مرگ جنین بین هفته ۲۰ بارداری تا تولد را مرده زایی می‌گویند. علت یک‌سوم مرده‌زایی‌ها مشخص نیست، با این حال عللی احتمالی برای مرده زایی وجود دارند که در این مقاله با آنها آشنا می‌شویم و از علائم و راه‌های تشخیص و مدیریتشان می‌گوییم. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
تفاوت مرده زایی و سقط جنین
سقط جنین هم ازدست‌دادن جنین است، با این تفاوت که در مرده زایی جنین بعد از ۲۰هفتگی و در سقط، جنین قبل از ۲۰هفتگی از دست می‌رود.
انواع مرده زایی
مرده زایی بر اساس زمان بارداری به ۳ دسته تقسیم می‌شود:
- ۲۰ تا ۲۷هفتگی: مرده زایی زودرس
- ۲۸ تا ۳۶هفتگی: مرده زایی دیررس
- بعد از ۳۷هفتگی: مرده زایی ترم
عوامل زمینه‌ساز مرده زایی
ممکن است مرده‌زایی برای هرکسی با هر سن و قومیتی و هر سابقه پزشکی‌ای رخ دهد. با این حال بعضی عوامل احتمال مرده زایی را بیشتر می‌کنند، از جمله:
- بعضی بیماری‌ها مثل فشار خون بالا و دیابت؛
- چاقی؛
- بعضی نژادهای خاص؛
- سن پایین (نوجوانی) یا سن بالای ۳۵ سال؛
- سابقه مرده زایی؛
- سوءتغذیه؛
- تجربه تروما یا استرس زیاد در سال قبل از زایمان؛
- دسترسی‌نداشتن به مراقبت‌های دوران بارداری؛
علل مهم مرده زایی
۱. عوارض بارداری و زایمان
بعضی از شرایط برای جنین خطرناک‌ترند، از جمله:
- زایمان زودرس و ایجاد عوارض بارداری؛
- بارداری طولانی‌تر از ۴۲ هفته؛
- بارداری چندقلو؛
- تصادف یا جراحت حین بارداری.
۲. مشکلات جفت
جفت، اکسیژن و مواد غذایی لازم جنین را فراهم می‌کند. بنابراین هر چیزی که در این روند اختلال ایجاد کند، می‌تواند جنین را در معرض خطر قرار دهد. علت یک‌چهارم مرده‌زایی‌ها مشکلات مربوط به جفت است. این مشکلات عبارت‌اند از:
- جریان خون ضعیف؛
- التهاب؛
- عفونت؛
- جداشدن جفت از دیواره رحم قبل از تولد.
۳. نقایص هنگام تولد
از هر ۱۰ مرده زایی یکی ناشی از نقایص هنگام تولد است، از جمله:
- محدودیت رشد جنین؛
- شرایط ژنتیکی؛
- ناسازگاری آر.اچ (Rh)؛
- نقایص ژنتیکی؛
- نقایص ساختاری.
۴. عفونت
اگر مادر، جنین یا جفت دچار عفونت شوند، احتمال مرده زایی وجود خواهد داشت. عفونت یکی از عوامل شایع مرده زایی قبل از ۲۴هفتگی است. بعضی از این عفونت‌ها عبارت‌اند از:
- سایتومگالوویروس یا سی.ام.وی (CMV)؛
- بیماری پنجم؛
- تبخال تناسلی؛
- لیستریوز؛
- سیفلیس؛
- توکسوپلاسموز.
۵. مشکلات بند ناف
اگر بند ناف گره بخورد یا له شود، جنین نمی‌تواند اکسیژن کافی دریافت کند. مشکلات بند نافِ عامل مرده‌زایی بیشتر در اواخر بارداری اتفاق می‌افتند.
۶. سلامت مادر
به‌خطرافتادن سلامت مادر هم ممکن است در مرده زایی نقش داشته باشد. ۲ بیماری شایع خطرناک در اواخر سه ماهه دوم و اوایل سه ماه سوم پره‌اکلامپسی و فشار خون بالای مزمن هستند.
سایر بیماری‌هایی که احتمال مرده زایی را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
- دیابت؛
- لوپوس؛
- چاقی؛
- اختلال لخته‌شدن خون؛
- ترومبوفیلی؛
- اختلالات تیروئید؛
- کلستاز بارداری.
۷. مرده زایی بی‌علت
این نوع مرده زایی بیشتر در اواخر بارداری اتفاق می‌افتد. تعیین علت این مرده زایی خیلی سخت است و نباید به‌خاطر آن خودتان را سرزنش کنید.
