مردانگی سمی چیست؛ پیامدها و روش مقابله با آن

حتما جمله «مرد که گریه نمی‌کند» را شنیده‌اید، جمله‌ای که پدرها یا پدربزرگ‌های ما بارها آن را در کودکی به پسربچه‌ها می‌گفته‌اند. این جمله بیانگر نوعی تعریف کلیشه‌ای از مردان است. مرد کسی است که احساسات و آسیب پذیری‌اش را پنهان کند و همواره چهره‌ای محکم و سرسخت از خودش نشان دهد. شاید شما چه زن و چه مرد فکر کنید که همین طور است؛ مرد باید چنین باشد، اما باید گفت که جامعه امروز چنین تعریفی از مرد را نمی‌پذیرد، بلکه آن را برای سلامت روان و جسم مرد مضر هم می‌داند. اگر می‌خواهید بدانید مردانگی سمی چیست و چه پیامدهایی دارد، این مقاله را بخوانید.

مردانگی سمی یعنی چه؟

مردانگی سمی نوعی فشار روانی بر مردان است که آنها را وادار می‌کند تا به گونه‌ای خاص فکر و رفتار کنند. این افکار، کلیشه‌های ذهنی و رفتارها اغلب برای خود فرد و دیگران مضر است. تعاریف گوناگونی از مردانگی سمی ارائه شده است. محققان سه عنصر اساسی این مردانگی را به صورت زیر تعریف می‌کنند:

1. سرسختی: مردان باید سرسخت، از نظر بدنی قوی و از نظر عاطفی سرسخت باشند. مردان نباید احساساتی شوند و همیشه باید خشن رفتار کنند.
2. ضدزنانگی: مردان باید تمام احساسات و رفتارهایی را که به زنان نسبت داده می‌شود، کنار بگذارند. برای مثال یک مرد نباید احساسات خود را بروز دهد یا درخواست کمک را بپذیرد.
3. قدرت: مردان باید برای کسب قدرت و ثروت و جایگاه اجتماعی کار کنند.

براساس این تعریف، اگر مردی این عناصر را نداشته باشد، یک مرد واقعی نیست. نکته اینجاست که این عناصر لزوما در تمامی جوامع به‌طور یکسان در نظر گرفته نمی‌شوند. برای مثال ممکن است نگرش یا رفتاری در یک جامعه، مردانه به نظر برسد، اما در جامعه دیگر چنین نباشد. با این حال باید گفت که سه عنصر طرح‌شده به‌طور مشترک در بسیاری از جوامع مشاهده شده است.

مثال‌هایی از مردانگی سمی

برای درک بهتر مردانگی یا نرینگی سمی، به مثال‌های زیر دقت کنید:

• پسری در مدرسه از سوی پسرهای دیگر به‌دلیل رفتارهایی که زنانه قلمداد می‌شود، مورد آزار و قلدری قرار می‌گیرد.
• پسربچه‌ای گریه می‌کند و پدرش بر سر او فریاد می‌زند که مردان گریه نمی‌کنند. در حالتی دیگر از او می‌خواهد که مرد باشد و خودش را جمع‌وجور کند، به این معنا که احساسات خودش را نشان ندهد.
• مردی برای همسرش تعیین تکلیف می‌کند که با چه کسی رفت‌وآمد کند یا چه لباسی بپوشد یا نپوشد.
• مردی از مطرح‌کردن نگرانی‌ها و احساساتش با شریک عاطفی‌اش می‌ترسد، چراکه فکر می‌کند این کار او را ضعیف نشان می‌دهد.
• مردی با وجود مشکلات روحی و روانی حاضر به مراجعه به روان‌شناس نیست چون این کار را نشانه ضعف و به‌دور از مردانگی می‌داند.

مثال‌های فراوان دیگری را نیز می‌توان درباره رفتارها و نگرش‌های ذهنی مرتبط با این نوع از مردانگی مطرح کرد.

آیا مردانگی به هر شکل از آن سمی است؟

برای پاسخ به این پرسش ابتدا باید نگاهی به تاریخچه مردانگی بیندازیم. آنچه به آن مردانگی می‌گوییم، قدمتی به‌اندازه گونه انسان دارد. انسان‌های اولیهٔ موفق آنهایی بودند که ویژگی‌هایی مانند قدرت بدنی و اراده قوی را باهم ترکیب می‌کردند. آنها می‌توانستند بر دیگران مسلط شده و نسل خود را حفظ کنند. اجداد ما با ویژگی‌هایی مانند خشونت و قدرت بدنی می‌جنگیدند و شکار می‌کردند. در نتیجه برای جامعه انسانی اولیه، این ویژگی‌های مردانه بسیار مهم و ارزشمند تلقی می‌شد.

این وضعیت تا قرن‌ها ادامه داشت. تنها همین اواخر یعنی دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی بود که روان‌شناسان و جامعه مدرن این ویژگی‌ها را ناسازگار با دنیای جدید تلقی کردند. با این حال این کلیشه‌های هزاران‌ساله به‌راحتی از اذهان پاک نمی‌شوند. آنچه مردانگی را سمی می‌کند، فشاری است که این کلیشه‌ها به مردان می‌آورد تا آنها حتما براساس این هنجارها رفتار کنند. اگر مردی حس کند فاقد ویژگی‌های مردانگی است، دراین حالت ممکن است دست به تکانشگری یا رفتارهای تکانشی شدیدی بزند تا مردانگی‌اش را ثابت کند. اینجاست که مردانگی سمی شده و برای فرد و جامعه مضر و گاه خطرآفرین می‌شود.

یکی از اجناس بشر، مرد بودن است. پس داشتن ویژگی‌های مردانه به‌خودی‌خود مضر یا سمی نیست چراکه بخشی از طبیعت انسان است. مسئله زمانی به مشکل تبدیل می‌شود که مردان بخواهند این ویژگی‌ها را به شکل شدید و در مغایرت با ارزش‌های جامعه مدرن به کار ببرند. به زبان ساده، وقتی این ویژگی‌ها به‌صورت ارزش و با تعریف یکسان برای تمام مردان به کار برود، اینجاست که مردانگی سمی بروز می‌کند.

مردانگی سمی چگونه گسترش می‌یابد؟

یکی از ویژگی‌های این نوع از مردانگی که باعث گسترش آن بین مردان در جوامع گوناگون می‌شود، ترویج افکار و رفتارهای آن به‌عنوان امری مثبت و خواستنی است. بسیاری از مردانی که این نگرش‌ها و رفتارهای سمی را دنبال می‌کنند، آن را امری مثبت و طبیعی می‌دانند. برای مثال یک مطالعه در سال ۲۰۰۷ نشان داد که هرچه مردان بیشتر به کلیشه‌های مردانگی اعتقاد داشته باشند، احتمال بیشتری دارد که رفتارهای پرخطر مانند مصرف مواد مخدر و الکل انجام دهند. همچنین این مردان بسیار کمتر از دیگران، سبزیجات مصرف می‌کنند. مردان این مطالعه رفتارهای پرخطر یا اشتباه خود را هنجارهای طبیعی مردانه می‌دانستند.

پیامدهای مردانگی سمی کدام‌اند؟