«درباره آینده‌ی این موضوع چه فکری می‌کنی؟»
«می‌تونم نظرت رو درباره‌ی این موضوع بدونم؟»
«فکر می‌کنی این کار جواب میده؟»
به طور کلی، هنگامی که می‌خواهیم مسئله‌ای را حل کنیم یا در مورد آن تصمیم بگیریم، دوست داریم با دیگران مشورت کنیم. ما این کار را انجام می‌دهیم زیرا می‌دانیم به عنوان یک فرد، دیدگاه‌های محدودی داریم. ممکن است آنچه که در وهله‌ی اول از یک نقطه‌نظر، بهترین راه‌حل به شمار بیاید؛ پس از گذشت مدت زمانی اندک و با مشاهده تصویر کامل‌تری از آن موضوع، دیگر این‌گونه به نظر نرسد.
مشارکت دادن سایر افرادی که قطعا دیدگاه‌ها و نگرش‌های متفاوتی دارند، به ما اطمینان می‌دهد که راه‌حل‌ها را از همه‌ی جنبه‌های ممکن در نظر گرفته‌ایم. این امر ما را وادار می‌سازد تا همه‌ی گزینه‌ها را در نظر بگیریم و مطمئن شویم که با بهترین استدلال تصمیم‌گیری کرده‌ایم. ولی چگونه از تجربه‌ی دیگران به بهترین نحو استفاده کنیم تا در نهایت، مناسب‌ترین راه حل را انتخاب کنیم؟
مباحثه‌ی سازنده تکنیک مؤثری برای انجام این کار است. هدف این تکنیک، آزمودن راه‌حل پیشنهادی است. با این کار نشان می‌دهیم که این راه‌حل غلط است، یا اینکه درستی آن را ثابت می‌کنیم یا آن را بهبود می‌بخشیم. از این رو با استفاده از مباحثه‌ی سازنده، اعتماد شما به راه‌حل منتخب بیشتر می‌شود؛ چرا که به درک بهتری از همه‌ی عوامل دخیل در آن می‌رسید.
مباحثه‌ی سازنده چیست؟
رویکرد مباحثه‌ی سازنده در سال ۱۹۷۹ توسط دیوید جانسون و راجر جانسون (David Johnson and Roger Johnson) مطرح شد. این مدل به عنوان یک مدل پیش‌گام برای حل مسائل به روش خلاقانه به‌شمار می‌آید.
این تکنیک در پنج مرحله خلاصه می‌شود:
- ما بر اساس تجربه‌ها و درک شخصی خود، دیدگاهی اولیه نسبت به مسئله خواهیم داشت.
- فرایند متقاعدسازی دیگران برای موافقت، این باور را که حق با ماست، تقویت می‌کند.
- هنگام مواجهه با نقطه نظرات متضاد، نسبت به توجیه خود شک می‌کنیم.
- این تردید موجب می‌شود که به دنبال اطلاعات بیشتری بگردیم و دیدگاه بهتری ارائه دهیم زیرا می‌خواهیم از انتخاب خود مطمئن باشیم.
- این جستجو برای دیدگاه کامل‌تر، منجر به تصمیم گیری کلی بهتری می‌شود.
شکل زیر مراحل بالا را به صورت یک چرخه نشان می‌دهد:
هر چه بیشتر وارد این چرخه شوید، به حقیقت یا همان راه‌حل درست نزدیک‌تر می‌شوید.
استفاده از مباحثه‌ی سازنده در مقایسه با حل مسائل از طریق رای گیری، مذاکره یا تصمیم‌گیری خودسرانه، راه‌حل‌های بهتری در اختیار می‌گذارد؛ زیرا فرایند مباحثه‌ی سازنده، شما را وادار می‌سازد تا با فرض‌های خود مواجه شده و از نتیجه‌گیری سریع اجتناب کنید. در ضمن، این تکنیک باعث می‌شود از قدرت استدلال منطقی برای دفاع یا بحث درباره‌ی راه‌حل خود در مقابل مواضع مخالف استفاده کنید و این کار شما را در برابر سفسطه پشتیبانی می‌کند؛ چرا که مجبورید توجیه خود را تبیین کرده و از آن دفاع کنید.
ایجاد مباحثه‌ی سازنده
مباحثه‌ی سازنده برخلاف آنچه که از نامش برمی‌آید ایجاد بحث و جدل به خاطر خود کلمه‌ی «مباحثه» نیست؛ بلکه روندی منظم و چند مرحله‌ای دارد:
مرحله‌ی ۱: همه‌ی راه‌حل‌های ممکن برای مسئله را با طوفان فکری به دست آورید
برای مشاهده‌ی توصیه‌های مربوط به چگونگی کشف راه‌حل‌های جدید با طوفان فکری به مؤثرترین شیوه‌ی ممکن، اینجا کلیک کنید.
مرحله‌ی ۲: گروه‌های مدافع تشکیل دهید
به هر گروه گزینه‌ای داده می‌شود تا در مورد آن تحقیق کرده و بهترین دلیلی که تایید می‌کند چرا این گزینه باید انتخاب شود را ارائه دهد.
