یکی از دغدغه‌های زنان باردار، انتخاب مناسب‌ترین و امن‌ترین شیوه برای زایمان است. شیوه‌ای که علاوه‌بر تخفیف درد مادر، سلامت نوزاد را تحت‌الشعاع قرار ندهد. روشی که در سال‌های اخیر رواج بیشتری پیدا کرده، زایمان در آب است. در این مقاله به بررسی فواید و خطرات این نوع زایمان می‌پردازیم.
زایمان در آب، فرایند زایمان طبیعی درون یک وان آب گرم است. این زایمان به دو شیوه امکان‌پذیر است. در روش اول، مادر در طول دردهای زایمان درون آب می‌ماند و برای زایمان از آب خارج می‌شود؛ در شیوه‌ی دوم در تمام طول زایمان، مادر در آب باقی می‌ماند.
جنین در نه ماه دوران بارداری درون کیسه‌ای مملو از مایع آمنیوتیک رشد می‌کند. زایمان در آب به‌نوعی فضای داخل رحم را شبیه‌سازی می‌کند، در نتیجه منجر به خروج راحت‌تر جنین و کاهش استرس مادر می‌شود.
بسیاری از ماماها و پزشکان متخصص زنان و زایمان معتقدند که کاهش استرس هنگام دردهای زایمان، به‌ویژه در طول زایمان، به کمتر شدن عواقب خطرناک این فرایند کمک می‌کند. زایمان در آب باید تحت نظارت فرد متخصص انجام شود.
فواید زایمان در آب
این شیوه‌ی زایمان هم برای مادران و هم برای نوزادان دارای فوایدی است:
فواید برای مادر
- آب گرم برای مادر آرام‌بخش است و در دردهای مرحله‌ی آخر زایمان، به افزایش انرژی مادر کمک می‌کند.
- به‌دلیل شناور بودن در آب، وزن مادر کم می‌شود و جابه‌جایی او آسان‌تر صورت می‌گیرد.
- شناور بودن موجب بهتر شدن انقباضات رحم می‌شود و گردش خون را آسان می‌کند. در نتیجه به شیوه بهتری به ماهیچه‌های رحم اکسیژن‌رسانی می‌شود، درد مادر کاهش می‌یابد و اکسیژن بیشتری برای نوزاد فراهم می‌شود.
- غوطه‌ور شدن در آب باعث کاهش فشار خون عصبی می‌شود، از هورمون‌هایی که منشأ آنها استرس است می‌کاهد و باعث تولید اندورفین در بدن مادر می‌شود. اندورفین، درد مادر را کاهش می‌دهد.
- آب به کشسانی و انعطاف‌پذیری میان‌دوراه (ناحیه‌ی میان مقعد و اندام تناسلی) کمک می‌کند و احتمال پارگی و جراحی این ناحیه را کاهش می‌دهد.
- هرچه مادر از لحاظ جسمی آرامش بیشتری داشته باشد، بهتر می‌تواند از لحاظ روانی هم به آرامش برسد و روی زایمان تمرکز داشته باشد.
- چون آب نوعی حریم برای مادر به‌وجود می‌آورد، می‌تواند در کاهش خجالت، کاهش اضطراب و ترس مادر مؤثر باشد.
فواید برای نوزاد
- محیطی شبیه به کیسه‌ی آمیونتیک به‌وجود می‌آورد.
- فشار تولد را کمتر می‌کند؛ در نتیجه امنیت زایمان را افزایش می‌دهد.
زایمان در آب چه خطراتی برای مادر و نوزاد دارد؟
در طول سی سال گذشته، علی‌رغم افزایش محبوبیت زایمان در آب، بررسی‌های اندکی بر روی خطرات ناشی از این نوع زایمان صورت گرفته است. برخی از پژوهش‌های انجام‌شده نشان می‌دهد، میزان مرگ پیرازایشی (مرگ جنین یا نوزاد) در زایمان به شیوه معمول و زایمان در آب یکسان است.
براساس مقاله‌ی منتشرشده توسط پزشکان متخصص زنان و زایمان Royal College، به‌لحاظ نظری احتمال به‌وجود آمدن آمبولی آب (ورود آب به جریان خون مادر) وجود دارد. اگرچه مجله‌ی British Medical Journal، امنیت این روش را در حدود ۹۵ درصد می‌داند، اما احتمال آسپیراسیون (ورود آب به ریه‌ی نوزاد) وجود دارد. اگر جنین در مجرای زایمان تحت فشار باشد یا بند ناف پیچ بخورد و جنین مجبور شود با دهان نفس بکشد، این احتمال وجود دارد که مقداری آب همراه هوا به درون بدن نوزاد وارد شود. چنین اتفاقی به‌ندرت می‌افتد، چون جنین تا درمعرض هوا قرار نگیرد، عمل دم را انجام نمی‌دهد و تا هنگامی‌که بند ناف جدا نشود، نوزاد اکسیژن موردنیاز خود را از بند ناف می‌گیرد. خطر دیگری این است که هنگام آورده‌شدن نوزاد به سطح آب، بند ناف جدا شود. اگر در بلند کردن نوزاد احتیاط شود، از بروز این اتفاق جلوگیری می‌شود.
چه شرایطی برای زایمان در آب ایده‌آل نیست؟
- هرپس: اگر مبتلا به هرپس هستید، هرپس به‌راحتی در آب منتقل می‌شود.
- وقتی جنین وارونه است: با اینکه با وضعیت وارونه‌ی جنین، همچنان زایمان در آب امکان‌پذیر است اما بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
- اگر مشکلات زیر را دارید: خون‌ریزی شدید و عفونت‌های بارداری.
- چندقلو دارید: اگرچه زایمان در آب برای چندقلوها با موفقیت انجام شده است، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
- اگر دردهای زودهنگام زایمان دارید: اگر ممکن است زایمان زودرس داشته باشید (دو یا چند هفته زودتر) زایمان در آب توصیه نمی‌شود.
- اگر میزان مکونیوم (مدفوع اولیه نوزاد) زیاد باشد: اگر میزان مکنیوم زیاد نباشد، مشکلی به‌وجود نمی‌آورد. اگر مکنیوم به سطح آب برسد، پرستار آن را از سطح آب برمی‌دارد و یا مادر از وان خارج شود. هنگامی‌که نوزاد زیر آب است، مکونیوم از روی صورت، بینی و دهان او شسته می‌شود. اگر آب آلوده شده باشد و هنگام زایمان برسد، بایستی مادر برای زایمان نوزاد، لگن خود را از آب بیرون بیاورد.
- اگر دچار توکسمی یا پره اکلامپسی (مسمومیت حاملگی یا فشارخون حاملگی) هستید: پزشک شما باید این مشکل را بررسی کند.
آیا وان آب داغ در دوران بارداری خطرناک نیست؟
خطر وان آب گرم به دمای آب بستگی دارد. اگر آب داغ باشد، گرمای زیاد و از دست دادن آب بدن خطرات احتمالی آن است. در طول زایمان نباید بدن دچار کم‌آبی شود و دمای آب باید در حدود ۳۶ درجه سانتی‌گراد باشد. وان‌های مخصوصی برای زایمان طوری طراحی شده‌اند که از این مشکل جلوگیری کنند.
