همه‌ی ما گاهی دچار معده درد عصبی، دلشوره یا اضطراب و نگرانی‌ای شده‌ایم که موجب حالت تهوع، تعریق و وضعیتی نزدیک به استفراغ باشد. در واقع، هیجان و استرس می‌تواند موجب درد شکم، حالت تهوع و استفراغ شود. در این مقاله، تأثیر احساساتی مانند اضطراب را در ایجاد معده درد عصبی و حالت تهوع و استفراغ بررسی می‌کنیم. همچنین توصیه‌هایی برای جلوگیری و مقابله با این مشکلات ارائه می‌کنیم.
هرچند افراد زیادی دچار این مشکل هستند، بر پایه نظر متخصصان، معده درد عصبی یک تشخیص رسمی در علم پزشکی نیست.
عوامل زیر یا ترکیبی از آنها ممکن است در بروز معده درد یا دردهای شکمی عصبی مؤثر باشند:
- وضعیت عاطفی؛
- سلامت روان؛
- وضعیت گوارش؛ و
- سلامت روده‌ها.
علائم معده درد عصبی
شاید وقتی نام آن را می‌شنوید فکر کنید باید انتظار درد در ناحیه معده را داشته باشید اما این عارضه می‌تواند با نشانه‌های زیر همراه باشد:
- دلشوره؛
- احساس گرفتگی، پیچ‌خوردگی و گره‌خوردگی در شکم؛
- احساس نگرانی و اضطراب؛
- لرزش یا کشش عضلات؛
- دفع گاز تکرارشونده؛
- حالت تهوع؛
- سوءهاضمه (یا احساس سریع سیری پس از خوردن غذا)؛
- احساس نفخ یا گرما در شکم؛
- تکرر ادرار یا دفع.
دلایل معده درد عصبی
موارد زیادی می‌تواند منجر به حالت‌تهوع یا معده درد شود. ویروس‌ها و باکتری‌ها، عوامل فیزیکی اصلیِ حالت تهوع و استفراغ هستند. ولی احساسات ما، به‌خصوص اضطراب، استرس و هیجان نیز می‌توانند چنین تأثیری داشته باشند. هر یک از عوامل زیر می‌توانند منجر به درد معده عصبی شوند:
اضطراب اجتماعی (social anxiety)
همه‌ی ما در شرایطی خاص، اضطراب اجتماعی را تجربه کرده‌ایم، مثلا در مهمانی‌ای که در آن کسی را نمی‌شناختیم یا روز اول مدرسه یا اولین روز کاری در یک موقعیت شغلی جدید.
اضطراب عملکردی (performance anxiety)
برای نمونه، این اضطراب در هنگام صحبت‌کردن درجلسه‌ای مهم یا آماده‌شدن برای بزرگ‌ترین مسابقه‌ی فصل ایجاد می‌شود.
استرس یا ترس
استرس یا ترس به دلیل مسائلی مانند نگرانی در مورد پرداخت اقساط وام مسکن، رفتن از شهری به شهر دیگر برای شرکت در دانشگاه یا مواجهه با فردی قلدر در مدرسه ایجاد می‌شود.
هیجان بیش از حد
این نوع هیجان‌ها در مواردی مانند پیش از برگزاری مراسم جشن ازدواج، روز فارغ‌التحصیلی یا تعطیلاتی که مدت‌ها انتظار آن را می‌کشیده‌ایم و برای آن برنامه‌ریزی کرده‌ایم، به وجود می‌آید.
تأثیر احساسات بر روی معده و بدن
چرا احساسات ما گاهی موجب بیماری ما می‌شوند؟ زندگی ما مملو از احساسات است، احساساتی مانند خشم و شرم یا ترس و لذت. هر یک از این احساسات، واکنش‌های فیزیکی پیچیده‌ای را در ما برمی‌انگیزند. برای نمونه، وقتی عصبانی می‌شویم، ضربان قلب‌مان بالا می‌رود، آدرنالین در بدن ترشح می‌شود، فشار خون افزایش می‌یابد و ما عصبانی می‌شویم. به گفته‌ی کارشناسان این تغییرات فیزیولوژیکی و غددی عصبیِ مرتبط با احساسات، بر تمام قسمت‌های بدن ما، از جمله سیستم گوارشی، تأثیر می‌گذارد. گاهی این واکنش‌های فیزیکی به طور کاملا ناگهانی شروع و متوقف می‌شوند و بسیار شدید هستند.
به نظر متخصصان شدت این احساسات هستند که موجب تحریک بدن ما می‌شود و بلافاصله دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار می‌دهد و موجب ناراحتی‌هایی مانند معده درد، حالت تهوع، استفراغ و اسهال می‌شود. (در بلندمدت، این واکنش‌های غددی عصبی می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا یا بیماری‌های قلبی‌عروقی را افزایش دهد).
توصیه‌هایی برای درمان معده درد عصبی
۱. هیدراته‌کردن بدن
اسکات کوهن (Scott Cohen)، عضو آکادمی اطفال آمریکا و پزشک معالج در مرکز پزشکی سدارز سینای (Cedars Sinai) و پزشک متخصص اطفال می‌گوید: اگر استرس یا هیجان بیش از حد، موجب شده است تا شما یا فرزندتان استفراغ کنید، باید بدن خود را هیدراته کنید (آب و مواد معدنی لازم را به بدن خود برسانید)، ولی پیش از آنکه چیزی را بخورید، حتما ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از استفراغ صبر کنید. سپس می‌توانید مایعات را به‌آرامی و جُرعه‌جُرعه، بنوشید. تا ۶ ساعت پس از آخرین باری که استفراغ کرده‌اید، از خوردن غذاهای جامد اجتناب کنید.
