معرفی انواع تئوری های رهبری

تا به حال شنیده‌اید که می‌گویند «فردی به دنیا آمده تا رهبر شود»؟ از این نقطه‌نظر، رهبران بزرگ با ویژگی‌های درونی مورد نیاز مثل کاریزما، اعتماد به نفس، هوش و مهارت‌های اجتماعی به دنیا می‌آیند. تئوری های مرد بزرگ فرض می‌کنند که ظرفیت رهبری، ارثی است و رهبران بزرگ ساخته نمی‌شوند، بلکه زاده می‌شوند. این ‌تئوری‌ها غالبا رهبران را قهرمان و اسطوره‌ و مقدر به ظهور در زمان مورد نیاز، ترسیم می‌کنند. واژه‌ی «مرد بزرگ» به این دلیل استفاده شده که در آن زمان، رهبری مخصوصا در زمینه‌ی جنگ و ارتش، کاری مردانه فرض می‌شد.

۲. تئوری های ویژگی

این تئوری‌ها از بعضی جنبه‌ها مشابه تئوری های مرد بزرگ هستند و فرض می‌کنند که افراد، ویژگی‌ها و خصوصیت‌های خاصی را به ارث می‌برند که باعث می‌شود در موقعیت رهبری بهتر عمل کنند. تئوری های ویژگی اغلب به شخصیت خاص یا ویژگی‌ رفتاری مشترک بین رهبران ‌توجه می‌کنند. مثلا ویژگی‌هایی مثل برون‌گرایی، خودباوری و شجاعت، ویژگی‌هایی هستند که به طور بالقوه در رهبران بزرگ وجود دارند.

اگر ویژگی‌هایی خاص، مشخصه‌های اصلی رهبری باشند، آن وقت چگونه افرادی که این ویژگی‌ها را دارند، اما رهبر نیستند را توجیه کنیم؟ این مسئله یکی از مشکلات استفاده از تئوری های ویژگی برای توضیح رهبری است. افراد زیادی وجود دارند که دارای ویژگی‌های مرتبط با رهبری هستند، اما بسیاری از آنها هیچ گاه به دنبال موقعیت‌های رهبری نیستند.

۳. تئوری های اقتضایی

تئوری های اقتضایی رهبری بر متغیرهای خاصی که با محیط در ارتباط هستند، تمرکز می‌کنند. این متغیرها تعیین می‌کنند که بهترین انتخاب برای یک موقعیت، چه نوع سبک رهبری است. طبق این تئوری‌، هیچ سبک رهبری برای همه‌ی موقعیت‌ها بهترین گزینه نیست. همچنین، موفقیت به تعدادی از متغیرها مثل سبک رهبری، ویژگی‌های پیروان و جنبه‌های مختلف موقعیت بستگی دارد.

۴. تئوری های موقعیتی

تئوری های موقعیتی پیشنهاد می‌کنند که رهبران، بهترین روش انجام کار را بر اساس متغیرهای موقعیتی انتخاب می‌کنند. احتمالا برای هر نوع تصمیم‌گیری، سبک‌ رهبری متفاوتی مناسب‌ است. برای مثال، در موقعیتی که رهبر نسبت به سایر اعضای گروه از دانش و تجربه‌ی بیشتری برخوردار است، سبک قدرت‌طلبانه احتمالا مناسب‌ترین گزینه است. در حالی که وقتی اعضای گروه ماهر و متخصص هستند، سبک دموکراتیک مؤثرتر خواهد بود.

۵. تئوری های رفتاری

تئوری های رفتاری براساس این باور شکل گرفته‌اند که رهبران بزرگ ساخته می‌شوند و افراد ذاتا رهبر به دنیا نمی‌آیند. در واقع این تئوری‌ها در مقابل تئوری های مرد بزرگ قرار می‌گیرند. تئوری های رفتاری که ریشه در رفتارگرایی دارند، به اقدامات رهبران و نه ویژگی‌های ذهنی یا درونی‌ها، توجه دارند. براساس این تئوری، افراد از طریق آموزش و مشاهده یاد می‌گیرند که چگونه به رهبر تبدیل شوند.

۶. تئوری های مشارکتی

تئوری های رهبری مشارکتی پیشنهاد می‌دهند که سبک رهبری ایده‌آل این است که دیگران هم دخیل باشند. این رهبران اعضای گروه را به مشارکت و همکاری تشویق کرده و به آنها کمک می‌کنند تا احساس تعلق و تعهد بیشتری نسبت به فرآیند تصمیم‌گیری داشته باشند. با این حال، در تئوری های مشارکتی این حق برای رهبر محفوظ است که به دیگران اجازه‌ی اظهار نظر بدهد.

۷. تئوری های مدیریتی

تئوری های مدیریتی که با نام تئوری های تعاملی هم شناخته می‌شوند، بر نقش نظارت، سازماندهی و عملکرد گروهی متمرکز هستند. این تئوری‌ها رهبری را براساس سیستم پاداش و تنبیه تعریف می‌کنند. تئوری های مدیریتی اغلب در حوزه‌ی تجارت و کسب و کار به کار می‌روند؛ زمانی که کارکنان موفق می‌شوند، پاداش دریافت می‌کنند و زمانی که شکست می‌خورند، توبیخ یا تنبیه می‌شوند.

۸. تئوری های رابطه‌ای

تئوری های رابطه‌ای که به تئوری های تحولی هم معروف هستند، به روابط شکل گرفته بین رهبران و پیروان توجه می‌کنند. رهبران تحول‌گرا با کمک به اعضای گروه برای دیدن اهمیت و ارزش وظایف، به آنها انگیزه می‌دهند. این رهبران بر عملکرد اعضای گروه تمرکز می‌کنند، اما هدف‌شان رسیدن هر فرد به ظرفیت‌های بالقوه‌اش است. رهبرانی با این سبک، اغلب استانداردهای اخلاقی بالاتری دارند.

برگرفته از: verywell