علائم جنین مرده در شکم
ممکن است فرد هیچ نشانه خاصی نداشته باشد، اما بعضی از علائم عبارت‌اند از:
- گرفتگی؛
- درد؛
- خونریزی از واژن؛
- توقف حرکت نوزاد.
با گذشت زمان و رسیدن به ۲۶ تا ۲۸هفتگی، متوجه تعداد لگدهای روزانه جنین می‌شوید. تعداد این حرکت در نوزادان مختلف متفاوت است. برای تشخیص این موضوع به‌سمت چپ دراز بکشید و میزان لگدزدن، چرخیدن یا لرزیدن جنین را بشمارید. زمانی را که طول می‌کشد تا کودک شما ۱۰ حرکت انجام دهد یادداشت کنید. این کار را هر روز در یک زمان مشخص انجام دهید. اگر ۲ ساعت گذشت و کودک شما ۱۰ حرکت نداشت یا به‌طور ناگهانی حرکاتش کم شدند، به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص جنین مرده توسط پزشک
پزشک از تست بدون استرس برای بررسی ضربان قلب جنین استفاده می‌کند. همچنین سونوگرافی می‌تواند قطع تپش قلب جنین یا وجودش را تأیید کند.
اقدامات بعد از مرده‌زایی
اگر پزشک مرگ جنین را تأیید کند، فرد باید درباره گزینه‌های پیش رو با پزشک صحبت کند. اگر این کار را نکند، احتمالا زایمان خودبه‌خود طی چند هفته بعدی شروع می‌شود. گزینه بعدی القای زایمان است. اگر فرد مشکل سلامتی داشته باشد، ممکن است بلافاصله القای زایمان پیشنهاد شود. همچنین می‌توان درخواست سزارین داد.
درباره کارهایی فکر کنید که بعد از تولد جنین می‌خواهید انجام دهید. مثلا می‌خواهید مدتی تنها باشید یا زمانی را با کودکتان سپری کنید. بعضی خانواده‌ها می‌خواهند کودکشان را حمام کنند، لباس تنش کنند و با او عکس بگیریند، اما این کارها در بین ایرانی‌ها رواج ندارد.
جلوگیری از مرده زایی
عوامل زیادی خارج از اختیار فرد هستند، بنابراین نمی‌توان کاملا از مرده‌زایی جلوگیری کرد. اما با رعایت بعضی نکات می‌توان احتمال مرده زایی را کاهش داد، از جمله:
- قبل از بارداری مجدد ارزیابی‌های لازم را انجام دهید. اگر مشکلات خطرسازی مثل دیابت یا فشار خون بالا دارید، به کمک پزشک آن را در طول بارداری مهار کنید.
- اگر عامل مرده زایی قبلی شما ژنتیکی بوده است، قبل از بارداری مجدد با مشاور ژنتیک مشورت کنید.
- از مصرف سیگار، الکل، ماری‌جوآنا و مواد مخدر در دوران بارداری خودداری کنید. اگر ترک این موارد برایتان سخت است، با پزشک مشورت کنید.
- اگر در طول بارداری خونریزی یا سایر علائم مشکل‌ساز را تجربه کردید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
مدیریت سلامت روانی بعد از مرده زایی
فردی که ازدست‌دادن بدون دلیل را تجربه کرده است، به زمانی برای سوگواری نیاز دارد. البته باید مدت این سوگواری را مشخص کرد. این نکات را در نظر بگیرید:
- خودتان را سرزنش نکنید؛
- سوگواری را به‌روش درست و در زمان مشخص انجام دهید؛
- احساستان را با شریک زندگی و دیگر افرادی که دوستشان دارید در میان بگذارید (همچنین می‌توانید احساسات خود را بنویسید)؛
- اگر نمی‌توانید با این موضوع کنار بیایید، از مشاور کمک بگیرید.
درباره افسردگی پس از زایمان با پزشک صحبت کنید. علائمش عبارت‌اند از:
- افسردگی روزانه؛
- کاهش علاقه به زندگی؛
- بی‌اشتهایی؛
- مشکلات خواب؛
- بروز مشکلات در روابط.
همچنین می‌توانید با افرادی صحبت کنید که در شرایط مشابه بوده‌اند.
کمک به فرد سوگوار
به‌هیچ‌وجه نباید این غم را کوچک بشمارید و تا زمانی که فرد از این غم خلاص نشده است، نباید درباره بارداری بعدی با او صحبت کنید. تنها چیزی که این افراد نیاز دارند دلسوزی و حمایت است. صمیمانه به این افراد تسلیت بگویید و سعی نکنید موضوع را عوض کنید. اجازه دهید احساساتشان را ابراز کنند، حتی اگر فکر می‌کنید که زیاد آن را تکرار می‌کنند.
