آیا می‌دانستید که ناخنهای شما هم می‌توانند نشانه‌هایی از وضعیت سلامتی شما را بروز دهند؟ گاهی تغییراتی که در رنگ، شکل و جنس ناخن‌ها ایجاد می‌شود، ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد. در این مقاله با پدیده ناخن قاشقی آشنا می‌شوید و درباره دلایل و روش‌های درمان آن می‌خوانید.
ناخن قاشقی چیست؟
ناخنهای قاشقی نازک و نرم هستند و شکلی مانند یک قاشق کوچک دارند؛ طوری‌که می‌توانند یک قطره آب را روی خود نگه دارند. دلایل زیادی موجب ابتلا به ناخن قاشقی شوند اما عمده‌ترین دلیل این پدیده کم‌خونی ناشی از کمبود آهن است.
چطور می‌توان عارضه ناخن قاشقی را تشخیص داد؟
اگر ناخن قاشقی داشته باشید، به نظر می‌رسد که قسمت وسط ناخن شما درآورده شده و ناخن شما گود شده است. در این پدیده، ناخن‌ها نازک‌تر می‌شوند و لبه‌های آنها به بالا برمی‌گردد. همچنین ممکن است ناخن شما ترک بخورد و قسمت‌های خارجی آن از زمینه‌ٔ خود خارج شود.
بعضی نوزادان با ناخنهای قاشقی به دنیا می‌آیند، ولی به‌مرور زمان خودبه‌خود درمان می‌شوند. این پدیده بیشتر روی انگشت‌های دست دیده می‌شود اما می‌تواند ناخنهای پا را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
شایع‌ترین علت ابتلا به این بیماری، کم‌خونی یا کمبود آهن است. کم‌خونی باعث می‌شود تعداد گلبول‌های قرمز شما کمتر از حد عادی باشد. اگر کم‌خونی عامل ناخن قاشقی شما باشد، ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کنید:
- خستگی؛
- رنگ‌پریدگی؛
- تنگی نفس؛
- ضعف.
ممکن است یکی، بعضی یا همه‌ٔ ناخنهای شما قاشقی شوند.
چه عواملی باعث ابتلا به ناخن قاشقی می‌شوند؟
این بیماری بیشتر اوقات نشانه‌ٔ یک عارضه‌ٔ دیگر است. عوامل زیادی می‌توانند این مشکل را ایجاد کنند. گاهی اوقات هم ممکن است دلیل مشخصی نداشته باشد. بعضی عوامل احتمالی در ادامه برای شما شرح داده شده‌اند:
۱. کمبودهای غذایی
همان طور که پیش‌تر اشاره شد، فقر آهن معمول‌ترین دلیل ناخن قاشقی است. کم‌خونی ناشی از فقر آهن نیز شایع‌ترین بیماری مربوط به کمبود غذایی جهان است. این اختلال بیشتر در کودکان و همچنین در زنانی دیده می‌شود که در سن بچه‌دار شدن هستند.
مشکلات سلامتی که در زیر گفته شده‌اند می‌توانند باعث ایجاد فقر آهن شوند:
- کمبود آهن در رژیم غذایی؛
- ناتوانی بدن در جذب آهن موجود در غذا؛
- ابتلا به سوء‌تغذیه؛
- خون‌ریزی در روده؛
- سرطان؛
- ابتلا به سلیاک.
همچنین افرادی که به اندازه کافی فولات، پروتئین و ویتامین ث مصرف نمی‌کنند نیز ممکن است به فقر آهن مبتلا شوند.
۲. بیماری‌های خودایمنی
ناخن قاشقی می‌تواند نشانه‌ای از لوپوس یا بیماری‌های التهابی پوستی مانند پسوریازیس یا لیکن پلان باشد. در پسوریازیس، اشکالاتی در سیستم ایمنی موجب تغییر پوست و ناخن‌ها می‌شوند.
۳. عوامل محیطی
دانشمندان معتقدند که ممکن است ارتباطی بین ناخن قاشقی و محصولات دارای پترولیوم وجود داشته باشد. بعضی افراد، مانند آٰرایشگرها، ممکن است استفاده مکرری از محصولات دارای پترولیوم داشته باشند و این مسئله خطر ابتلا به ناخن قاشقی را در آنها افزایش می‌دهد.
افرادی که در ارتفاعات بالا زندگی می‌کنند نیز ریسک بالایی برای ابتلا به ناخن قاشقی دارند. هوای ارتفاعات بالا اکسیژن کمتری نسبت به سطوح پایین‌تر دارد. هنگامی که سطح اکسیژن پایین‌تر از میزان نرمال اکسیژن در خون بیاید، بدن گلبول‌های قرمز بیشتری تولید می‌کند؛ پس به آهن بیشتری نیاز دارد. این امر ممکن است بدن را دچار فقر آهن کند.
در سال ۲۰۰۳، محققان افرادی را که در ارتفاعات لداخ کشور هند زندگی می‌کردند مورد بررسی قرار دادند. تقریبا نیمی از افراد بررسی‌شده به ناخن قاشقی مبتلا بودند، به‌ویژه میان‌سالان. علاوه بر ارتفاع، رژیم غذایی سنتی افرادی که در این ناحیه زندگی می‌کردند نیز آهن کمی داشت. این مسئله موجب می‌شد که بیشتر در معرض ابتلا به ناخن قاشقی قرار داشته باشند.
