اگر از طرفداران مطالب مرتبط با سلامت باشید حتما تا به حال با فهرست‌های تکراری درباره‌ی مضرات نوشابه روبه‌رو شده‌اید. یک نوشیدنیِ آب قندی و فاقد هرگونه ماده‌ی مغذی که راه را برای چاقی و دیابت هموار می‌کند. اما اگر دنبال دلایل بیشتری هستید تا بالاخره مصرف نوشابه را کاملا کنار بگذارید نگاهی به فهرست عجیب‌تری از حقایق تلخی بیندازید که درباره‌ی این نوشیدنی شیرین در دنیای تحقیقات علمی پیدا شده است، از اثرات جانبی شیرین‌کننده‌های مصنوعی مانند سوکرالوز گرفته تا دیگر افزودنی‌هایی که منجر به افت حافظه می‌شوند. این فهرست را در ادامه بررسی می‌کنیم.
چربی‌های غیرمعمول در جاهای غیرمعمول
در رابطه با مضرات نوشابه و به‌عنوان یکی از آخرین خبرهای بد برای صنایع نوشابه‌سازی، محققان دانمارکی متوجه شدند که نوشیدن نوشابه‌های غیررژیمی به افزایش قابل‌توجه تجمع چربی در کبد و ماهیچه‌های اسکلتی می‌انجامد که هر دوی اینها می‌تواند به مقاومت انسولینی و دیابت منتهی بشود. این مطالعه نشان می‌دهد افرادی که به مدت شش ماه هر روز نوشابه‌ی معمولی می‌خوردند دچار افزایش ۱۴۲-۱۳۲ درصدی چربی کبد، افزایش ۲۲۱-۱۱۷ درصدی چربی اسکلتی، و حدود ۳۰ درصد افزایش در چربی تری‌‌گلیسیرید خون و چربی در سایر ارگان‌های بدن می‌شدند. همچنین مصرف این اندازه نوشابه در افراد در مقایسه با کسانی که نوشیدنی‌های دیگر مانند آب یا شیر مصرف کرده بودند به افزایش ۱۱ درصدی کلسترول منتهی شده بود.
افزایش چربی‌های ناحیه‌ی شکم در اثر مصرف نوشابه‌های رژیمی
عجیب نیست که نوشیدن آن همه شکر در نوشابه‌های معمولی باعث چاقی بشود اما اینکه حتی نوشابه‌های رژیمی هم چاق‌کننده‌اند غافلگیر‌کننده است: محققان دانشگاه علوم سلامت تگزاس ۴۷۵ فرد بزرگسال را به مدت ۱۰ سال زیر نظر گرفتند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد افرادی که نوشابه‌ی رژیمی می‌خوردند، درمقایسه با کسانی که هیچ نوشابه‌ای مصرف نمی‌کردند، در عرض ۱۰ سال ۷۰ درصد به اندازه‌ی دور کمرشان افزوده شده بود.
افرادی که هر روز بیش از دو نوشابه‌ی رژیمی مصرف می‌کردند دور کمرشان افزایش ۵۰۰ درصدی داشت (یعنی پنج برابر!) تحقیق دیگری که توسط همین محققان روی موش‌ها انجام شد این احتمال را مطرح می‌کند که اسپارتام (Aspartame) عامل افزایش قند خون است و منجر به افزایش وزن می‌شود. وقتی کبد ما با قند زیاد در خون مواجه باشد اضافه‌ی آن را به چربی تبدیل می‌کند.
رنگ کاراملی سرطان‌زا
در سال ۲۰۱۱، مرکز غیرانتفاعیِ علم در خدمت منافع عمومی (Center for Science in the Public Interest)، واقع در واشنگتن، دادخواستی را به اداره‌ی غذا و دارو ارائه داد تا استفاده از رنگ کاراملی مصنوعی که در کوکاکولا، پپسی و سایر نوشابه‌های کولای قهوه‌ای رنگ معمول است ممنوع بشود. دلیل آنها وجود دو ماده‌ی آلاینده در این رنگ بود (۴-متیل‌ایمیدازول و ۲-متیل‌ایمیدازول) که در نمونه‌های حیوانی ایجاد سرطان می‌کنند. تهدیدی که باعث شد این مرکز با توجه به اینکه رنگ دادن به نوشابه‌ها صرفا جنبه‌ی زیبایی دارد استفاده از این مواد خطرناک را غیرضروری بدانند.
