لکه بینی در بارداری و دلایل آن در ۲۰ هفته اول و بعد از آن

دکتر استفنسون فامی می‌گوید، پزشکان برآورد می‌کنند که ۲۵ تا ۴۰ درصد از زنان، نوعی خون‌ریزی واژینال را درطول اوایل بارداری خود تجربه می‌کنند و با وجود این، معمولا بارداری آنها به‌طور کلی طبیعی است. به‌گفته‌ی انجمن بارداری آمریکا (American Pregnancy Association) دلایلی وجود دارد که موجب لکه‌بینی یا خون‌ریزی بی‌ضرر در نیمه‌ی اول بارداری می‌شود، ازجمله:

• خون‌ریزی لانه‌گزینی (implantation bleeding): لانه‌گزینی تخمک در لایه‌ی داخلی رحم حدود ۴ هفته پیش از بارداری رخ می‌دهد. در لانه‌گزینی، تخمک بارورشده به دیواره‌ی رحم متصل می‌شود. اگر حدود یک هفته تا ۱۰ روز پس از بارداری مقدار کمی خون‌ریزی مشاهده کنید، احتمالا دلیل آن خون‌ریزی لانه‌گزینی است و جای نگرانی نیست.
• مقاربت جنسی: درطول سه‌ماهه‌ی دوم و سوم بارداری، گردن رحم به‌دلیل افزایش جریان خون در آن قسمت متورم می‌شود. درنتیجه، مقاربت شدید می‌تواند موجب لکه بینی در بارداری شود.
• عفونت: بعضی از زنان به‌دلیل عفونتی که معمولا ناشی از بیماری‌های مقاربتی مانند عفونت کلامیدیا است، دچار خون‌ریزی گردن رحم می‌شوند. در این حالت باید مشکل اصلی درمان شود.
• انجام آزمایش داخلی توسط متخصص زنان یا ماما: خون‌ریزی پس از انجام آزمایش پاپ اسمیر (Pap smear، آزمایشی که برای تشخیص سرطان رحم و دهانه‌ی رحم در زنان انجام می‌شود) یا معاینه‌ی لگنی که در بسیاری از موارد بین هفته‌ی ششم و دوازدهم بارداری انجام می‌شود، غیرمعمول نیست. این لکه‌بینی ظرف ۲۴ ساعت پس از آزمایش و معاینه رخ می‌دهد و معمولا پس از یک روز برطرف می‌شود.

البته گاهی خون‌ریزی درطول نیمه‌ی اول بارداری نشانه‌ای از مشکل جدی‌تری است، مانند:

• خون‌ریزی ساب‌کوریونیک (subchorionic hemorrhage) که خون‌ریزی در اطراف جفت است. گرچه پس از این نوع خون‌ریزی می‌توان بارداری را به‌طور طبیعی ادامه داد، ولی تشخیص و درمان سریع بسیار مهم است. دکتر استفنسون فامی می‌گوید: «بیشتر موارد خون‌ریزی ساب‌کوریونیک برطرف می‌شوند، ولی این خون‌ریزی فرد را درمعرض افزایش خطر عوارض دیگری مانند زایمان زودرس قرار می‌دهد.»
• بارداری شیمیایی (chemical pregnancy) زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارور شده است، ولی کاملا به دیواره‌ی رحم متصل نشده است.
• سقط‌ جنین (چه تهدید به سقط (امکان سقط‌جنین وجود دارد، ولی هنوز انجام نگرفته است) و چه سقط قابل‌پیش‌بینی (imminent)) که موجب ازبین رفتن خودبه‌خودی بارداری در ۲۰ هفته‌ی اول بارداری می‌شود. معمولا خون‌ریزی یا لکه‌بینی که درطول سقط‌ جنین رخ می‌دهد با نشانه‌های دیگری مانند گرفتگی یا درد شکمی نیز همراه است.
• بارداری خارج از رحم زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارورشده به جایی به‌جز دیواره‌ی رحم و معمولا در لوله‌ی فالوپ (لوله‌ی رحم) می‌چسبد. بارداری خارج از رحم که گاهی به آن بارداری لوله‌ای نیز گفته می‌شود، نمی‌تواند روند طبیعی را طی کند و اگر تشخیص داده نشود ممکن است زندگی مادر را تهدید کند.
• بارداری مولار که بارداری دوام‌ناپذیری است که مشخصه‌ی آن رشد غیرطبیعی جفت و معمولا جنینی غیرطبیعی است.

دلایل خون‌ریزی یا لکه‌بینی پس از ۲۰ هفته

به‌گفته‌ی دکتر استفنسون فامی، گرچه پس از سه‌ماهه‌ی اول، خطر سقط‌ جنین (که با عنوان زایمان جنین مرده پس از ۲۰ هفته‌ی اول شناخته می‌شود) تا حد زیادی ازبین می‌رود و بسیاری از مشکلات اولیه (مانند بارداری خارج از رحم و بارداری مولار) دیگر عامل مهمی به‌شمار نمی‌روند، ولی خون‌ریزی درطول نیمه‌ی دوم بارداری را باید بسیار جدی بگیرید، به‌ویژه اگر این خون‌ریزی ادامه‌دار باشد. دلایل خون‌ریزی در نیمه‌ی دوم بارداری شامل موارد زیر است:

