همین نکته که این مقاله را می‌خوانید، نشان می‌دهد که به یادگیری و بهبود مهارت‌های خود علاقه دارید. اما همینطور که مشغول خواندن این صفحه هستید، به این فکر کنید که آیا بهترین روش یادگیری شما این است؟ اگر این اطلاعات را به صورت تصویری یا شنیداری نشان می‌دادیم، مثلا از طریق اینفوگرافیک یا ویدئو یا پادکست، آیا بهتر یاد نمی‌گرفتید؟ در این مقاله، می‌خواهیم به سبک‌های یادگیری VAK نگاهی بیندازیم و اهمیت آن را در درک بهتر دیگر سبک های یادگیری بررسی کنیم.
مدلِ سبک‌های یادگیری VAK چیست؟
مدلِ سبک‌های یادگیری VAK، (تصویری Visual، شنیداری Auditory، لمسی Kinesthetic) در دهه‌ی ۲۰ میلادی و توسط روان‌شناسان توسعه پیدا کرد. هدف آنها این بود که رایج‌ترین روش های یادگیری را در افراد پیدا کنند. بر‌طبق این مدل، بیشتر ما ترجیح می‌‌دهیم به یکی از این ۳ روش یاد بگیریم: تصویری، شنیداری و لمسی (گرچه، در عمل این سبک‌ها را با هم ادغام می‌کنیم).
- تصویری: فراگیری که سبک تصویری در او غالب باشد، اطلاعات را زمانی که به صورت تصویری ارائه شده باشند، مثل استفاده از تصویر، دیاگرام و نمودار، بهتر یاد می‌گیرد.
- شنیداری: فراگیری که شنیدن را ترجیح می‌دهد، در سخنرانی‌های آموزشی یا بحث‌های گروهی بهتر یاد می‌گیرد. حتی شنیدن صدای خودش یا تکرار اطلاعات به معلم نیز می‌توانند مفید باشند.
- لمسی: فراگیری که یادگیری لمسی در او غالب باشد، تمایل دارد اطلاعات را لمس کند، مانند زمانی که از جزوه یا کتاب استفاده می‌کند.
معلمی نیوزلندی به نام نیل دی. فلمینگ (Neil D. Fleming) به این سه مورد، خواندن و نوشتن را نیز اضافه کرد.
- خواندن/نوشتن: فراگیری که خواندن و نوشتن در او غالب باشد، با تکرار کلمات و نوشتن فرا می‌گیرد. البته، این سبک با سبک تصویری و صوتی تداخل دارد، اما معمولا فردی که با این روش بهتر یاد می‌گیرد، با نوشتن اطلاعات را در ذهنش منظم می‌کند.
پیدا کردن سبک یادگیری
حتما تا حالا خودتان حس کرده‌اید که به کدام سبکِ یادگیری تمایل دارید. به عنوان مثال، در همان روزهای اول مدرسه وقتی خواسته‌اید به مسئله‌ای پاسخ دهید، آن را روی کاغذ می‌نوشتید (تصویری)، درباره‌اش صحبت می‌کردید (صوتی)، یا مدل یا نمایه‌ای قابل‌لمس از آن می‌ساختید (لمسی)؟
اما اگر هنوز هم درباره‌ی سبک غالب یادگیری خود تردید دارید، می‌توانید با در نظر گرفتن این سناریوها، آن را پیدا کنید:
۱. به روش شکایت کردن خود فکر کنید
وقتی درباره‌ی چیزی شکایت می‌کنید، به احتمال زیاد احساسات‌تان غلیان می‌کنند و در نتیجه آن سبکِ برقراری ارتباط را که با آن راحت‌تر هستید، انتخاب می‌کنید. آیا در چنین موقعیتی، دوست دارید به چشمِ فرد مورد نظر خیره شوید (تصویری)، با او تلفنی صحبت کنید (شنیداری)، مشت‌هایتان را به میز بکوبید (لمسی) یا ایمیل بنویسید (خواندن/نوشتن)؟
۲. خودتان را در موقعیتی که در آن معذب هستید، تصور کنید
اگر نیمه‌شب در شهر غریبی راه خود را گم کنید، چگونه مسیرتان را پیدا خواهید کرد؟ آیا از نقشه استفاده می‌کنید (تصویری)، از کسی مسیر را می‌پرسید (شنیداری)، یا آن‌قدر به راه رفتن ادامه می‌دهید تا متوجه شوید کجا هستید (لمسی)؟
۳. چه روشی را برای ارائه و سخنرانی ترجیح می‌دهید؟
به آخرین جلسه‌ی سخنرانی که در آن شرکت کردید فکر کنید. کدام بخش بیشتر در ذهن شما باقی مانده است؟ اشکال و نمودارها (تصویری)، حرف‌های سخنران (شنیداری)، یا مشارکت مخاطبان (لمسی)؟
استراتژ‌ی‌هایی برای بهبود یادگیری
آموزش رسمی تیم‌تان وظیفه‌ی بخش آموزش و توسعه‌ی سازمان است. اما، شما به عنوان مدیر، ممکن است در شرایطی قرار بگیرید که بخواهید آموزش‌های پایه یا جلسات کوتاه آموزشی برای اعضای تیم خود برگزار کنید. درک سبک‌های مختلف یادگیری به شما در این راه کمک خواهد کرد.