۴. عوامل ژنتیکی
ناخن قاشقی می‌تواند بر اثر برخی عوامل یا بیماری‌های ژنتیکی نیز ایجاد شود، مانند:
- هموکروماتوز: این بیماری باعث می‌شود فرد آهن بسیار زیادی از رژیم غذایی خود جذب کند؛
- سندروم کشکک ـ ناخن (NPS): باعث می‌شود ناخن‌ها، زانوها و استخوان‌های لگن و آرنج فرد دچار عارضه شوند.
۵. بیماری‌های دیگر
ناخن قاشقی ممکن است با بیماری‌های زیر ارتباط داشته باشد:
- کم‌خونی بسیار شدید، مثلا بر اثر بیماری رینود؛
- بیماری‌های قلبی عروقی؛
- کم‌کاری تیروئید؛
- آسیب ناخن؛
- کمبود ویتامین ب؛
- بیماری سلیاک.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
شما می‌توانید ناخنهای قاشقی را بر اساس ظاهرشان تشخیص دهید، اما برای مشخص کردن دلیل آن و دریافت درمان، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما را معاینه می‌کند، درباره سوابق پزشکی شما سؤال می‌کند و اگر احتمال کمبود یا تجمع آهن وجود داشته باشد، آزمایش خون تجویز می‌کند.
اگر دچار هیچ‌یک از بیماری‌های سیستمیک نباشید، این عارضه ممکن است بر اثر آسیب ناخن، عوامل ژنتیکی یا محیطی ایجاد شده باشد.
این بیماری چگونه درمان می‌شود؟
اگر ناخن قاشقی در شما به‌دلیل بیماری خاصی ایجاد شده باشد، پزشک شما درمانی برای آن بیماری تجویز خواهد کرد.
برای کم‌خونی، که بیشتر اوقات مسئول این اختلال است، پزشک شما مکمل آهن تجویز خواهد کرد و به شما پیشنهاد می‌کند رژیم غذایی خود را تغییر دهید تا آهن بیشتری از مواد غذایی دریافت کنید. دستورات پزشک را برای دریافت مکمل آهن با دقت دنبال کنید تا مقدار مناسبی از آهن در بدن شما جذب شود.
اگر بدن شما ویتامین ب ۱۲ کافی از مواد غذایی جذب نکند، پزشک شما ممکن است آمپول ویتامین ب ۱۲ را نیز برای شما تجویز کند.
روند بهبودی ناخن قاشقی چگونه است؟
سرعت خوب شدن بیماری ناخن قاشقی، به دلیل آن بستگی دارد. اگر این بیماری مربوط به کم‌خونی باشد، حدود ۱ هفته پس از استفاده از مکمل‌های آهن نشانه‌های بهبود را حس خواهید کرد؛ اما عادی شدن سطح آهن بدن شما ممکن است ماه‌ها طول بکشد.
اگر بیماری‌های دیگری که ناخن قاشقی را ایجاد کرده‌اند درمان شوند، ناخنهای شما با گذر زمان به حالت عادی بر می‌گردند. ناخنهای دست رشد آهسته‌ای دارند. رشد ناخنهای پا آهسته‌تر هم هست. ۶ ماه طول می‌کشد که یک ناخن دست به‌طور کامل دوباره رشد کند. این زمان برای ناخن پا، ۱ سال و نیم است.
چگونه می‌توان از ابتلا به ناخن قاشقی جلوگیری کرد؟
کوتاه و تمیز نگه‌داشتن ناخن‌ها امر مهمی برای جلوگیری از ابتلا به این عارضه است و همچنین از ایجاد عفونت در نواحی آسیب‌دیده جلوگیری می‌کند. استفاده کردن نرم‌کننده پوست یا روغن پس از حمام به شما کمک می‌کند ناخنهای خود را سالم نگه دارید.
توصیه‌های کلی
با رعایت نکات زیر نیز می‌توانید از قاشقی شدن ناخن پیشگیری کنید:
- ناخنهای خود را نجوید و و با آنها ور نروید؛
- اگر انگشتان پاهای شما تحت تأثیر قرار گرفته‌اند، از کفش‌هایی با اندازه مناسب استفاده کنید و پاهای خود را تمیز و خشک نگه دارید؛
- تا زمانی که ناخن شما به حالت عادی برنگشته است، از لاک استفاده نکنید؛
- هنگام شستن ظروف و استفاده از مواد شیمیایی، دستکش بپوشید تا از دست‌های خود حفاظت کنید؛
- یک رژیم غذایی سالم و مغذی داشته باشید.
رژیم غذایی مناسب برای جلوگیری از ابتلا به ناخن قاشقی
با داشتن رژیم غذایی سرشار از آهن، می‌توانید از کم‌خونی جلوگیری کنید. در رژیم غذایی خود، این مواد غذایی را بگنجانید:
- گوشت قرمز؛
- گوشت مرغ؛
- غذاهای دریایی؛
- غلات صبحانه غنی‌شده؛
- سیب‌زمینی پخته‌شده؛
- انواع لوبیا، عدس و نخود؛
- نخودفرنگی؛
- بادام هندی؛
- سبزیجاتی با برگ تیره؛
- شکلات تلخ؛
- توفو یا پنیر سویا؛
- میوه‌های خشکی مانند کشمش و زردآلو.
