معرفی کمیک و انیمیشن Cuttlas - کوتلاس

در اولین نگاه طراحی کاراکترها و لوکیشن‌ها به‌شدت ساده به نظر می‌رسد؛ مختصات خاصی برای جزئیات پایه‌ای مثل صورت و ظاهر کاراکترها و پیچیدگی محیط اطراف در نظر گرفته نشده و همه چیز در حد نقاشی‌های کودکانه منعطف و فشرده است ولی این ایده‌ی منحصربه‌فرد با نگاه ظریف و خلاقیت کالپورنیو به اثری با حرف‌های بزرگ و مفاهیم انتزاعی تبدیل شده است. نتیجه اینکه کوتلاس با تخیلی آزاد و در عین‌حال واقع‌گرایانه با تکیه بر ابعاد متافیزیکی هستی و کاوش در انسانیت و هنر، در مورد دغدغه‌ها و بی‌پروایی‌هایش حرف می‌زند و نگاهی ارزش‌گرا به دنیایی آشنا که در پس توجه به روزمرگی و ابعاد زاید آن پنهان شده است می‌اندازد.

«کوتلاس» ماجراجویی آزاد، شجاع، شوخ‌طبع، عاشق‌پیشه و تا حدودی شاعرمسلک است و با اینکه در تیپ‌های مختلفی حضور پیدا می‌کند، ساده‌ترین کاراکتر این مجموعه به حساب می‌آید؛ هیچ رنگ و لباس خاصی در ظاهرش دیده نمی‌شود و تنها مشخصه‌اش یک کلاه گاوچرانی ساده است. «مابل» به‌عنوان عشق تمام‌نشدنی کوتلاس و «جیم» در قامت یک دوست فداکار در کنارش قرار دارند. «جک» با کلاه سیلندری، پالتوی بنفش و رهبری گروهی از سرخپوستان علیه کوتلاس به خوبی شمایل آنتاگونیست داستان را به خود گرفته و «بِن» هم دستیار گرد و طماع جک در این راه است. یک آدم فضایی سبز رنگ به اسم «37» که حرف زدنش هم ترکیبی از اعداد است و «خوآن بالا»که یک مکزیکی متفکر تکیه‌داده به دیوار است از دیگر شخصیت‌های جالب این کمیک اسپانیایی هستند. در ادامه می‌توانید بعضی از صفحات کمیک کوتلاس را با ترجمه‌ی فارسی در میدونی مشاهده کنید:

کمیک‌های کوتلاس اغلب به‌صورت تک‌صفحه‌ای با تمرکز بر سوژه‌های مختلف هستند. رویکرد طنز انتقادی کالپورنیو به مسایل مختلف اجتماعی و تاریخی در طراحی‌هایش به خوبی مشهود است. دنیای او فقط به کوتلاس ختم نمی‌شود؛ به‌عنوان مثال می‌توان به مجموعه کمیک‌های نبرد بین کلنل کاستر و سرخپوست‌های امریکا اشاره کرد که به‌راحتی قابل تعمیم به سایر رویدادهای جنگ‌افروزانه است. جرج آرمسترانگ کاستر یکی از افسران نیروی زمینی ایالات متحده امریکا بود که در سال ۱۸۷۵ مأموریت پیدا کرد تا سرخپوستان را سرکوب کند و یک سال بعد در همین درگیری‌ها در سن ۳۶ سالگی کشته شد. کالپورنیو در این سری کمیک‌ها تحت عنوان «استراتژی ویژه» پوچی این واقعه و خیلی از جنگ‌ها را دستمایه قرار داده است.

انیمیشن کوتلاس؛ خشونت تارانتینویی در خطوط دو بعدی

کوتلاس ابتدا در سال ۱۹۹۰ در یک انیمیشن کوتاه ۹ دقیقه‌ای با عنوان کوتلاس جوانمرد (El Bueno de Cuttlas) به نمایش درآمد و در فستیوال فیلم Zlín (۱۹۹۱) و همچنین جشنواره فیلم کوتاه (۱۹۹۲) Bilbao مورد تقدیر قرار گرفت. در سال ۱۹۹۲ یکی از اپیزودهای کوتلاس با عنوان Con cien cañones por banda مورد توجه قرار گرفت و تقدیر ویژه‌ی هیئت داوران جشنواره‌ی فیلم کن (۱۹۹۳) را هم برایش به همراه داشت. با همین زمینه سریال انیمیشن «میکروفیلم‌های کوتلاس» (Cuttlas Microfilms) شامل ۱۳ قسمت ۲۵ دقیقه‌ای ساخته شد که از ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۴ توسط شبکه‌ی پارامونت کمدی در بخش برنامه‌های بزرگسال به روی آنتن رفت و از شبکه‌هایی مثل کارتون‌نتورک هم پخش شد. شبکه‌ی یک ایران هم اولین‌بار تنها شش قسمتش را در دهه‌ی ۱۳۷۰ با تعدیل دوبله و پخش کرد.