سادگی و کاراییِ قابل درک مدل VAK، باعث محبوبیت آن نزد معلمان و مربیان شده است، اما باید به خاطر داشته باشید که افراد ممکن است ترکیب‌های مختلفی از این سبک‌ها را در یادگیری داشته باشند. بنابراین وقتی می‌خواهید به آنها آموزش دهید، سعی کنید ترکیبی از کمک‌های صوتی و تصویری و لمسی را در برنامه‌ی خود بگنجانید تا مخاطبان‌تان با هر سبکِ یادگیری بتوانند از آن نهایت استفاده را ببرند.
با اینکه همه‌ی ما تقریبا خودمان می‌دانیم به روش‌های مختلفی یاد می‌گیریم و اطلاعات را در حافظه نگه می‌داریم، شواهد علمی کمی برای اثبات آن داریم و در حالت کلی، اگر روش آموزشی‌مان بر پایه‌ی یکی از سبک‌های یادگیری باشد بهتر خواهیم آموخت.
با این حال، عوامل دیگری نیز نقش مهمی در این زمینه بازی می‌کنند. به عنوان مثال، قابلیت یادگیری طبیعی، سطح مهارت‌های فنی، علاقه به موضوع و محیط آموزشی نیز بسیار در یادگیری مؤثر هستند. آموزش باید انعطاف‌پذیر باشد و بر حسب شرایط، محیط و البته سبک یادگیری برنامه ریزی شده باشد.
جدول زیر چند استراتژی را که می‌توانید برای تحریک سبک‌های یادگیری مختلف افراد به کار بگیرید، نشان داده است:
ابزارها و منابع مختلفی برای تهیه‌ی برنامه‌های آموزشی یا اطلاع‌رسانی به تیم‌تان وجود دارند که این سه سبک مختلف یادگیری را مد نظر قرار می‌دهند.
فراگیران تصویری یا خواندن و نوشتنی، به محرک‌های تصویری واکنش نشان می‌دهند. ممکن است برای آنها یادداشت برداری در حین استفاده از نقشه ذهنی راحت‌تر باشد. نقشه‌ی ذهنی موضوعات پیچیده را به اجزای کوچک‌تر و قابل مدیریت، تقسیم می‌کند تا هضم و به خاطر سپردن آنها راحت‌تر باشد و می‌توان با استفاده از رنگ‌ها و تصاویر اضافه آنها را مؤثرتر کرد.
جمله‌ی «یک تصویر کار هزار کلمه را انجام می‌دهد» در مورد فراگیران تصویری صدق می‌کند. پس بهتر است راه‌هایی برای استفاده‌ی مؤثر و خلاقانه از تصاویر پیدا کنید.
فراگیران شنیداری، از بحث‌های گروهی و توضیحات لذت می‌برند. پس روش‌هایی مانند طوفان فکری، بحث و مجادله و داستان گویی برای آنها بسیار مفید خواهد بود.
فراگیران لمسی، با انجام فعالیت شکوفا می‌شوند، پس نقش بازی کردن یا کار گروهی برای آنها مفید خواهد بود. اعضای تیم را از کلاس درس بیرون ببرید و به مکانی بروید که بتوانند مواردی مانند تمرینات تیم سازی را امتحان کنند.