۲. مصرف خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های گیاهی
بسیاری عقیده دارند که چای‌نعناع یا چای‌زنجبیل، معده درد عصبی را آرام می‌کند یا حالت تهوع را از بین می‌برد. مصرف گیاهان دیگری مانند اسطوخودوس یا لیمو هم می‌تواند در کاهش گرفتگی عضلات شکم و درد تأثیرگذار باشد. ۱ یا ۲ برگ تازه گیاه، نوشیدنی حاوی عصاره آنها (به شرط واقعی بودن) یا تهیه چای و نوشیدن آن همگی مؤثر خواهند بود.
شاید خودتان بهتر بدانید که چه چیزی کمک می‌کند تا معده درد عصبی خود یا فرزندتان را آرام کنید. مثلا ممکن است از سوپ، آب معدنی گازدار، شیرینی، نان تُست یا مواد غذایی ساده‌ی دیگری استفاده کنید.
۳. مصرف دارو برای درمان معده درد عصبی
همان‌گونه که بعضی از داروها می‌توانند شما را در رفع این مشکل کمک کنند، تعدادی دیگر از آنها تأثیری ندارند. بسیاری از داروهای قابل خریداری بدون نسخه‌ی پزشک به شما کمک می‌کنند تا استفراغ یا عوارض جانبی معده درد عصبی خود، مانند حالت تهوع، اسهال یا اسیدیته را درمان کنید. برای این منظور می‌توانید از داروهایی مانند آلکا سِلتزِر (Alka-Seltzer)، Emetrol، Mylanta، پپتو بیسمال (Pepto-Bismal)، سیمیلاک (Similac) و تامس (Tums) استفاده کنید. برای اینکه بدانید کدام دارو برای شما مناسب‌تر است، با پزشک خود صحبت کنید.
۴. اجتناب از مصرف کافئین
کافئین معمولا اضطراب و نگرانی را بیشتر می‌کند و باعث بدتر شدن معده‌درد عصبی می‌شود. به‌علاوه کافئین روده را هم تحریک می‌کند. تا آرام شدن وضعیت روحی‌تان و تسکین درد از مصرف مواد کافئین‌دار به‌ویژه قهوه خودداری کنید یا آن را با نوشیدنی‌های دیگر مانند چای سبز یا چای اولانگ که تحریک‌کنندگی کمتری دارند جایگزین کنید.
۵. مدیریت استرس، اضطراب و هیجان
برای مدیریت استرس می‌توایند راهکارهای زیر را به کار بگیرید:
- تنفس عمیق؛
- ورزش سبک؛
- تمرکز بر تنفس خود و آنچه در اطراف‌تان رخ می‌دهد؛
- بیرون‌رفتن یا سرگرم‌کردن خود؛
- تجسم‌کردن خود را در حالتی که با ترس‌های خود روبه‌رو شده‌اید و بر آنها غلبه کرده‌اید؛
- دریافتِ کمک از دوستان یا یکی از اعضای دلسوز از خانواده‌تان؛
- برنامه‌ریزی و فکر‌کردن در مورد اینکه چگونه می‌خواهید مشکلی را حل کنید(این کار کمک می‌کند تا حس کنید که اختیار امور در کنترل شماست)؛
- تغذیه‌ی مناسب؛
- مدیتیشن و ریلکسیشن؛
- استراحت‌کردن برای بازیابی نیرو، رؤیاپردازی، چُرت‌زدن.
زمان مراجعه به پزشک
اگر شما یا فرزندتان، به معده درد عصبی یا حالت تهوع مکرر دچار می‌شوید، نخست به پزشک مراجعه کنید تا اطمینان یابید که هیچ‌گونه علت فیزیکی موجب بروز این مشکلات نشده است. علل فیزیکی‌ای مانند باکتری، ویروس، برگشت اسید معده یا رفلاکس، عدم تحمل لاکتوز و یبوست، معمولا از دلایل معده‌درد و استفراغ در افراد در سنین پایین‌تر است.
وقتی از نبود علل فیزیکی اطمینان یافتید، توجه کنید و ببینید که شما یا فرزندتان چگونه به موقعیت‌های استرس‌زا واکنش نشان می‌دهید.
انجام درمان‌های لازم می‌تواند به کودکان و بزرگسالان کمک کند، ولی در بیشتر موارد، نیازی به مراجعه به پزشک نیست و یادگیری چگونگی تنظیم مؤثرتر احساسات، به فرد کمک بیشتری می‌کند. مهم این است که یاد بگیریم چگونه در هر موقعیت سخت احساسی، به دنبال روزنه‌ی امیدی باشیم، پیش از آنکه واکنشی احساسی نشان دهیم.
پیشگیری از معده درد عصبی
شاید بتوانید با درمان‌های سریع، درد معده عصبی را تسکین دهید اما بهتر است با تغییر سبک زندگی به‌طورکلی از آن پیشگیری کنید.
استرستان را مدیریت کنید
درد معده عصبی ممکن است ناشی قرارگرفتن در وضعیتی دشوار مانند مصاحبه شغلی پیش‌رو یا موقعیتی بحرانی باشد که باعث اضطراب شما می‌شود. با گذر از این موقعیت‌ها معده‌درد یا شکم‌درد شما هم برطرف می‌شود.
اما اگر به‌طور پیوسته با موقعیت‌های استرس‌زا درگیر هستید، باید به‌دنبال روشی برای کنترل استرس و اضطرابتان باشید.
