدیست و باید فورا درمان شود.
انواع نارسایی کبد:
نارسایی کبد بر دو قسم است، یا حاد و یا مزمن.
نارسایی حاد کبد
صدمات ناشی از نارسایی حاد کبد سریع پیشرفت می‌کند و عملکرد کبد ظرف یک هفته و گاهی چند روز مختل می‌شود. نارسایی حاد کبد معمولا یک دفعه و بدون هیچ‌گونه علائم یا عارضه‌ی قبلی بروز می‌کند. علل شایع نارسایی حاد کبد اغلب قارچ یا مصرف بیش از حد داروهایی از قبیل استامینوفن است.
نارسایی مزمن کبد
نارسایی مزمن کبد با سرعت کمتری پیشرفت می‌کند. بروز علائم اولیه گاهی ماه‌ها و سال‌ها به طول می‌انجامد. نارسایی مزمن کبد اغلب ناشی از تخریب بافت‌های کبد است که بر اثر مصرف طولانی مدت الکل به وجود می‌آید. آسیب بافت‌های کبد بر اثر مصرف الکل، بافت‌های سالم را از بین برده و بافت‌ها را زخمی می‌کند.
تخریب بافت کبد
در نارسایی مزمن، کبد ملتهب می‌شود. همین التهاب به مرور موجب بروز زخم‌هایی در بافت کبد می‌گردد. مادامی که به مرور بافت‌های سالم از بین رفته و بافت‌های زخمی جایگزین آن می‌گردند، فرایند از بین رفتن کبد آغاز می‌شود.
نارسایی کبد ناشی از الکل بر ۳ قسم است:
بیماری کبدِ چربِ الکلی ناشی از تجمع چربی در سلول‌های کبد است. این عارضه گریبانگیر افرادیست که الکل زیادی می‌نوشند و چاق هستند.
خصیصه‌های نارسایی کبد چرب الکلی تجمع سلول‌های چربی، التهاب و زخم‌های کبدی است. طبق اعلان انجمن کبد امریکا ۳۵٪ از افراد الکلی از این عارضه رنج می‌برند.
نارسایی کبد الکلی پیشرفته‌ترین نوع از اقسام نارسایی کبد است. انجمن کبد امریکا اعلان نمود که ۱۰ تا ۲۰٪ از افراد الکلی دچار زخم‌های کبدی هستند.
علت های رایج نارسایی کبد
نارسایی حاد کبد، نارسایی گسترده‌ی کبد نیز خوانده می‌شود که حتی ممکن است بدون هیچ‌گونه عارضه یا علائم کبدی رخ دهد.
طبق اعلان کلینیک مایو، مصرف بیش از حد استامینوفن شایع‌ترین دلیل نارسایی حاد کبد در ایالات متحده شاخته شده است.
استامینوفن در زمره داروهایی قرار دارد که می‌توان بدون نسخه از داروخانه دریافت نمود، بنابراین باید از میزان توصیه شده بر روی برچسب پیروی نمود. چنانچه احساس نمودید بیش از حد مجاز استامینوفن مصرف کرده‌اید به پزشک مراجعه نمائید.
ازعمده دلایل دیگری که موجب نارسایی حاد کبد می‌شود:
داروهای تجویزی خاص
برخی مکمل‌های گیاهی
عفونت‌های ویروسی از قبیل هپاتیت یا تورم کبد از جمله هپاتیت نوع A، B و C
داروی سمی
بیماری‌های خاص خودایمنی
البته ممکن است علت دقیق نارسایی حاد کبد ناشناخته باقی بماند.
نارسایی حاد کبد در برخی موارد ژنتیکی است. ممکن است فرد ژن‌های ناقص را از یکی از والدین یا هر دوی آنها به ارث ببرد. چنانچه از بیماری‌های ژنتیک کبدی رنج می‌برید، احتمالا مستعد ابتلا به نارسایی‌های کبدی نیز هستید.
نارسایی مزمن کبد عمدتا ناشی از تخریب بافت کبد یا بیماری‌های مرتبط به کبد چرب الکلی است. مصرف افراطی الکل شایع‌ترین دلیل تخریب بافت کبد در ایالات متحده تلقی می‌شود.
معمولا کبد هر نوع الکلی که مصرف می‌شود را تجزیه می‌کند، اما اگر بیش از حد الکل مصرف شود، تجزیه‌ی آن از تحمل کبد خارج می‌شود. سم شیمیایی موجود در الکل، محرک التهاب کبد است که می‌تواند عامل تورم کبد گردد. این آسیب‌ها منجر به تخریب بافت کبد می‌شود.
چنانچه مبتلا به هپاتیت C باشید، بیش از دیگران مستعد نارسایی مزمن کبد یا تخریب بافت کبد هستید. ویروس هپاتیت C در جریان خون منتشر می‌شود.
چنانچه خون فرد مبتلا وارد بدن شما شود، شما نیز به آن مبتلا می‌شوید. استفاده از سرنگ مشترک و سوزن آلوده در طی فرایند تاتو یا سوراخ نمودن گوش و دیگر اندام‌ها از روش‌های انتقال هپاتیت C است.
تاثیر هپاتیت C بر بدن
طبق اعلان انجمن کبد امریکا، از هر ۴ نفرامریکایی که به بیماری هپاتیت مزمن C مبتلاست، بیماری ۱ نفرشان به تخریب بافت کبد منجر می‌شود. هپاتیت C دومین علت تخریب بافت کبد در ایالات متحده قلمداد می‌شود.