در فهرست مواد سرطان‌زای کالیفرنیا، اجتناب از ۶۵ ماده‌ی شیمیایی اکیدا توصیه شده است؛ تنها ۱۶ میکروگرم مصرف روزانه‌ی ۴-متیل‌ایمیدازول برای احتمال ابتلا به سرطان در یک فرد کافی است. این در حالی است که اغلب نوشابه‌های قهوه‌ای، چه رژیمی و چه معمولی، در یک بطری نیم‌لیتری حاوی ۲۰۰ میکروگرم از این ماده هستند.
تسریع روند پیری
از مضرات نوشابه چه رژيمی و چه غیررژیمی این است که همگی دارای فسفات یا اسید فسفریک هستند؛ اسیدی ضعیف که حالت تیز نوشابه را در دهان ایجاد می‌کند و ماندگاری نوشابه را بالا می‌برد. گرچه این ماده در بسیاری از غذاها مانند گوشت، لبنیات و مغزها یافت می‌شود، میزان زیاد اسید فسفریک می‌تواند مشکلات قلبی و کلیوی، کاهش بافت ماهیچه‌ها و پوکی استخوان را به دنبال داشته باشد. علاوه بر این، در مطالعه‌ای ارتباط بین مصرف اسید فسفریک با سرعت گرفتن روند پیری مشخص شده است، در این مطالعه که در سال ۲۰۱۰ منتشر شد معلوم شد که موش‌هایی که در معرض رژیمی با میزان زیاد فسفات موجود در نوشابه‌ها قرار گرفتند پنج هفته زودتر از موش‌هایی مردند که مقدار فسفات رژیم غذایی‌شان در حد معمول بود. این موضوع وقتی بدانیم که در دهه‌های اخیر شرکت‌های نوشابه‌سازی سطح اسید فسفریک محصولات‌شان را افزایش داده‌اند موجب اضطراب و نگرانی‌مان می‌شود.
آلودگی آب
شیرین‌کننده‌های مصنوعی استفاده‌شده در نوشابه‌ها نه در بدن ما تجزیه می‌شوند و نه حتی تجهیزات تصفیه‌ی فاضلاب می‌توانند آنها را پیش از بازگشت به چرخه‌ی آب به دام بیندازند. در سال ۲۰۰۹، محققان سوئیسی از کارخانه‌های تصفیه‌ی آب، رودخانه‌ها و دریاچه‌های سوئیس نمونه‌برداری کردند و متوجه‌ی سطوحی از اسسولفام پتاسیم، سوکرالوز و ساخارین (acesulfame K, sucralose, and saccharin) شدند که همگی در نوشابه‌های رژیمی به کار برده می‌شوند یا سابقا کاربرد داشته‌اند. بررسی تازه درباره‌ی ۱۹ منبع آب شهری در آمریکا وجود سوکرالوز را در همه‌ی آنها نشان می‌دهد. هنوز معلوم نیست این مقادیر کم چه اثری بر انسان دارد، اما تحقیقات گذشته نشان می‌دهد که سوکرالوز موجود در دریاچه‌ها و رودها در برخی از عادات غذایی جانداران اختلال ایجاد می‌کند.
مغز نوشابه‌ای
دندان‌پزشکان نامی برای وضعیتی گذاشته‌اند که کودکان با مصرف زیادِ نوشیدنی گازداری با نام «مانتین دو» (Mountain Dew) به آن دچار می‌شوند، «دهانِ مانتین دویی»، به دهانی گفته می‌شود که تعداد زیادی پوسیدگی دندان در اثر مصرف شکر زیاد این نوشابه در آن دیده می‌شود. مغز مانتین دویی احتمالا اصطلاح پزشکی بعدی‌ای خواهد بود که بر اساس این محصول نام‌گذاری می‌شود. روغن گیاهیِ بُرُمی‌شده (brominated vegetable oil: BVO) که به این نوشیدنی افزوده می‌شود تا مانع از جدا شدن مواد طعم‌دهنده از آن شود یک ماده‌ی شیمیایی صنعتی است که در مواد پلاستیکی برای پیشگیری از اشتعال به کار می‌رود. این ماده که علاوه بر مانتین دو در دیگر نوشیدنی‌های گاز‌دار با طعم مرکبات و نوشیدنی‌های ورزشی استفاده می‌شود، زمانی که به مقدار زیاد مصرف شود، در ایجاد ضعف حافظه و بیماری عصب‌های بدن اثری شناخته‌شده دارد. محققان همچنین گمان می‌کنند، مانند مواد برمی پیشگیری‌کننده از اشتعال در فوم مبل‌ها، این ماده‌ی شیمیایی در نوشابه‌ها به افزایش چربی بدن منجر می‌شوند و احتمالا در اختلالات رفتاری، ناباروری و ضایعات ماهیچه‌ی قلب اثر می‌گذارد. جالب است بدانید استفاده از BVO به عنوان ماده‌ی افزودنی به خوراکی‌ها در اتحادیه‌ی اروپا و ژاپن ممنوع است.
