تا به حال به این فکر کرده‌اید که چه چیزی به زندگی‌تان معنا می‌بخشد؟ چه چیزی باعث می‌شود لحظات سخت، شب‌های تاریک و مبارزات بی‌پایان ارزش مبارزه را داشته باشند؟ انسان‌ها همیشه برای پاسخ به سؤال «معنای زندگی چیست؟» تلاش کرده‌اند و یافتن معنا در زندگی را می‌توان انگیزه اولیه هر فرد در نظر گرفت. لوگوتراپی یا معنادرمانی رویکردی است که به این سؤال ما پاسخ می‌دهد. در این مقاله، تاریخچه و تکنیک‌های لوگوتراپی را معرفی کرده‌ایم و در انتها به سؤالات رایج در این زمینه جواب داده‌ایم. با ما همراه باشید.
لوگوتراپی چیست؟
لوگوتراپی رویکردی درمانی است که به افراد کمک می‌کند معنای زندگی‌شان را پیدا کنند. این روش نوعی روان‌درمانی است که بر آینده و توانایی افراد برای تحمل سختی‌ها و رنج‌ها از طریق جست‌وجوی هدف متمرکز است. لوگوتراپی جنبه‌های فیزیکی، روانی و روحی انسان را با توجه به عملکرد او بررسی می‌کند.
تاریخچه لوگوتراپی
ویکتور فرانکل، متخصص مغز و اعصاب و روان‌پزشک، پدر معنادرمانی نام گرفته است. او پس از اینکه در دهه ۱۹۴۰ از اردوگاه‌های کار اجباری نازی‌ها جان سالم به در برد، رویکرد لوگوتراپی را توسعه داد. فرانکل تجربیات و نظریه‌هایش در این زمینه را در کتاب «انسان در جستجوی معنا» نوشته است. به عقیده او، زندگی حتی در بدترین شرایط می‌تواند معنا داشته باشد و انگیزه زندگی از یافتن همین معنا می‌آید.
همه‌چیز را می‌توان از انسان گرفت جز یک چیز: آخرین آزادی‌های انسانی‌اش برای انتخاب نگرش تحت هر شرایط خاص.
این عقیده بر اساس تجربیات او در اردوگاه‌های کار اجباری و یافتن معنای زندگی از طریق رنج بود. فرانکل معتقد بود که وقتی دیگر نمی‌توانیم موقعیتی را تغییر دهیم، مجبور می‌شویم خودمان را تغییر دهیم.
تکنیک‌های لوگوتراپی
فرانکل معتقد بود که می‌توان رنج را به پیروزی و موفقیت تبدیل کرد. او احساس گناه را فرصتی برای تغییر خود و بهترشدن می‌دانست. بنابراین می‌توانیم بگوییم هدف لوگوتراپی کمک به ما برای استفاده بهتر از منابع معنوی‌مان برای مقاومت در برابر ناملایمات است.
۳ تکنیک در نظر گرفته‌شده برای کمک به این فرایند عبارت‌اند از:
- تمرکززدایی؛
- نیت متناقض؛
- گفتگوی سقراطی.
۱. تمرکززدایی
هدف این تکنیک پرت‌کردن حواس شما از خودتان است تا کمتر ذهنتان درگیر مشکل یا نگرانی‌تان باشد.
۲. نیت متناقض
نیت متناقض یعنی آرزوی چیزی را کنید که بیش از همه از آن می‌ترسید. مثلا اگر می‌ترسید که احمق به نظر برسید، این تکنیک تشویقتان می‌کند که عمدا احمقانه رفتار کنید. وقتی قصد دارید تا حد امکان احمقانه رفتار کنید، ترس شما از بین می‌رود.
۳. گفت‌وگوی سقراطی
گفت‌وگوی سقراطی ابزاری است که به شما کمک می‌کند با تفسیر گفته‌های خودتان به خودشناسی برسید. در طول گفت‌وگوی سقراطی، درمانگر به حرف‌هایتان گوش می‌دهد و با اشاره به الگوهای کلماتی که بیان می‌کنید، به شما کمک می‌کند معنی آنها را بفهمید.
زمینه‌های استفاده از لوگوتراپی
برخی شواهد نشان می‌دهند که پیداکردن معنای زندگی با سلامت روانی بهتر ارتباط دارد. لوگوتراپی می‌تواند این زمینه‌ها به کار رود:
- اضطراب؛
- افسردگی؛
- اندوه؛
- درد؛
- فوبیا؛
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)؛
- اسکیزوفرنی؛
- سوءمصرف مواد مخدر؛
- افکار خودکشی.
فرانکل معتقد بود که بسیاری از بیماری‌ها یا مسائل مربوط به سلامت روان نوعی اضطراب وجودی پنهان هستند. به‌عقیده او بیشتر مردم با کمبود معنا یا «خلأ وجودی» دست‌وپنجه نرم می‌کنند. معنا درمانی به افراد کمک می‌کند آن معنا را کشف کنند و احساس اضطراب را کاهش دهند.
مزایای لوگوتراپی
لوگوتراپی می‌تواند تاب‌آوری یا توانایی مقاومت در برابر ناملایمات، استرس و سختی‌ها را بهبود بخشد. شاید دلیلش مهارت‌هایی باشند که این شیوه درمان افراد را تشویق به تقویتشان می‌کند، مهارت‌هایی مانند:
- پذیرش؛
- نوع‌دوستی؛
- شوخ‌طبعی؛
- مسئولیت‌پذیری؛
- سبک زندگی مبتنی بر ارزش؛
- شجاعت برای رویارویی با ترس‌ها؛
- خوش‌بینی حتی در مواجهه با سختی‌ها؛
- داشتن رویکرد فعال در زندگی (به‌جای رویکرد منفعلانه)؛
- ارزیابی مجدد شناختی یا تفسیر مجدد معنای یک رویداد.
