مراقبت‌های بعد از کشیدن دندان؛ بعد از جراحی یا کشیدن دندان چه باید کرد؟

دندان‌پزشک، پیش از کشیدن دندان، برای بی‌حس‌کردن محل موردنظر، داروی بی‌حسی موضعی تزریق می‌کند (پس از تزریق دارو همچنان از محیط اطرافتان آگاه هستید). گاهی برای کشیدن دندان کودکان یا در مواردی که بیش از یک دندان فردی بزرگ‌سال کشیده می‌شود، از داروی بیهوشی عمومی قوی استفاده می‌شود. در این صورت، در تمام بدن دردی را احساس نخواهید کرد و در طول فرایند کشیدن دندان به خواب خواهید رفت.

دندان‌پزشک برای حرکت‌دادن دندان به عقب و جلو و لق‌کردن آن از وسیله‌ای به‌نام الواتور (Elevator) استفاده می‌کند. سپس دندان را با پنس دندان‌پزشکی خارج می‌کند. اگر دندان ضربه خورده باشد، دندان‌پزشک لثه و بافت استخوانی اطراف آن را می‌بُرد و سپس با استفاده از پنس، دندان را می‌گیرد و به‌آرامی آن را به عقب و جلو تکان می‌دهد تا از استخوان فک و رباط‌هایی که آن را نگه داشته‌اند جدا شود. اگر دندان به‌راحتی خارج نشود، آن را تکه‌تکه از دهان خارج می‌کنند.

اگر باید دندان آسیاب شما کشیده شود یا دندان نهفته‌ای دارید (دندانی که زیر لثه قرار دارد)، ممکن است که به جراحی نیاز داشته باشید (مانند جراحی دندان عقل نهفته). در این موارد جراح برای شکافتن لثه و استخوانی که دندان را پوشانده‌اند، برشی را ایجاد می‌کند. سپس با استفاده از پنس دندان را به عقب و جلو حرکت می‌دهد تا جدا شود.

ایجاد لخته خون در حفره دندان

معمولا پس از کشیدن دندان، در حفره خالی دندان، لخته خونی ایجاد می‌شود. دندان‌پزشک برای بند آوردن خون دندان کشیده شده و کمک به تشکیل لخته خون، گاز پانسمانی را داخل حفره قرار می‌دهد و از شما می‌خواهد با دندان‌هایتان روی آن فشار بیاورید. معمولا باید ۳ تا ۴ ساعت پس از کشیدن دندان گاز پانسمان را در محل نگه دارید و در صورت لزوم آن را عوض کنید. گاهی دندان‌پزشک برای بستن لبه‌های لثه چند بخیه می‌زند که معمولا بخیه جذبی هستند و به کشیدن نیازی ندارند. برای کمک به تشکیل لخته خون بهتر است تا ۲۴ ساعت از شستن دهان، سیگارکشیدن و نوشیدن مایعات با نی بپرهیزید.

گاهی لخته خون داخل حفره از بین می‌رود و استخوانِ درون حفره بیرون می‌زند. این وضعیت دردناکی است که حفره خشک (Dry Socket) نامیده می‌شود. در این شرایط، دندان‌پزشک برای چند روز پانسمان مسکن دندان را روی حفره قرار می‌دهد؛ این پانسمان تا تشکیل لخته جدید، استخوان را می‌پوشاند و از آن محافظت می‌کند.

مراقبت‌های پس از کشیدن دندان

معمولا بهبودی پس از کشیدن دندان چند روزی طول می‌کشد. با رعایت توصیه‌های زیر می‌توانید احساس درد و ناراحتی و نیز احتمال عفونت را کاهش و سرعت بهبودی را افزایش دهید.

۱. استراحت

دست‌کم ۲۴ ساعت پس از کشیدن دندان استراحت کنید: کار نکنید، ورزش نکنید و فعالیت شدیدی انجام ندهید. ۲ روز بعدی را نیز به خودتان سخت نگیرید و فعالیت‌هایتان را کاهش دهید. برای جلوگیری از سرگیجه، به‌آرامی از حالت تکیه‌داده یا خوابیده بلند شوید.

