وقتی مهارت‌های جدید یاد می‌گیریم، احساسات متفاوتی را در مراحل مختلفِ فرآیند یادگیری تجربه می‌کنیم. به عنوان مثال، در ابتدا، شاید متوجه نشویم که چقدر به یادگرفتن نیاز داریم. سپس، وقتی می‌فهمیم که چقدر حجم مطالبی که در مورد موضوع خاصی نمیدانیم زیاد است، ممکن است ناامید شویم و دست از یادگیری بکشیم.
به همین دلیل آشنایی با احساساتی که ممکن است در هر مرحله از فرآیند یادگیری با آنها مواجه شویم مهم است، زیرا به ما کمک می‌کند تا فراز و نشیب‌های احساسی را کنترل کرده و فرآیند یادگیری را متوقف نکنیم.
نردبان شایستگی آگاهانه، به شما در این راه کمک می‌کند. در این مقاله، به این مدل نگاهی خواهیم انداخت و خواهیم دید که چگونه می‌توانید از آن برای یادگیری بهتر مهارتی جدید استفاده کنید.
شناخت مدل
نوئل بارچ (Noel Burch) کارمندی که در شرکت بین‌المللی آموزشی گوردون «Gordon» کار می‌کرد، نردبان شایستگی آگاهانه «Conscious Competence Ladder» را در سال ۱۹۷۰ توسعه داد. این مدل به ما کمک می‌کند تا افکار و احساسات‌مان را در طول فرآیند آموزش درک کنیم.
این مدل، بر دو عامل که در هنگام یادگیریِ مهارتی جدید بر افکار ما تأثیر می‌گذارند تمرکز می‌کند: آگاهی و سطح مهارت یا شایستگی.
مطابق این مدل، در هنگام رسیدن به شایستگی در مهارتی جدید، مراحل زیر را طی می‌کنیم:
- بی‌مهارتِ ناخودآگاه: نمیدانیم که مهارتی را نداریم یا نیاز به یادگیری آن داریم.
- بی‌مهارت آگاهانه: می‌دانیم که مهارتی را نداریم.
- بامهارت آگاهانه: می‌دانیم مهارتی را داریم.
- بامهارت ناآگاهانه: نمیدانیم که مهارتی را داریم. یعنی مهارت جزئی از وجودمان شده و بدون دقت و تمرکز هم قادر به انجامش هستیم (به نظرمان خیلی آسان می‌آید)
نردبان یادگیری در شکل زیر نشان داده شده است:
نکته:
این مدل همچنین به نام‌های «ماتریس شایستگی آگاهانه»، «ماتریس یادگیری» و «۴ مرحلهی یادگیری» نیز شناخته می‌شود.
کاربردها
نردبان شایستگی آگاهانه به چند روش کاربرد دارد.
اول اینکه، می‌توانید از آن برای شناخت احساساتی که در طول فرآیند یادگیری تجربه می‌کنید استفاده کنید. این امر باعث می‌شود تا وقتی که مطالب دشوار می‌شوند، انگیزه خود را از دست ندهید، انتظارات‌تان از موفقیت را مدیریت کنید و توقع نداشته باشید که خیلی زود همه چیز را یاد بگیرید.
به عنوان مثال، در طول مرحلهی بی‌مهارتِ ناآگاهانه، می‌توانید به خودتان اطمینان بدهید که با اینکه یادگیری این مهارت در حال حاضر، دشوار و دلسرد کننده است، در آینده بهتر خواهد شد. و زمانی که ناآگاهانه بامهارت هستید، این مدل به شما یادآوری می‌کند که قدر مهارت‌هایی را که به دست آورده‌اید، بدانید و با افرادی که هنوز آنها را کسب نکرده‌اند صبور باشید.
همچنین برای مربیان و آموزگاران نیز بسیار مفید خواهد بود، چون به شما به عنوان معلم این امکان را می‌دهد که افکار و احساسات دیگران را درک کنید. سپس می‌توانید به آنها نیز در درک احساسات‌شان کمک کنید و اجازه ندهید که دلسرد شوند. نکته: بعضی از افراد ترجیح می‌دهند که به این مدل به چشم ماتریس نگاه کنند.در این حالت، شایستگی و عدم‌شایستگی در محور افقی قرار می‌گیرند و آگاهانه و ناآگاهانه در محور عمودی. از هر نوع مدلی که با آن راحت‌تر هستید، استفاده کنید.
کاربرد این مدل
اجازه دهید، هر کدام از سطوح را با دقت بیشتری مورد بررسی قرار دهیم و استراتژی‌هایی را که برای عبور از هر مرحله مورد نیاز است، معرفی کنیم.
سطح ۱: بی‌مهارتِ ناآگاهانه
در این سطح، شما در جهل قرار دارید: در زمینه‌ی خاصی کاملا بی‌اطلاع هستید و خودتان نیز این را نمی‌‌دانید، به همین دلیل اعتماد به نفس شما بسیار فراتر از قابلیت‌هایتان است.
برای عبور از سطح ۱، از ابزارهایی مانند تحلیل شخصی SWOT و سنجش نیازهای آموزشی برای شناسایی نقاط قوت و ضعف خود استفاده کنید تا متوجه شوید که برای یادگیری به چه مهارت‌هایی نیاز دارید. در این مرحله، می‌توانید از دیگران بخواهید که نظرشان را با شما در میان بگذارند تا بتوانید نقطه‌ضعف‌ها و مهارت‌های مورد نیازی که خودتان متوجه آنها نشد‌ه‌اید را پیدا کنید.