اختلال هورمون‌ها
مضرات نوشابه نه فقط به خود آن که به ظروف نگهدارنده‌ی آن نیز مرتبط است؛ تمامی قوطی‌های آلومینیومی نوشابه‌ها دارای نوعی رزین اپوکسی به نام بیسفنول آ ( bisphenol A: BPA) هستند که برای جلوگیری از واکنش اسید نوشابه با فلز قوطی به‌کار می‌روند. نقش بیسفنول آ در ایجاد اختلال غدد درون‌ریز شناخته شده است و با انواع مختلفی از بیماریها از نازایی گرفته تا چاقی و دیابت و برخی انواع سرطان‌های دستگاه تولیدمثل ارتباط دارد.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها، قوطی‌های نوشابه را که در رستوران‌ها، دانشگاه‌ها و کنار فست‌فودها دیده می‌شوند به عنوان منبع قرار گرفتن در معرض این ماده‌ی شیمیایی معرفی کرده است. با این که شرکت‌های پپسی و کوکاکولا برای دستیابی به تولید اولین قوطی‌های صددرصد گیاهی، که با عنوان قوطی‌های بدون BPA خبر آن را جار می‌زنند، رقابت سختی با هم دارند، هیچ کدام از این دو حاضر به استفاده از قوطی‌های آلومینیمی بدون BPA نیستند.
مرگ حیوانات
پیش از اینکه به جای قوطی‌های آلومینیمی به سراغ بطری‌‌ها بروید نگاهی به عکس‌های رودها، سواحل و نهرهای کشور بیندازید، توده‌ی انباشته از زباله‌هایی که روی آب غوطه‌ورند، بطری‌هایی که اغلب تجزیه نا‌پذیرند. چیزی که شاید در این عکس‌ها نبینید پرندگان، لاکپشت‌ها و دیگر حیواناتی هستند که اغلب این زباله‌های خرده‌ریز را با غذا اشتباه می‌گیرند و مقدار زیادی از آن را وارد بدن‌شان می‌کنند که البته قادر به هضم آن نیستند. نهایتا این پلاستیک‌های انباشته منجربه مرگ آنها می‌شود. تخمین زده می‌شود که هر ساله هزاران موجود زنده به این شکل می‌میرند.
اثرات جانبی مهندسی ژنتیک
نگاهی به فهرست مواد موجود در نوشابه‌ها بیندازید احتمالا می‌بینید که اغلب این مواد از ذرت استخراج شده‌اند. تقریبا ۸۸ درصد ذرتی که در آمریکا تولید می‌شود برای مقاوم‌سازی در برابر آفت‌کش‌های سمّی دستکاری ژنتیکی شده‌اند یا برای تولید مواد ضدآفت توسط خود گیاه تحت مهندسی ژنتیک قرار گرفته‌اند. به دلیل مقررات سهل‌گیرانه‌ی بعضی دولت‌‌ها، و کنترل شدید تولید‌کنندگان روی اینکه چه نهادی می‌تواند تحقیق روی این دانه‌های دستکاری ژنتیکی‌شده را بر عهده بگیرد، هیچ مطالعه‌ی انسانی که بتواند ایمنی این محصولات را تأیید یا رد کند وجود ندارد. با این وجود دانشمندان مستقل در تحقیقات خود روی حیوانات متوجه شده‌اند که مصرف محصولات دستکاری ژنتیک شده (GMOs) با تخریب لوله‌ی گوارش، تسریع پیری و نازایی ارتباط دارد. اخیرا دانشمندان فرانسوی در بررسی خود پی بردند که موش‌هایی که برای تمام مدت عمرِ دوساله‌شان با ذرتِ دستکاری ژنتیک‌شده تغذیه شدند مبتلا به تومورهای پستانی می‌شدند و زودتر از موش‌هایی می‌مردند که تمام عمرشان از دانه‌های دستکاری ژنتیکی نشده تغذیه شده بودند.