علائم نارسایی کبد
تهوع
بی‌اشتهایی
خستگی مفرط
اسهال
زردی
کاهش وزن
کبودی پوست یا خونریزی
خارش
تورم یا احتباس مایعات در پاها
احتباس مایعات در شکم
از آنجایی که برخی از این علائم با علائم بیماری‌ها و اختلالات دیگر مشترک است گاهی تشخیص نارسایی کبد دشوار می‌شود.
ی افراد مادامی که مشکلات کبدیشان به مشکلی حاد و پیشرفته و نزدیک به مرگ بدل نشده، هیچ‌گونه علائمی ندارند. به محض آنکه فرد به این مرحله می‌رسد، دچار گیجی، خواب‌آلودگی یا حتی کما می‌شود.
چنانچه از بیماری‌های کبد ناشی از مصرف الکل رنج می‌برید، ممکن است به یرقان یا زردی پوست و چشم مبتلا شوید.
احتمال شکل‌گیری سم در مغز می‌تواند موجب خواب‌آلودگی، عدم تمرکز و حتی نقصان عملکرد مغز گردد. حتی ممکن است طحال فرد متورم گردد، خونریزی شکمی داشته باشد و دچار نارسایی کلیه گردد. همچنین ممکن است فرد مبتلا به سرطان کبد شود.
تشخیص و درمان نارسایی کبد
چنانچه با هر گونه مشکلی در این زمینه روبرو هستید به پزشک مراجعه نمائید. چنانچه پیشینه‌ی مصرف بیش از حد الکل، اختلالات ژنتیک یا مشکلات پزشکی دیگر دارید، پزشک خود را در جریان قرار دهید.
انجام آزمایشات مختلف مستلزم آگاهی پزشکتان از اینگونه موارد است. چندین آزمایش خون مختلف برای تشخیص اختلالات خون، از جمله تشخیص اختلالات کبدی وجود دارد.
چنانچه دچار مسمومیت دارویی از قبیل استامینوفن شده‌اید، پزشکتان می‌تواند داروهایی تجویز کند که تاثیرات مخرب آن را از بین ببرد. همچنین پزشکتان می‌تواند داروهایی برایتان تجویز کند که خونریزی داخلی را متوقف می‌کند.
نمونه‌برداری یکی از شایع‌ترین آزمایشات تشخیص مشکلات کبدی است. برای نمونه‌برداری از کبد، تکه‌ی کوچکی از کبد برداشته می‌شود و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
چنانچه مشکلات کبدی در مراحل اولیه تشخیص داده شوند، برخی از آسیب‌های کبد جبران می‌گردد. آسیب‌های کبدی گاهی خود به خود و گاهی طی فرایند‌های دارویی ترمیم می‌شود.
چنانچه اضافه وزن دارید و یا چربی فراوانی از رژیم غذایی خود دریافت می‌کنید، بیش از دیگران در خطر ابتلا به کبد چرب هستید.
تغییر در سبک زندگی
و پیروی از رژیم غذایی سالم کمک شایانی در این زمینه به شما می‌نماید. چنانچه دچار آسیب‌های کبدی هستید و الکل فراوانی می‌نوشید، حذف الکل از اهمیت ویژه‌ایی برخوردار است.
نحوه‌ی درمان به مرحله‌ی پیشرفت تخریب و آسیب بستگی دارد. پزشکتان داروهایی متناسب آسیب برایتان تجویز می‌کند.
چنانچه فقط بخشی از کبد متحمل آسیب شده باشد، احتمالا با جراحی بخش آسیب دیده برداشته می‌شود. عکس‌برداری نیز بخشی از مراحل تشخیص است. پس از عکس‌برداری چنانچه آسیب بسیار جدی تشخیص داده شود و فرد دچار نارسایی حاد کبد باشد، پیوند کبد الزامیست.
پیشگیری از نارسایی کبد
یکی از ساده‌ترین روش‌های پیشگیری از نارسایی کبد میانه‌روی در مصرف الکل است. کلینیک مایو توصیه می‌کند که زنان سالم میزان مصرف الکل خود را به یک لیوان در روز محدود نمایند. مردان سالم بالای ۶۵ سال نیز باید فقط یک لیوان در روز بنوشند. مردان زیر ۶۵ سال نیز نباید بیش از ۲ لیوان در روز الکل بنوشند.
از دیگر موارد پیشگیری:
رابطه‌ی جنسی محافظت شده
اجتناب از مصرف مواد مخدر و سرنگ مشترک
تزریق واکسن هپاتیت
محافظت از پوست در برابر مواد شیمیایی سمی
استفاده از اسپری افشانه‌ی گردپاش در مکان‌های مستلزم تهویه
چنانچه هر یک از علائم ذکر شده را در خود مشاهده نمودید، به پزشک خود مراجعه نمائید. ممکن است اصلا مشکل کبدی نداشته باشید، اما اگر داشته باشید، تشخیص سریع از اهمیت ویژه‌ایی برخوردار است.
نارسایی کبدی قاتل خاموش است زیرا در برخی موارد تا پیش از حاد شدن هیچ‌گونه علائمی را بروز نمی‌دهد. با درمان صحیح، این بیماری قابل کنترل می‌شود و فرد را به سوی زندگی طبیعی سوق می‌دهد.