۲. تسکین تورم و درد

به‌احتمال زیاد، پس از کشیدن دندان، کمی احساس ناراحتی و درد خواهید داشت. ایجاد کمی تورم در صورت نیز طبیعی است. منتها اگر تورم زیاد است و با تب یا درد شدید همراه است، با دندان‌پزشک تماس بگیرید.

در ۲ روز اول، برای جلوگیری از تورم و درد، روی صورت‌تان کیسه یخ ژله‌ای یا پک سرد (Ice Pack) یا یک کیسه یخ قرار دهید. هر بار یخ ژله‌ای یا کیسه یخ را فقط ۱۰ دقیقه روی قسمت مربوطه بگذارید. قراردادن کیسه یخ برای مدت طولانی ممکن است موجب آسیب بافتی شود. در روز سوم، برای کاهش درد و تورم، چیز گرمی مانند حوله گرم را روی صورت خود قرار دهید. برای راحتی بیشتر، می‌توانید در روزِ پس از جراحی از گرمای مرطوب (مانند حوله خیس‌شده با آب گرم) استفاده کنید.

۳. کنترل خون‌ریزی

گاز پانسمانی را که دندان‌پزشک داخل حفره دندان گذاشته است به‌طور ثابت ولی با ملایمت با دندان‌هایتان فشار دهید تا خون‌ریزی کاهش یابد و در حفره دندان لخته خون تشکیل شود. گاز پانسمان را پیش از اینکه کاملا خونی شود عوض کنید. منتها اگر خون‌ریزی خیلی شدید نیست، گاز را ۳ تا ۴ ساعت پس از کشیدن دندان برندارید. شب اول پس از جراحی با استفاده از بالش سرتان را بالا نگه دارید. پایین‌بودن سر هنگام خواب ممکن است خون‌ریزی را طولانی کند.

۴. مصرف داروهای مسکن

حالا سؤال این است که بعد از کشیدن دندان چه قرصی بخوریم . پس از کشیدن دندان، برای تسکین درد و ناراحتی، داروهای مسکن‌ تجویز می‌شود. بسیاری از بیماران می‌توانند درد بعد از کشیدن دندان را با استامینوفن کنترل کنند، ولی بعضی باید داروهای قوی‌تری مصرف کنند. برای برطرف‌کردن درد و تورم می‌توانید در فواصل زمانی ۱۰ دقیقه‌ای، روی صورت خود یخ بگذارید.

توصیه‌هایی درباره مصرف دارو بعد از کشیدن دندان

• تا زمانی که اثر داروها از بین نرفته است، از رانندگی یا کار با دستگاه‌های خطرناک بپرهیزید؛
• بعضی از داروهای مسکن موجب سبکی سر می‌شوند. درازکشیدن به برطرف‌شدن این مشکل کمک می‌کند؛
• بعضی از داروها موجب ناراحتی معده می‌شوند. مصرف این داروها با غذا این عارضه جانبی را کاهش می‌دهد؛
• داروهای مسکن را طبق تجویز پزشک مصرف کنید. مصرف مسکن‌های تجویزی را پیش از ازبین‌رفتن بی‌حسی موضعی شروع کنید؛
• اگر آنتی‌بیوتیک تجویز شده است، آن را طبق دستور پزشک و تا انتها مصرف کنید. بهتر است در زمان مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها از مکمل‌های پروبیوتیک بدون نسخه نیز استفاده کنید.