تأثیرات لوگوتراپی
به نظر می‌رسد داشتن معنا یا هدف در زندگی (یا جست‌وجوی معنا) با سلامت کلی، شادی و رضایت از زندگی مرتبط است. همچنین می‌تواند تأثیری مثبت بر انعطاف‌پذیری شما داشته باشد.
معنادرمانی می‌تواند در موارد زیر مؤثر باشد:
- بهبود کیفیت زندگی در نوجوانان مبتلا به سرطان؛
- کاهش افسردگی در کودکان؛
- کاهش فرسودگی شغلی و سندرم آشیانه خالی؛
- افزایش رضایت زناشویی.
چیزهایی که باید در نظر بگیرید
در حالی که معنادرمانی ذاتا جنبه مذهبی ندارد، بر مفاهیم معنوی و فلسفی متمرکز است و برای افرادی که در سطح معنوی احساس گم‌گشتگی یا نارضایتی می‌کنند، مفید است.
بسیاری از افراد با این رویکرد آرامش پیدا می‌کنند، اما اگر شما فردی روحانی یا فلسفی نیستید، ممکن است برای به‌کارگیری این روش با مشکلاتی مواجه شوید. همچنین اگر احساس می‌کنید معنای زندگی‌تان را درک می‌کنید یا مشکلات شما ماهیت وجودی ندارند، شاید این شیوه درمان برای شما مناسب نباشد.
چطور لوگوتراپی را شروع کنیم؟
لوگوتراپی ممکن است به‌عنوان درمانی اولیه ارائه شود یا اصول آن با شکل دیگری از درمان ترکیب شوند. لوگوتراپی را می‌توان حضوری یا آنلاین و فردی یا گروهی انجام داد.
در طول جلسات، درمانگر اصول معنادرمانی را به شما آموزش می‌دهد. نمونه‌ای از این اصول عبارت‌اند از:
- شما از بدن، ذهن و روح تشکیل شده‌اید و روحتان ماهیت شماست.
- همه مردم انگیزه‌ای برای یافتن معنا در زندگی خود دارند و کشف این معنا به ما امکان می‌دهد درد و رنج را تحمل کنیم.
- همیشه این آزادی را دارید که معنای خود را بیابید و می‌توانید نگرشتان را حتی در موقعیت‌هایی که نمی‌توانید تغییرشان دهید انتخاب کنید.
- برای اینکه تصمیمات‌تان معنی‌دار باشند، باید به‌گونه‌ای زندگی کنید که با ارزش‌های جامعه یا وجدانتان مطابقت داشته باشد.
- همه افراد منحصربه‌فرد هستند و جایگزینی ندارند.
اگر به لوگوتراپی علاقه‌مند هستید اما مطمئن نیستید که می‌خواهید درمان رسمی را دنبال کنید یا نه، می‌توانید یاد بگیرید برخی از مفاهیم اصلی را در زندگی روزمره خود به کار ببرید. مثلا می‌توانید این کارها را امتحان کنید:
- خلق چیزی: خلق چیزی مانند اثری هنری، به شما حس هدفمندی می‌دهد که می‌تواند به زندگی شما معنا ببخشد.
- توسعه روابط: حمایت اجتماعی می‌تواند به شما کمک کند احساسات معناداری بیشتری ایجاد کنید.
- یافتن هدف در درد: اگر با موضوعی منفی روبه‌رو هستید، سعی کنید در آن هدفی پیدا کنید. حتی اگر این کار فریبی ذهنی باشد، به شما کمک می‌کند از پس آن بربیایید.
- درک این موضوع که زندگی منصفانه نیست: زندگی همیشه می‌تواند معنا داشته باشد، حتی در بدترین شرایط.
- پذیرش آزادی برای یافتن معنا: به یاد داشته باشید که همیشه آزاد هستید از موقعیت خود معنا بسازید و هیچ‌کس نمی‌تواند آن را از شما بگیرد.
- پذیرش بدترین‌ها: وقتی برای پذیرش بدترین‌ها آماده می‌شوید، قدرتشان برای نفوذ به شما کاهش می‌یابد.
سؤالات رایج درباره لوگوتراپی
– آیا می‌توان از لوگوتراپی برای درمان اختلالات روانی استفاده کرد؟
مطالعات نشان داده‌اند معنادرمانی می‌تواند نقش مکمل داشته باشد و در ترکیب با شیوه‌های درمانی دیگر استفاده شود و مفید باشد.
– هدف اصلی لوگوتراپی چیست؟
اینکه درک کنیم زندگی حتی در بدترین شرایط هم می‌تواند معنا داشته باشد و انگیزه زندگی ما از یافتن همین معنا می‌آید.
– آیا معنادرمانی ماهیت مذهبی دارد؟
خیر، معنادرمانی ذاتا جنبه مذهبی ندارد، اما بر مفاهیم معنوی و فلسفی متمرکز است.
– مهم‌ترین فایده لوگوتراپی چیست؟
لوگوتراپی می‌تواند به ما کمک کند در برابر ناملایمات، استرس و سختی‌ها مقاومت بیشتری داشته باشیم و از شرایط سخت راحت‌تر عبور کنیم.
شما بگویید
تا قبل از مطالعه این مقاله با رویکرد لوگوتراپی یا معنادرمانی آشنا بودید؟ چه تجربه یا اطلاعاتی در این زمینه دارید؟ نظرات و تجربیات باارزشتان را با ما در میان بگذارید.