همچنین، اطمینان حاصل کنید که اهداف آموزشی خود را به خوبی می‌شناسید. نیازی نیست در زمینه‌هایی که به اهداف کاری یا شخصی شما مرتبط نیستند، مهارتی کسب کنید.
سطح ۲: بی‌مهارتِ آگاهانه
در این مرحله، فهمیده‌اید که باید مهارت‌های جدیدی را یاد بگیرید. در اینجا، متوجه شده‌اید که صلاحیت‌های دیگران بیشتر از شماست و می‌توانند کارهایی را که شما به سختی انجام می‌دهید، خیلی راحت انجام دهند.
در این مرحله ممکن است روحیه خود را ببازید و اعتماد به نفس‌تان را از دست بدهید یا حتی کلا تصمیم بگیرید که مهارت‌های جدید را کنار بگذارید. در نتیجه، مثبت بودن در این مرحله خیلی اهمیت دارد.
برای مبارزه با افکار منفی تلاش کنید تا روزهایی که انرژی‌تان پایین است، بتوانید تمرکز خود را دوباره به دست آورید. به یاد داشته باشید، ممکن است یادگیری در زمان کوتاه دشوار باشد، اما در بلندمدت این مهارت‌ها به شما کمک می‌کنند تا به اهداف خود برسید و زندگی بهتری داشته باشید.
سطح ۳: بامهارتِ آگاهانه
در این مرحله، می‌دانید که مهارت‌ها و دانش مورد نیاز را کسب کرده‌اید. آموزه‌های خود را به مرحلهی اجرا می‌گذارید و با این کار اعتماد به نفس‌تان از قبل هم بیشتر می‌شود.
البته، هنوز هم باید در هنگام اجرای این مهارت‌ها کمی تمرکز کنید، اما با تمرین و کسب تجربه‌ی بیشتر، می‌توانید این فعالیت‌ها را به صورت خودکار انجام دهید.
برای اینکه باموفقیت از مرحلهی ۳ عبور کنید، تا آنجا که ممکن است به‌دنبال فرصت‌هایی برای استفاده از این مهارت‌ها باشید. به عنوان مثال، می‌توانید در انجام پروژه‌هایی که نیازمند مهارت‌های جدید هستند داوطلب شوید یا شغل‌تان را به گونه‌ای که می‌خواهید تغییر دهید تا بتوانید مهارت‌های بیشتری در آن بگنجانید.
سطح ۴: بامهارتِ ناآگاهانه
در این مرحله، آن قدر تمرین انجام داده‌اید که دیگر برای انتخاب و استفاده از مهارت لازم در موقعیت‌های مختلف نیازی به مراجعه به خودآگاه خود ندارید. بدون زحمت از مهارت‌های جدید خود استفاده می‌کنید و بدون تلاش آگاهانه فعالیت‌های مربوط به آنها را انجام می‌دهید. شما کاملا مطمئن هستید که موفق خواهید شد.
بعد از اینکه در یک سری از مهارت‌ها استاد شدید، اگر می‌خواهید به پیشرفت ادامه دهید، باید بیشتر بیاموزید.
یکی از بهترین روش‌ها برای این کار، آموزشِ مهارت جدیدتان به دیگران است. این کار باعث می‌شود تا اطلاعات در ذهن شما تازه بمانند و درک‌تان از حوزه‌ی مورد نظر بیشتر شود.
همچنین، به خاطر داشته باشید که اگر از مهارت جدیدتان استفاده نکنید، در نردبان شایستگی به عقب حرکت خواهید کرد.
مربی‌گری با استفاده از نردبان شایستگی آگاهانه
همچنین می‌توانید از نردبان شایستگی آگاهانه، برای هدایت دیگران در فرآیند یادگیری استفاده کنید. اجازه دهید نگاهی به استراتژی‌هایی بیندازیم که می‌توانید در مراحل مختلف به کار بگیرید:
سطح ۱: بی‌مهارتِ ناآگاهانه
در ابتدای فرآیند یادگیری، افراد ممکن است که ندانند تا چه اندازه مهارتی را ندارند، پس باید به آنها بگویید که چقدر نیاز به یادگیری دارند. همچنین باید دلایل اهمیت یادگیری مهارت مورد‌نظر را نیز به آنها توضیح دهید.
در این مرحله باید مراقب باشید و تا می‌توانید بازخورد مثبت به آنها بدهید تا انگیزه‌ی خود را از دست ندهند.
سطح ۲: بی‌مهارتِ آگاهانه
در طول این مرحله، تا می‌توانید آنها را تشویق کنید و نردبان شایستگی آگاهانه را توضیح دهید تا بتوانند احساسات خود را درک کنند و دلسرد نشوند.
همچنین، کمک کنید تا اعتماد به نفس در آنها تقویت شود.
سطح ۳: بامهارتِ آگاهانه
در این مرحله، تمرکز افراد را بر مهارت‌هایی که باید بیاموزند متمرکز کنید و فرصت‌های زیادی را برای تمرین آنها فراهم کنید.
به عنوان مثال، می‌توانید پروژه‌هایی را که از این مهارت‌ها استفاده می‌کنند به آنها واگذار کنید یا تمرین‌های مرتبطی برای‌شان آماده کنید.
سطح ۴: بامهارتِ ناآگاهانه
در این مرحله، باید مراقب باشید که افراد دچار رضایت کاذب نشوند و مهارت خود را به روز نگه دارند.
همچنین باید به آنها یادآور شوید که چقدر رسیدن به این مرحله دشوار بوده است، و آنها نیز باید با افرادی که در مراحل ابتداییِ آموزش هستند با مهربانی و صبورانه برخورد کنند.