۵. مراقبت از دهان

• در ۲۴ ساعت اول دهانتان را با آب نشویید. پس از ۲۴ ساعت می‌توانید با محلولی شامل یک‌دوم قاشق چای‌خوری نمک و ۸ اونس (۲۲۶ گرم) آب گرم دهانتان را به‌آرامی بشویید. در صورت تجویز پزشک، می‌توانید از یک دهان‌شویه کلرهگزیدین مانند پریدکس (Peridex) استفاده کنید؛
• تا ۲۴ ساعت پس از کشیدن دندان، از شستن دهان، تف‌کردن، فین‌کردن یا استفاده از نِی بپرهیزید. فشار ناشی از انجام این کارها موجب جداشدن لخته خون می‌شود؛
• به مسواک‌زدن و کشیدن نخ‌دندان ادامه دهید و با مسواک روی زبان را نیز تمیز کنید، ولی دست‌کم تا ۳ روز، از کشیدن مسواک روی جای دندان یا جراحی بپرهیزید. استفاده از مسواک و نخ‌دندان برای پیشگیری از عفونت مفید است؛
• تا زمان ازبین‌رفتن بی‌حسی موضعی، از خوردن یا نوشیدن غذاها یا نوشیدنی‌های داغ بپرهیزید، زیرا ممکن است بدون اینکه متوجه شوید دهانتان را بسوزانید؛
• محل کشیدن دندان را فشار ندهید و لمس نکنید. انگشتان و زبانتان را از حفره دندان دور نگه دارید؛
• تا ۷ روز برای شست‌وشوی دهان از دهان‌شویه‌های بدون نسخه استفاده نکنید.

۶. راهنمای خوراکی‌های مجاز

• در ۴۸ ساعت اول، غذاهای نرمی مانند بستنی، سوپ، پودینگ و پوره سیب‌زمینی را مصرف کنید و از مصرف غذاهای پرادویه و نوشیدنی‌های گازدار بپرهیزید. به‌تدریج غذاهای جامد را به رژیم غذایی‌تان اضافه کنید. منتها تا زمانی که کاملا بهبود نیافته‌اید، از مصرف غذاهای سختی که ممکن است به حفره دندان آسیب برسانند و مانع بهبودی شوند خودداری کنید.
• در چند روز اول، غذاهای خیلی داغ، خیلی سرد یا غذاهای اسیدی یا پرادویه را مصرف نکنید.
• در هفته اول، غذاهای نرم‌تری مانند پاستا، تخم‌مرغ، ماهی، ماست، سوپ، پودینگ و سبزیجات پخته نرم را مصرف کنید و از خوراکی‌های سخت و تردی مانند ذرت بوداده، دانه‌های ریزی مانند کنجد، مغزها یا چیپس بپرهیزید.
• رژیم غذایی متعادلی داشته باشید.
• مایعات فراوان بنوشید (ترجیحا آب). همچنین، از نوشیدن الکل خودداری کنید، زیرا بهبودی را به تأخیر می‌اندازد.

۷. پرهیز جدی از سیگارکشیدن

هرگز پس از کشیدن دندان سیگار نکشید، زیرا موجب تورم و درد می‌شود و احتمال خون‌ریزی و عفونت در محل جراحی را افزایش می‌دهد. سیگارکشیدن فرایند بهبودی را به تأخیر می‌اندازد. عمل مکش ممکن است موجب جداشدن لخته خون شود. پس از بهبودی نیز تا زمانی که ممکن است از کشیدن سیگار بپرهیزید.

چه زمانی به حالت عادی برمی‌گردیم؟

پس از دوره بهبودیِ ۱ یا ۲هفته‌ای روی محل کشیدن دندان، استخوان و لثه تازه رشد می‌کند و می‌توانید به رژیم غذایی سابق برگردید. البته ازدست‌دادن دندان ممکن است موجب جابه‌جاشدن دندان‌های دیگر شود و روی طرز قرارگیری دندان‌ها روی یکدیگر اثر بگذارد و جویدن را مشکل کند. برای جلوگیری از این مشکلات، درمورد جایگزین‌کردن دندان کشیده‌شده با دندان‌پزشک صحبت کنید. ممکن است دندان‌پزشک توصیه کند دندان یا دندان‌های کشیده‌شده را با ایمپلنت، بریج یا پل ثابت (Fixed Bridge) یا یک دست دندان مصنوعی جایگزین کنید.