انیمیشن کوتلاس با همان طراحی ساده، طنز ظریف و روایت گیرایش از انسانیت در عین داشتن خصوصیات مینی‌مالیستی یک اثر محکم و قابل احترام است. کالپورنیو علاوه‌بر کارگردانی در طراحی استوری‌بورد و فضاسازی‌ها هم نبوغ خود را به کار بسته و انیمیشنی متفاوت و پست‌مدرن خلق کرده است. کوتلاس در قالب انیمیشن همچنان ظاهری به‌شدت خطی و تک‌وجهی دارد و فرم اولیه‌ی خود را به خوبی حفظ کرده است، پس‌زمینه و فضاهای اصلی هم طراحی مختصر و خلاقانه‌ای دارند و بیش‌ازپیش شبیه غارنگاره‌هایی باستانی است که شرح سفری در زمان را به ثبت رسانده‌اند. حالا با قهرمانی رو‌به‌رو هستیم که برخلاف ابرقهرمانان برآمده از کمیک‌های رایج قدرت‌های فراواقعی و لباس متمایز ندارد، بلکه با سمبل و نمادی رها در دنیایی آشوب‌زده مواجه هستیم که بدون اتصال به جریان‌های خاص با بی‌عدالتی به مبارزه می‌پردازد. بدون حالتی از چهره، بدون لباس و حتی قابلیت ویژه‌ای متفاوت از دیگران کوتلاس می‌تواند هر انسانی در این کره‌ی خاکی باشد که برای اصول فراموش‌شده و ارزش‌های واقعی زندگی مبارزه می‌کند.

سریال کوتلاس یک آنتولوژی جذاب از یک عاشق سینما هم هست؛ کالپورنیو در هر قسمت یک پارودی از ژانرها و آثار سینمایی معروف به وجود آورده که با ترکیب شدن با فضای انعطاف‌پذیرش به اثری بامزه و ادای دینی جذاب تبدیل شده است، گویی تارانتینو به دنیای انیمیشن وارد شده باشد. در همان اپیزود اول با عنوان کوتلاس جوانمرد (El bueno de Cuttlas) شاهد ارجاعی کلاسیک به دنیای وسترن هستیم؛ تعقیب و گریزی انتقام‌جویانه که هم از نظر میزانسن و هم از نظر روایت که دیالوگ‌هایش را به‌صورت نوشته‌ی میان سکانسی و به سبک سینمای صامت می‌بینیم به تکریمی جذاب از این بخش سینما تبدیل می‌شود. اپیزود El Buey Negro هم در فضای وسترن مکزیکوسیتی سرگذشتی تلخ از عشق کوتلاس در جریان جنگ‌های مکزیک و اسپانیا است که در آتش حماقت انسان‌ها می‌سوزد. راز کثیرالاضلاع (El Enigma Poligonal) دنیایی در آینده را ترسیم می‌کند که زندگی انسان‌ها مانند رمان و فیلم «۱۹۸۴» تحت نظارت است. همه‌چیز توسط ابررایانه‌ای‌ کنترل می‌شود که با تمی شبیه فیلم «2001: یک ادیسه‌ی فضایی» بر علیه نسل بشر توطئه می‌کند، هرچند درنهایت کوتلاس بعد از نجات مابل موفق به از کار انداختنش می‌شود.

کوتلاس در مامور ویژه‌ی سه‌ایکس (Agente Especial Triple X) «جیمزباند»، در اکسیر جوانی (El elixir de la eterna juventud) «ایندیانا جونز» و در ناک اوت (Knock Out) شمایی از معروف‌ترین فیلم‌های با موضوع بوکس مثل «گاو خشمگین» را به نمایش می‌گذارد و در نبرد با یکصد توپ جنگی در هر طرف (Con cien cañones por banda) در قامت یک دزد دریایی آزاداندیش برای عدالت می‌جنگد، گنج‌ها را به اعماق دریا می‌اندازد و طعنه به دنیای دزدان دریایی و طمع بی‌پایان بشر می‌زند. در اپیزود ۷۷ راه برای کشتن یا مردن (i77 formas de matar o morir) به فیلم‌های رزمی چینی مثل جت لی در «معبد شائولین» و «روزی روزگاری در چین» ادای دین می‌کند. Circo Olimpo هم تکریمی در حق هنر نمایشی سیرک با ته‌مزه‌هایی از سینمای چاپلین در فیلم «سیرک» است.