تشویقشان کنید خوب غذا بخورند و استراحت کنند و وقت ملاقات با پزشک را جدی بگیرند. از آنها بخواهید در کارهای خانه کمک کنند و کنارشان باشید.
سؤالات رایج درباره مرده زایی
۱. چطور می‌توان علت مرگ جنین را تشخیص داد؟
زمانی که هنوز جنین در رحم است، ممکن است پزشک آمنیوسنتز را برای بررسی بیماری عفونی یا ژنتیکی انجام دهد و بعد از زایمان، ممکن است معاینات بالینی روی جنین، بندناف و جفت انجام شود. همچنین ممکن است انجام اتوپسی (نمونه‌برداری از جسد) نیاز باشد.
ارزیابی‌هایی مثل آزمایش خون مادر، آزمایش عفونت، آزمایش عملکرد تیروئید و آزمایش ژنتیک هم می‌تواند به تشخیص علت مرگ کمک کند.
۲. زمان بهبودی جسمی مادر بعد از مرده زایی چقدر است؟
بهبودی جسمی به عوامل مختلفی بستگی دارد، اما معمولا ۶ تا ۸ هفته زمان می‌برد. با این حال این مدت در افراد مختلف متفاوت است.
۳. آیا تولید شیر مادر بعد از مرده زایی طبیعی است؟
بله. خارج‌شدن جفت می‌تواند هورمون‌های تولیدکننده شیر را فعال کند و ممکن است فرد ۷ تا ۱۰ روز تولید شیر داشته باشد. اگر این موضوع شما را ناراحت می‌کند، با پزشک صحبت کنید تا داروهای توقف تولید شیر را تجویز کند.
۴. آیا می‌توان بعد از مرده زایی بارداری موفق داشت؟
بله. هرچند ممکن است در مقایسه با افرادی که مرده‌زایی نداشته‌اند بیشتر در معرض عوارض جانبی باشید، اما احتمال مرده زایی دوم فقط ۳درصد است و می‌توانید بعد از مرده‌زایی بارداری موفق داشته باشید.
پزشک درباره آمادگی جسمی شما برای بارداری کمکتان می‌کند، اما فقط شما تشخیص می‌دهید که چه زمانی از نظر روانی آمادگی بارداری را دارید. حتی اگر تصمیم بگیرید بارداری دیگری نداشته باشید، نخواهید خانواده‌تان را بزرگ‌تر کنید یا تصمیم بگیرید کسی را به فرزندخواندگی انتخاب کنید، در هر صورت حق با شماست و هر تصمیمی که بگیرید، برای شما تصمیم درستی است.
۵. آیا سزارین برای خارج‌کردن جنین مرده مناسب است؟
هرچند در چنین مواردی سزارین هم انجام می‌شود، به‌اندازه زایمان طبیعی یا زایمان القاشده مناسب نیست.
۶. آیا می‌توان با کمک مواد غذایی از مرده زایی جلوگیری کرد؟
متأسفانه خوردن یا نخوردن غذاهای خاص نمی‌تواند مانع مرده زایی شود. با این حال اجتناب از بعضی مواد غذایی می‌تواند سلامت بارداری شما را افزایش دهد. موادی که بهتر است از مصرف آنها خودداری کنید عبارت‌اند از:
- گوشت یا تخم‌مرغ خام یا نیم‌پز؛
- کافئین؛
- جگر، شیر یا محصولات شیری غیرپاستوریزه.
۷. بعد از مرده زایی چطور با سایر فرزندانم ارتباط برقرار کنم؟
شما به زمان نیاز دارید که با فرزند مرده‌تان خداحافظی کنید. اهمیتی ندارد که چقدر سعی می‌کنید سایر کودکان را از این درد دور نگه دارید، آنها متوجه اتفاق می‌شوند. بنابراین با آنها صادق باشید. کودکان در مراحل مختلف درک متفاوتی از مرگ دارند. با گذشت زمان سعی کنید ارتباط خوبی با آنها داشته باشید و این غم را برای هر دو طرف کمتر کنید.
شما بگویید
مرده زایی می‌تواند برای مادر و کل اعضای خانواده ناراحت‌کننده باشد، اما بهبودی جسمی بعد از چند ماه اتفاق می‌افتد و امکان بارداری سالم بعدی همچنان وجود دارد. پس بهتر است علاوه بر جسم به روانتان هم رسیدگی کنید و خود را برای روزهای خوب آینده آماده کنید.
شما چقدر با مرده‌زایی آشنا هستید؟ آیا خودتان یا اطرافیانتان این تجربه را از سر گذرانده‌اید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه برایمان بنویسید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
