الکس ویدوسون، انیماتور و کارگردان بریتانیایی، در Music & Clowns به کمک والدینش نگاهی به چالش‌ها و زیر و بم زندگی برادرش جیمی، که از سندروم داون رنج می‌برد، می‌اندازد. با ما همراه باشید.
به تصویر کشیدن معلولیت‌های ذهنی و جسمی در سینما به هیچ عنوان کار آسانی نیست؛ از چالش برای انتخاب بازیگر و نحوه‌ی پردازش معلولیت گرفته تا ترس از رنجاندن ناخواسته‌ی افرادی که در زندگی خود با این معلولیت‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند، موانع زیادی بر سر راه فیلم سازان شجاعی است که قصد دارند به این موضوع نزدیک شوند. تنها کوچک‌ترین اشتباه در آثاری که به موضوعات حساسی از این قبیل می‌پردازند کافی است، تا زحمت و هزینه‌های تیم سازنده به هدر برود، از همین رو کارگردانان اغلب اوقات سعی می‌کنند معلولیت‌هایی همچون نابینایی، ناشنوایی، فلجی یا معلولیت‌هایی ذهنی که تاثیر خاصی روی ظاهر افراد ندارند را برای فیلم‌های خود انتخاب کنند. الکس ویدوسون (Alex Widdowson) اما در ورود به این دنیای تاریک تعلل و هراس چندانی ندارد.
ویدوسون بریتانیایی در تازه‌ترین انیمیشن کوتاه خود، Music & Clowns (به فارسی؛ موسیقی و دلقک‌ها)، نگاهی ژرف و موثق به زندگی افرادی که به واسطه‌ی ابتلا به سندروم داون، دچار اختلالات شدیدی در یادگیری شده‌اند، می‌اندازد و از احساسات و دغدغه‌های خانواده‌های این اشخاص می‌گوید. این انیمیشن کوتاه به سفارش برنامه‌ی Op-Docs نشریه‌ی نیویورک تایمز در کالج سلطنتی هنر انگلستان با هدف پاسخ دادن به سوالات رایج در رابطه با سندروم یا نشانگان داون و برطرف کردن برخی شبهات ساخته شد. ویدیوسون این انیمیشن-مستند هفت دقیقه‌ای را با اتکا به تجربیات خاص خود و خانواده‌اش در زندگی با برادرش جیمی، که با این اختلال دست‌وپنجه نرم می‌کند، تولید کرده و همین مسئله باعث می‌شود در Music & Clowns ما با روایتی طرف باشیم که در عین پرداختن به موضوعی تاریک و سنگین، حس راحتی خاصی برای مخاطب همراه است و با وجود برخوردار بودن از لحظات احساسی، بیننده را آزرده خاطر نمی‌کند. در سوی دیگر، برآمدن این روایت از تجربیات شخصی ویدوسون باعث می‌شود داستان از صداقت پر باشد و خیلی راحت بتوانیم همراه این خانواده، یک عمر زندگی تلخ و شیرین را احساس کنیم.
جیمی دو عشق بزرگ در زندگی خود دارد؛ اول موسیقی و بعد دلقک‌ها. با وجود اینکه برادر ویدوسون با سندروم داون متولد شده، اما از جذابیت، حس شوخ طبعی و آگاهی احساسی وافری برخوردار است. با وجود دایره‌ی لغات بسیار کوچک وی، که تقریبا تکلم را برای او غیرممکن ساخته، پدر و مادر جیمی نهایتا تلاش خود را به کار بردند تا جیمی را با دنیای واقعی آشنا کنند. همان‌طور که ممکن است انتظار داشته باشید تمام عمق این رابطه به تلاش‌های والدین جیمی برای آموزش و فراهم کردن زندگی آرام برای او ختم نمی‌شود؛ در سوی دیگر ماجرا مردی ایستاده که شاید نتواند محبت خود را در قالب کلمات بگنجاند، اما به طریق منحصر به فردش توانسته مهر و روشنی را به دنیای والدین خود وارد کند و دنیای ایشان را تغییر دهد.
