مالیک اسید نوعی آلفاهیدروکسیاسید (AHAs) است که در میوههایی مانند سیب و گلابی یافت میشود. از این ماده مفید برای تولید محصولات غذایی و بهداشتی استفاده میشود. علاوه بر این، خواص دارویی نیز دارد و برای تولید بعضی از داروها هم به کار میرود. تا پایان مقاله با ما همراه باشید تا با کاربردها، عوارض جانبی و تداخلات دارویی اسید مالیک بیشتر آشنا شوید.
فواید مالیک اسید
مالیک اسید علاوه بر افزودن مزه ترش به غذاها و نوشیدنیها، برای سلامتی هم فواید فراوانی دارد که در ادامه بعضی از مهمترین فواید و کاربردهای اسید مالیک را مطرح کردهایم.
۱. مراقبت از پوست
مالیک اسید برای پوست بسیار مفید است، زیرا لایهبرداری طبیعی است. خاصیت اسیدی آن موجب میشود که سلولهای مرده پوستی از بین بروند. میتوان از اسید مالیک برای ازبینبردن چینوچروک و خطوط ریز روی پوست، بهبود بافت پوست و پاکسازی منافذ پوستی استفاده کرد. به همین دلیل از آن در بسیاری از محصولات مراقبت از پوست استفاده میشود.
بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۱۳ انجام شده است، اسید مالیک برای درمان ملاسما (melasma) مفید است. ملاسما اختلال رایجی است که موجب ایجاد لکههای تیره پوستی میشود. در این پژوهش، بیماران مبتلا به ملاسما برای مراقبت از پوست خود از اسید مالیک و ویتامین C استفاده کردند. در نهایت پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که استفاده منظم از مالیک اسید در برنامه مراقبت از پوست تا حدی برای بهبود ظاهر پوست بیماران مبتلا به ملاسما مؤثر است.
البته در این پژوهش از ترکیب اسید مالیک و ویتامین C استفاده شده بود. بنابراین مشخص نیست که این نتایج بهعلت استفاده از مالیک اسید بودهاند یا ویتامین C یا هر دو.
۲. پیشگیری از سنگ کلیه و درمان آن
احتمالا اسید مالیک در پیشگیری از سنگ کلیه و درمان آن نقش دارد. در یکی از پژوهشهای اولیه آزمایشگاهی، مالیک اسید موجب افزایش pH ادرار شد. افزایش pH ادرار احتمال تشکیل سنگ کلیه را کاهش میدهد. بنابراین پژوهشگران نتیجه گرفتند که ممکن است مصرف مکمل اسید مالیک به درمان سنگ کلیه کلسیمی کمک کند.
در سال ۲۰۱۶ نیز پژوهشی درباره اهمیت رژیم غذایی سالم برای جلوگیری از سنگ کلیه مشخص کرد که ممکن است گلابی گزینه درمانی بالقوهای باشد. طبق این بررسی، اسید مالیک موجود در گلابی میتواند موجب جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه شود، زیرا پیشساز سیترات است. سیترات ترکیبی است که رشد کریستال در کلیهها را مهار میکند.
۳. کمک به درمان فیبرومیالژی (fibromyalgia)
پژوهشی اولیه در سال ۱۹۵۵ حاکی از آن بود که مصرف مالیک اسید در ترکیب با منیزیم به کاهش درد و حساسیت در بیماران مبتلا به فیبرومیالژی کمک میکند. در این پژوهش کوچک، پژوهشگران ۲۴ بیمار مبتلا به فیبرومیالژی را به ۲ گروه تقسیم کردند. یک گروه دارونما و گروه دیگر ترکیب اسید مالیک و منیزیم را دریافت کرد. پس از ۶ ماه، درد و حساسیت بیمارانی که اسید مالیک و منیزیم دریافت کرده بودند، بهمیزان چشمگیری کاهش یافت.
البته چون در این آزمایش نیز از ترکیب منیزیم و اسید مالیک استفاده شده بود، نمیدانیم که کدامیک موجب این نتایج مثبت شدهاند.
۴. بهبود خشکی دهان
استفاده از اسپری دهانی یا قرص مکیدنی حاوی مالیک اسید علائم خشکی دهان را برطرف میکند. ترشی اسید مالیک موجب افزایش ترشح بزاق افرادی میشود که دچار عارضه خشکی دهان هستند.
در پژوهشی استفاده از اسپری دهانی اسید مالیک ۱درصد برای درمان خشکی دهانِ ناشی از مصرف داروهای ضدافسردگی بررسی شد. شرگتکنندگان تصادفی به ۲ گروه دریافتکننده اسپری اسید مالیک ۱درصد و دارونما تقسیم شدند. پس از ۲ هفته استفاده از اسپری، علائم خشکی دهان بیماران بهبود پیدا کرد و میزان جریان بزاق در دهان آنها نیز افزایش یافت.
در پژوهشی دیگر که درباره تأثیر اسید مالیک بر خشکی دهان ناشی از مصرف داروهای فشارخون انجام شد نیز نتایج مشابهی مشاهده شد. در پایان این پژوهش دوهفتهای، شرکتکنندگانی که از اسپری مالیک اسید ۱درصد استفاده کرده بودند در مقایسه با گروه کنترل، خشکی دهان کمتر و ترشح بزاق بیشتری داشتند.