• مقاربت جنسی
• معاینه و بررسی‌های گردن رحم: به‌ویژه در اواخر سه‌ماهه‌ی سوم وقتی که این بررسی‌ها بیشتر انجام می‌شود.
• جفت سرراهی: یعنی زمانی‌که جفت، گردن رحم را به‌طور جزئی یا کامل می‌پوشاند.
• کنده شدن جفت (Placental abruption): یعنی زمانی‌که جفت از دیواره‌ی رحم جدا می‌شود نیز می‌تواند موجب خون‌ریزی شدید واژینال شود و جان مادر و جنین را تهدید کند. براساس آکادمی پزشکان خانواده‌ی آمریکا (American Academy of Family Physicians)، کنده شدن جفت شایع‌ترین دلیل خون‌ریزی‌های شدید در اواخر بارداری است. البته این مشکل به‌ندرت رخ می‌دهد و فقط در یک درصد از تمام موارد بارداری اتفاق می‌افتد.
• زایمان زودرس: که در آن پیش از ۳۷ هفته، خون‌ریزی واژینال با گرفتگی یا انقباضات، اسهال، فشار لگنی یا کمردرد همراه می‌شود و اگر به‌درستی مدیریت نشود پیامدهایی جدی برای جنین خواهد داشت. البته پس از ۳۷ هفته این موارد می‌تواند نشانه‌های شروع طبیعی زایمان باشد.

چطور بفهمیم که چه زمانی خون‌ریزی و لکه‌بینی در بارداری جدی است

خون‌ریزی واژینال درطول بارداری غیرمعمول نیست، ولی طبیعی هم نیست. این خون‌ریزی بسته به اینکه شدید یا خفیف باشد، چه مدتی طول بکشد، چه رنگی داشته باشد و در چه مقطعی از بارداری رخ دهد، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی موارد فراوانی باشد. خون‌ریزی شدید (مشابه خون‌ریزی دوران قاعدگی)، خون‌ریزی همراه با گرفتگی یا تب، یا خون‌ریزی و خروج بافت از بدن نشان می‌دهد که مسئله‌ای جدی مانند سقط‌ جنین، مشکلات مربوط‌به جفت یا زایمان زودرس وجود دارد. البته رنگ خون نیز مهم است. معمولا خونی که قرمز روشن باشد، نگران‌کننده‌تر از خونی است که به‌رنگ قهوه‌ای است.

پس از مشاهده‌ی خون‌ریزی یا لکه‌ بینی در بارداری در چه صورتی باید با پزشک خود تماس بگیرید

فرقی نمی‌کند که لکه‌بینی چه زمانی رخ می‌دهد و حتی اگر لکه‌ای کوچک‌تر از یک سکه را مشاهده کردید، باید حتما فورا با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید؛ چون هر گونه خون‌ریزی واژینال درطول بارداری می‌تواند نشان‌دهنده‌ی وجود مشکل بزرگ‌تری باشد.

لورا رایلی (Laura Riley)، دکترای پزشکی و مؤلف کتاب «بارداری: راهنمای نهایی هفته به هفته‌ی بارداری» توصیه می‌کند که برای پاسخ دادن به سؤالات جزئی و دقیقی درمورد مقدار خونی که ازدست داده‌اید و توضیح اینکه به‌طور کلی چه حسی دارید، آماده باشید. سپس پزشک تصمیم می‌گیرد که آیا دلیلی برای نگرانی وجود دارد یا خیر.

درصورتی‌که شرایط شما را نگران‌کننده تشخیص بدهد، ممکن است تصمیم بگیرد که شرایط شما را کنترل کند و از شما بخواهد چند ساعتی استراحت کنید و سپس دوباره با او تماس بگیرید یا اینکه فورا به او مراجعه کنید. همچنین ممکن است برای تشخیص شرایط جنین از شما بخواهد که سونوگرافی انجام بدهید. دکتر رایلی می‌گوید اگر خون‌ریزی واژینال شما باعث شده احساس ضعف کنید یا موجب خیس شدن نوار بهداشتی شده، باید برای انجام معاینه اصرار کنید. اگر خون‌ریزی ادامه داشته باشد یا همراه با درد یا تب باشد نیز حتما باید به پزشک مراجعه کنید.

متأسفانه اگر دلیل خون‌ریزی سقط‌ جنین باشد، نمی‌توان هیچ کاری انجام داد. ولی اگر خون‌ریزی نشانه‌ای از زایمان زودرس باشد، پزشک اقداماتی برای جلوگیری از آن انجام خواهد داد و احتمالا توصیه می‌کند که در بستر استراحت کنید یا از درمان‌های دارویی استفاده می‌کند.

اگر خون‌ریزی به‌دلیل جفت سرراهی باشد (شرایطی که در آن جفت، دهانه‌ی رحم را می‌پوشاند) ممکن است پزشک برای شما، استراحت در بستر به‌صورت اصلاح‌شده را تجویز کند. در این شرایط، احتمالا آزمایش داخلی واژینال را انجام نمی‌دهد و توصیه می‌کند که وقتی نوزاد آماده‌ی تولد است، سزارین انجام دهید. سزارین برنامه‌ریزی‌شده معمولا در هفته‌های ۳۸ یا ۳۹ انجام می‌شود، ولی زنانی که دچار مشکل جفت سرراهی هستند، معمولا در سه‌ماهه‌ی سوم دچار خون‌ریزی می‌شوند. در این صورت، می‌توان عمل سزارین را زودتر انجام داد.