چه زمانی با دندان‌پزشک تماس بگیریم؟

احساس کمی درد پس از ازبین‌رفتن حالت بی‌حسی طبیعی است. تا ۲۴ ساعت پس از کشیدن دندان باید انتظار کمی تورم و خون‌ریزی را داشته باشید. منتها اگر بیش از ۴ ساعت پس از کشیدن دندان خون‌ریزی یا درد هنوز هم شدید است، باید با دندان‌پزشک خود تماس بگیرید. در صورت وجود علائم غیرطبیعی که ممکن است از علائم عفونت دندان پس از کشیدن یا نشانه وجود مشکل جدی‌تری باشند، فورا با دندان‌پزشک تماس بگیرید.

این نشانه‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• تب‌ولرز؛
• حالت تهوع یا استفراغ؛
• سرفه، نفس‌تنگی، درد قفسه‌سینه؛
• قرمزی، تورم یا ترشح بیش‌ازحد از ناحیه آسیب‌دیده.

اگر ۶ ساعت پس از کشیدن دندان بی‌حسی موضعی از بین نرفت، فورا با دندان‌پزشک یا جراح دهان و دندان تماس بگیرید (مگر اینکه چیز دیگری به شما گفته شده باشد). اگر بتوانید ظرف ۲۴ ساعت به مطب بروید، ممکن است دندان‌پزشک در محل اعصاب از داروهای استروئیدی استفاده کند تا تورم را کاهش دهد و بهبودی را تسریع کند.

پاسخ دکتر مرتضی شمس به سؤالات رایج درباره مراقبت‌های بعد از کشیدن دندان

برای اینکه ابهامات احتمالی شما درباره محتوای این مقاله برطرف شود و بتوانید با خیال راحت، از این مقاله استفاده کنید یا آن را به دوستان و آشنایان‌تان معرفی کنید، تصمیم گرفتیم که از یک پزشک متخصص هم کمک بگیریم.

دکتر مرتضی شمس، جراح و دندان‌پزشک، دارای مدرک دکترای حرفه ای دندانپزشکی از دانشگاه شهید بهشتی تهران، فلوشیپ ایمپلنت و دارای 10 سال سابقه کار، محتوای این مقاله را خواندند و به مهم‌ترین پرسش‌هایی که ممکن است بعد از خواندن این مقاله برای شما ایجاد شود، پاسخ دادند. با ما همراه باشید تا این پرسش و پاسخ را باهم بخوانیم:

پرسش ۱: در مقاله گفته شده که «در ۲۴ ساعت اول دهانتان را با آب نشویید»؛ ولی در جای دیگری هم گفته شده که «به مسواک‌زدن و کشیدن نخ‌دندان ادامه دهید» و «استفاده از مسواک و نخ‌دندان برای پیشگیری از عفونت مفید است». با توجه به اینکه تا ۲۴ ساعت نباید دهانمان را با آب بشوییم، از چه زمانی می‌توانیم مسواک‌زدن را شروع کنیم؟

• پاسخ: مسواک‌زدن از فردای روز جراحی دندان در کل دهان به‌جز ناحیه جراحی‌شده مشکلی ندارد. استفاده از دهان‌شویه کلرهگزیدین هر ۸ ساعت می‌تواند مفید باشد.

پرسش ۲: چرا نباید تا ۷ روز برای شست‌وشوی دهان از دهان‌شویه‌های بدون نسخه استفاده کنیم؟

• پاسخ: دهان‌شویه‌های دارای الکل در ناحیه جراحی‌شده سوزش و درد ایجاد می‌کنند و توصیه نمی‌شوند. دهان‌شویه کلرهگزیدین ۰٫۲ درصد بهترین پیشنهاد برای شست‌وشوی دهان بعد از جراحی است.