مرحله‌ی ۳: بحث کنید
برای انجام این کار مراحل زیر را دنبال کنید:
- هر گروهی مورد خود را به دیگران ارائه می‌دهد. هدف، کمک کردن به گروه به منظور درک این انتخاب خاص و متقاعد کردن دیگران نسبت به صحت و درستی آن است.
- گروه‌های دیگر این فرصت را دارند تا در برابر این موضع بحث کنند. این کار، بحث آزاد است. گروه ارائه‌دهنده به بحث‌های متقابل گوش می‌دهد، سعی می‌کند آن را رد کند و تا حد امکان به بهترین شیوه از موضع اصلی خود دفاع می‌کند. در این روش، منطق و تفکر انتقادی مورد تاکید است. به تیم‌ها یادآوری کنید که هدف کلی، دست‌یابی به درک بهتری از همه‌ی گزینه‌هاست تا بهترین تصمیم‌گیری ممکن صورت بگیرد. آن‌ها را تشویق کنید تا در مورد داده‌های قابل اطمینان پرسش کنند و از نتیجه‌گیری‌های خود دفاع کنند. ستاره افشانی تکنیک مناسبی برای فکر کردن در مورد روش به چالش کشیدن پیشنهادهاست و تکنیک ۵ چرایی، ابزار مفیدی برای بررسی موضع دیگران است.
- گروه بعدی، مورد خود را ارائه می‌دهد و بحث ادامه می‌یابد. این کار آن‌قدر ادامه می‌یابد تا همه‌ی گروه‌ها مواضع خود را ارائه دهند.
- سپس گروه‌ها مواضع خود را تغییر می‌دهند و به نفع یکی از گزینه‌هایی که ابتدا مخالف آن بودند بحث می‌کنند. در این مرحله، به دلیل آنکه دیدگاه افراد به طور چشم‌گیری تغییر می‌کند، می‌توان به حجم زیادی از ادراکات جدید دست یافت.
توجه: می‌توانید این مرحله را تا زمانی که همه فرصت بحث کردن در مورد نقاط قوت هر گزینه را به دست آورند، ادامه دهید. با این حال، اگر زمان‌تان محدود است می‌توانید قبل از آغاز این مرحله، انتخاب‌های خود را به دو گزینه‌ی ممکن تقلیل دهید تا تنها دو گروه مدافع وجود داشته باشد.
مرحله‌ی ۴: تصمیم‌گیری کنید
حال زمان آن رسیده که نقش‌های دفاعی را کنار گذاشته و گروه را کنار هم بیاورید و تصمیم نهایی را اتخاذ کنید. زمانی را صرف بررسی این موضوع کنید که افراد از فرایند مباحثه‌ی سازنده چه چیزی یاد گرفته‌اند و سپس نظرات را کنار هم بگذارید و آخرین پیشنهاد را مطرح کنید. یک توصیه: پیشنهاد نهایی را به خوبی ارزیابی کنید تا مطمئن شوید که پیامد و نتیجه‌ی آن بهتر از وضعیت فعلی است. چرا که شما نمی‌خواهید پول و تلاش زیادی را صرف کاری کنید که وضعیت را بدتر می‌کند. شاید تشکیل جلسه‌ای برای ارزیابی پس از تصمیم هم پیشنهاد خوبی باشد. این کار کمک می‌کند تا برای بهبود جلسه‌ی بعدی مباحثه‌ی سازنده‌ای که تصمیم می‌گیرید برگزار کنید؛ روش‌هایی را پیدا کنید.
قواعد مباحثه‌ی سازنده
قبل از استفاده از مباحثه‌ی سازنده، مشخص کردن قواعد آن مهم است. شما می‌خواهید افراد با نگرش رسیدن به بهترین راه‌حل ممکن، به شیوه‌ی مثبتی با یکدیگر کار کنند و همکاری داشته باشند. در مقابل، اگر افراد با یکدیگر رقابت کنند، احتمالا می‌خواهند به هر قیمتی برنده شوند و شما به جای بهبود درک جمعی گروه‌های مدافع، مشکلاتی بین آن‌ها به وجود می‌آورید.
از این رو اطمینان حاصل کنید که مشارکت‌کنندگان کارهای زیر را انجام می‌دهند:
- همیشه احترام متقابل نشان دهید.
- نظرات را مورد انتقاد قرار دهید نه افراد را.
- روی تصمیم‌گیری خوب تمرکز کنید نه روی برنده شدن.
- مشتاقانه گوش دهید و در صورت لزوم توضیح بخواهید.
- همه‌ی جوانب موضوع را درک کنید.
- در صورت وجود شواهد، موضع‌ها را تغییر دهید.
- از بحث‌های منطقی از جمله استدلال استقرایی و قیاسی استفاده کنید و بر اساس شواهد و استدلال ساختاری، نتیجه‌گیری کنید.