این فیلم از کنار هم قرار دادن چند مصاحبه‌ی مختلف با اعضای خانواده به‌وجود آمده است. در طول Music & Clowns شاهد تغییر چندباره‌ی سبک طراحی انیمیشن باتوجه‌به دیدگاه‌ها، تجربیات و شخصیت خاص هر یک از اعضای خانواده هستیم. این انیمیشن جذاب با فیلم‌های واقعی از زندگی جیمی ترکیب شده و همین موضوع ضمن بالاتر بردن اعتبار اثر به‌عنوان یک مستند، روحی زنده را در Music & Clowns می‌دمد.
ویدوسون در رابطه با این اثر می‌گوید: «ما کمتر اثری را می‌بینیم که به زندگی متفاوت و در عین حال عادی افرادی بپردازد که به سندروم داون مبتلا هستند؛ اگر هم آنقدر خوش شانس باشیم که بتوانیم آثاری قابل دیدن با محوریت این موضوع را بیابیم، با این واقعیت مواجه می‌شویم که اکثر این فیلم‌ها به بعد پزشکی این مسئله می‌پردازند و کمتر وارد بخش انسانی آن می‌شوند. با گسترش و بهبود آزمایش‌ها پیش زادی، آمار تولد نوزادان مبتلا به سندروم داون به شکل چشم گیری کاهش یافته است. من معتقدم افراد باید بتوانند چنین تصمیمات حیاتی و مهمی را براساس نتایج و اطلاعات دقیق بگیرند. با تمام این اوصاف اما با تمام وجود احساس می‌کنم تنها یک اختلال تعیین کننده‌ی ارزش برادر من به‌عنوان یک انسان نیست.»
در محصولات رسانه، موضوع معلولیت اغلب اوقات صرفا یک عنصر از بار احساسی اثر به‌شمار می‌آید و همین مسئله باعث شده که بینندگان در بیشتر سناریوها از فیلم‌ها یا سریال‌ها اطلاعات نادرست فراوانی را در این زمینه کسب کنند؛ در این دسته از آثار، در بهترین حالت، شخصیت‌های معلول در داستان حضور دارند تا احساسات بیننده را جریحه دار کنند و با تحریک عواطف ایشان، یک وهم از ارتباط و دلسوزی را به‌وجود آورند. با قیاسی نه چندان عمقی این آثار با اثر فیلم حاضر، نمایش واقعی جیمی در Music & Clowns را می‌توان نفسی تازه به‌شمار آورد. درست است که ویدوسون چشمش را روی خصایص پسندیده‌ی برادرش همچون هوش عاطفی و شوخ طبعی‌اش نمی‌بندد و حتی تلاش می‌کند با نشان دادن نقاشی‌هایش یا معرفی گروه‌های موسیقی مورد علاقه‌ی وی، به بیننده نشان دهد که او در خیلی از زمینه‌ها تفاوت چندانی با دیگران ندارد، اما سعی هم نمی‌کند سختی‌های والدینش در بزرگ کردن جیمی و حس غم و ناامیدی ایشان بعد از باخبر شدن از شرایط خاص فرزند خود را زیر فرش جارو کند و با ترس از قضاوت شدن، بخشی از حقیقت ماجرا را از بیننده پنهان کند.
با وجود سختی‌ها و ناخوشی‌ها، جیمی زندگی خانواده‌ی ویدیوسون را غنی ساخته و الکس با فیلم خود قصد دارد این بعد کمتر دیده شده‌ی زندگی انسان‌هایی همچون جیمی را به بینندگانی که شناختی نزدیک از این مسئله ندارند، نشان بدهد. ارزش یک جامعه را می‌توان از نحوه‌ی رفتارش با آسیب پذیرترین اعضای آن تعیین کرد و Music & Clowns اینجا است تا این مسئله‌ی مهم را به ما یادآوری کند. نظرات خود را در رابطه با این انیمیشن با ما در میان بگذارید.