پرسش ۳: در مقاله گفته شده: «شب اول پس از جراحی با استفاده از بالش سرتان را بالا نگه دارید. پایین‌بودن سر هنگام خواب ممکن است خون‌ریزی را طولانی کند.» منظور از این توصیه این است که بدون بالش نخوابیم یا اینکه بیشتر از شب‌های معمولی با بالش سرمان را بالا بیاوریم؟ مثلا اگر در شب‌های معمولی از ۱ بالش استفاده می‌کنیم، پس از کشیدن دندان از ۲ بالش استفاده کنیم؟

• پاسخ: بعد از جراحی و موقع خواب باید سر بالاتر از بدن باشد. چون پایین‌بودن سر باعث خون‌ریزی طولانی می‌شود. مهم فقط بالاتر بودن سر از بدن می‌باشد.

پرسش ۴: در مقاله گفته شده: «بهتر است در زمان مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها از مکمل‌های پروبیوتیک بدون نسخه نیز استفاده کنید.» مکمل‌های پروبیوتیک چه تأثیری دارند و چه کمکی می‌کنند؟

• پاسخ: درکل، پروبیوتیک‌ها میکروب‌های مفیدی هستند که در قالب مکمل‌های غذایی به بدن کمک می‌کنند که سیستم گوارشی غذا را بهتر هضم کند؛‌ در نتیجه، باعث بهبود سیستم ایمنی فرد می‌شوند.

پرسش ۵: در مقاله گفته شده که در چند روز اول از مصرف غذاهای خیلی سرد پرهیز کنیم. آیا خوردن بستنی در چند روز اول مجاز است یا به‌دلیل سردبودن بستنی، نباید آن را بخوریم؟

• پاسخ: یک توصیه جهت بیماران بعد از کشیدن دندان، خوردن بستنی ۱ ساعت بعد از کشیدن دندان است؛ چون بستنی هم حالت نیمه‌جامد دارد، هم سرد است، هم باعث لخته زودهنگام محل کشیده‌شده می‌شود و هم بلع آن خطری برای حفره دندان ندارد و باعث عفونت ناحیه نمی‌شود.

پرسش ۶: چرا در ۴۸ ساعت اول باید از مصرف غذاهای پرادویه، اسیدی و نوشیدنی‌های گازدار پرهیز کنیم؟

• پاسخ: بعد از کشیدن دندان باید در مصرف بعضی از غذاها احتیاط کرد؛ زیرا باعث سوزش و درد و حتی عفونت بعد از جراحی می‌شوند و ما توصیه‌شان نمی‌کنیم. حتی باعث طولانی‌شدن ترمیم زخم ناحیه می‌شوند.

پرسش ۷: در مقاله گفته شده: «اگر ۶ ساعت پس از کشیدن دندان، بی‌حسی موضعی از بین نرفت، فورا با دندان‌پزشک یا جراح دهان و دندان تماس بگیرید… . ممکن است که دندان‌پزشک در محل اعصاب از داروهای استروئیدی استفاده کند تا تورم را کاهش دهد و بهبودی را تسریع کند.» ازبین‌نرفتن بی‌حسی موضعی پس از چند ساعت، نشان‌دهنده بروز چه مشکلی است؟

• پاسخ: در بعضی موارد، دندان نزدیک به عصب فکی است. در هنگام جراحی دندان باید مراقب بود آسیبی به عصب ناحیه نرسد. بعد از جراحی، اگر بی‌حسی از بین نرفت، به‌احتمال زیاد به عصب آسیب وارد شده است. بسته به آسیب واردشده، حالت گزگز و بی‌حسی به‌مدت زیاد و حتی شاید دائمی ایجاد خواهد شد.

سخن پایانی

کشیدن دندان تجربه ناخوشایندی است که بسیاری از ما در گذشته با آن روبه‌رو شده‌ایم یا در آینده ناچار به انجام آن خواهیم شد. منتها آگاهی از فرایند کشیدن دندان و مراقبت‌های لازمِ پیش و پس از آن تحمل این تجربه ناخوشایند را آسان‌تر و دوره بهبودی را نیز کوتاه‌تر می‌کند. در بخش «ارسال دیدگاه»، می‌توانید تجربه‌ها و دیدگاه‌های ارزشمندتان را با ما و سایر دوستان در میان بگذارید.