مقدار مصرف
پژوهشهای کافی درباره اسید مالیک انجام نشده است، بنابراین دوز مصرفی استاندارد هم ندارد. دوز مصرف اسید مالیک به بیماری فرد و عوامل دیگری مانند سن، جنسیت و سابقه پزشکی بستگی دارد. در پژوهشهای انجامشده نیز از مقادیر مختلفی از اسید مالیک استفاده شده است. بهتر است درباره نوع محصول و دوز مصرف مناسب برای بیماری و مشکل خاص خود با پزشک مشورت کنید.
مدرکی نیز وجود ندارد که نشان دهد با زیادهروی در مصرف اسید مالیک دچار اوردوز میشوید. بهعلاوه اسید مالیک مادهای سمی به شمار نمیرود. البته پژوهشها درباره مالیک اسید کافی نیستند و اثرات استفاده طولانیمدت از آن نیز بررسی نشدهاند.
عوارض جانبی
گرچه اسید مالیک در حالت کلی مادهای بیخطر به شمار میرود، برخی از افراد هنگام استفاده از آن دچار عوارض جانبی میشوند. استفاده از اسید مالیک خوراکی میتواند موجب حالت تهوع، سردرد، سرگیجه و اسهال شود. البته شواهد و مستندات محکمی برای عوارض جانبی مکملهای اسید مالیک خوراکی وجود ندارد، ولی درباره عوارض جانبی اسید مالیک موضعی اطلاعات بیشتری در دسترساند.
عوارض جانبی مصرف موضعی مالیک اسید و سایر آلفاهیدروکسیاسیدها عبارتاند از:
- جوش؛
- تورم؛
- تغییر رنگدانهها؛
- تاول؛
- بلندشدن پوست؛
- خارش؛
- تحریک و سوزش پوست؛
- سوختگی شیمیایی (Chemical burn)؛
- افزایش خطر آفتابسوختگی.
البته این عوارض یا سایر عوارض جانبی با قطع مصرف برطرف میشوند. پیش از استفاده منظم از اسید مالیک، بهتر است آزمایش پچ را انجام دهید. برای انجام این آزمایش اسید مالیک را روی قسمت کوچکی از پوست خود امتحان کنید. همچنین توصیه میشود که در دوره مصرف اسید مالیک برای جلوگیری از آفتابسوختگی از ضدآفتاب استفاده کنید.
پیش از استفاده از مالیک اسید به این نکات توجه کنید:
- هیچ عارضه جانبی شدیدی پس از مصرف اسید مالیک ثبت نشده است، ولی این بدان معنا نیست که امکان ایجاد عوارض جانبی شدید وجود ندارد. بهتر است که از اسید مالیک دقیقا طبق دستور استفاده کنید و بیشتر از دوز توصیهشده استفاده نکنید.
- درباره بیخطر بودن استفاده از اسید مالیک در دوران بارداری یا شیردهی شواهد کافی وجود ندارد. بنابراین بهتر است که از مصرف مکملهای اسید مالیک در دوران بارداری و شیردهی خودداری کنید.
- درمورد استفاده از اسید مالیک در کودکان شواهد کمی وجود دارد. بنابراین پیش از مصرف آن با پزشک مشورت کنید.
تداخلات دارویی
شواهد محکمی مبنی بر تداخل اسید مالیک با داروها، مکملها و مواد غذایی وجود ندارد. ولی بهتر است که در مصرف مالیک اسید با داروهای فشارخون بالا احتیاط کنید. داروهای کاهنده فشارخون با مالیک اسید تداخل دارند، زیرا اسید مالیک نیز میتواند فشارخون را کاهش دهد. مصرف همزمان این اسید با این داروها میتواند موجب افت بیش از حد فشارخون شود. بنابراین در صورت مصرف همزمان آنها با یکدیگر باید فشارخون خود را بهدقت کنترل کنید.
اقدامات احتیاطی و هشدارها
مکملهای مالیک اسید را در محلی خشک و خنک با تهویه مناسب نگهداری کنید. مکملها را در ظرف اصلی خودشان نگه دارید و آنها را به ظرف دیگری انتقال ندهید. اسید مالیک موضعی نیز باید به همین ترتیب نگهداری شود.
مکملهای غذایی مانند داروها تحتنظر سازمانها نیستند. مثلا سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) قبل از عرضه این محصولات به بازار آنها را از نظر ایمنی و اثربخشی تأیید نمیکند. بنابراین بهتر است که پیش از مصرف مکملها با متخصص مراقبتهای بهداشتی (مانند متخصص تغذیه، داروساز یا پزشک) مشورت کنید و احتمال هرگونه تداخل احتمالی با سایر مکملها یا داروها را بررسی کنید.
هیچ مکملی برای درمان یا پیشگیری از بیماریها تولید نشده است. بنابراین برای درمان بیماریها باید به پزشک مراجعه کنید و تنها به مکملها اکتفا نکنید.