ارجاعات ریز و درشت کالپورنیو به هنر هفتم در جای‌جای سریالش دیده می‌شود. جک در مولتی‌مانستر (Multimonster) خود را به سبک فرانکنشتاین و نوسفراتو با مومیایی، دراکولا و مرد نامرئی ترکیب می‌کند و با مختصاتی همچون «مطب دکتر کالیگاری» به‌دنبال در اختیار گرفتن مابل است. جالب اینجا است که جک با کرایه کردن اصل آن فیلم‌ها و پخش در چند تلویزیون سعی در القای این هیولاها در باطن خودش دارد. اپیزود باران ستاره‌ها (Lluvia de estrellas) عاشقانه‌ای نوستالژیک در بطن زندگی ستاره‌های سینمای هالیوود است و کوتلاس را به‌عنوان ستاره‌ی فیلمی به نام Falling Stars نشان می‌دهد. او در کالیبر بزرگ (Gran Calibre) پلیسی درگیر با باند خلافکارِ متصل به قدرت‌های سیاسی است، جایی که کوتلاس به همراه دوست وفادارش جیم یک‌تنه مقابل جریان فساد می‌ایستد و در پایان هم یکی از احساسی‌ترین لحظات سریال را رقم می‌زند؛ وقتی در آخرین حرف‌های جیم به این دیالوگ می‌رسیم: «این‌دفعه دیگه جلیقه‌ی ضدگلوله و رب گوجه‌فرنگی در کار نیست.» آهنگسازی Ondrej Soukup یکی از نقاط قوت این سریال به حساب می‌آید ولی هنرنمایی‌اش در این اپیزود فوق‌العاده تأثیرگذار است.

 داستان وقتی که خورشید بمیرد (Cuando llegue el ocaso) دنیای پسارستاخیزی بعد از جنگ اتمی را به تصویر می‌کشد و در حال و هوایی شبیه به «مد مکس» به انتقاد علیه جنگ قدرت‌ها و آینده‌ی تباه بشر می‌پردازد. «در شروع جنگ تعداد قربانیان به هزاران نفر رسید، کمی بعد به میلیون‌ها نفر و کمی بعد دیگه کسی باقی نمونده بود که تعداد قربانیان رو بشماره»؛ شنیدن این دیالوگ‌ در یک اثر انیمیشن آن‌هم در تلویزیون خودمان یکی از کالت‌ترین لحظاتی بود که دیدیم و بعد از آن می‌شد مثل کوتلاس، در سکانس تقابلش با ابرکامپیوتر راز کثیرالاضلاع که سعی داشت با اشعه‌ای که از خود ساطع می‌کرد کوتلاس و مابل را هم از بین ببرد، کلید بزرگ تغذیه را خاموش کرد. عبور از مشکلات به سبک کوتلاس با ایجازی همیشگی گره خورده؛ مثل وقتی شرط رسیدن به دوستش عبور از استخر مارها است و خیلی راحت از راه کنارش این مانع را پشت سر می‌گذارد، یا فرار از دست مار غول‌پیکری که با تعقیب کوتلاس به دور درخت گره می‌خورد، یا تغییر چهره‌ی کوتلاس با ساخت یک کثیرالاضلاع کاغذی آن‌هم با یک قیچی که دو برابر خودش است، یا کشتن مولتی‌مانستر با حمله به تلویزیون‌هایی که منشا به‌وجود آمدنش هستند و بسیار هم کنایه‌آمیز به نظر می‌رسد. قهرمان ما در تمام لحظات به‌دنبال حل کردن نمادین مشکلات بزرگی است که با یک جرقه‌ی ساده شکل گرفته‌اند و به معضلات قبل اضافه شده‌اند. کوتلاس برخلاف ظاهر کودکانه‌اش اثری بزرگسال است و با همین یک فصلش انیمیشنی ارزشمند و تجربه‌ای منحصربه‌فرد در تکریم هنرهفتم و در عین حال نکوهش جنون انسان‌ها بر جای گذاشته است.

در انتها هم اپیزود «وقتی خورشید بمیرد» برای آشنایی بیشتر و به‌عنوان حسن ختام این مطلب قرار گرفته است: