همه می دانیم که چاقی خوب نیست اما لاغری هم حدومرزی دارد. لاغری کودک همیشه برای والدین نگران کننده است، اما برای جلوگیری از لاغری کودک چه باید کرد؟ در این مقاله در مورد لاغری کودک و همچنین توصیه‌ها و راهکارهایی برای بهبود عادات غذایی کودکان صحبت خواهیم کرد.
قبل از هرچیز، داستان خانمی به اسم لورا و فرزندش را مرور می‌کنیم تا کم‌کم به اصل ماجرا برسیم:
هربار که لورا با دختر ۲ ساله‌اش امیلی به استخر می‌رفت، حسابی فکرش مشغول می‌شد. البته نه به‌خاطر خودش، بلکه برای امیلی. او خیلی نحیف به‌نظر می‌رسید؛ طوری‌که دیگران می‌توانستند دنده‌هایش را بشمارند. لورا هم نگران بود که فکر کنند غذای کافی به دخترش نمی‌دهد. لورا می‌گوید: «من غذای زیادی برایش آماده می‌کردم، اما امیلی اصلا میلی به غذا نشان نمی‌داد. حتی در ۴ و ۵ سالگی هم فقط یک لقمه می‌خورد و می‌رفت.» اکنون که امیلی به کلاس اول می‌رود، با قد تقریبی ۱۱۵ سانتی‌متر، از بیشتر هم‌کلاسی‌هایش بلندقدتر است، اما حدود ۱۶ کیلوگرم وزن دارد و از این نظر، فقط کمی از یک کودک نوپا سنگین‌تر است!
اندازه‌ی کوچک امیلی، او را در نمودار شاخص توده‌ی بدنی (BMI) که متخصصان برای تعیین وزن مناسب از آن استفاده می‌کنند، در رده‌ی نخست این نمودار قرار می‌دهد. تقریبا ۹۹ درصد از دخترهای هم‌سن امیلی، وزن‌شان از او بیشتر است، یعنی طبق استانداردهای پزشکی، او دچار کمبود وزن شدید است. اما کارشناسان می‌گویند بهتر است صرفا روی اعداد و ارقام تمرکز نکنیم. دکتر نویل گلدن (Neville Golden)، عضو هیئت تغذیه‌ی آکادمی پزشکی اطفال آمریکا (AAP) می‌گوید: «رشد ثابت و مستمر است که اهمیت دارد.»
او اضافه می‌کند دلایل اصلی نگرانی، کاهش درصد وزن و قد یا عدم افزایش وزن طی دوره‌ی رشد قد است. امیلی که اکنون ۷ سال دارد، در همان رده‌ی درصدی نمودار است که در ۱ سالگی‌اش بود، به‌جزاین، رشد و نموش مشکلی ندارد. متاسفانه نمی‌توان همین ادعا را برای همه‌ی کودکان لاغر هم مطرح نمود.
وزن مهم است
کودکان طی ۱۲ ماه نخست، رشد زیادی دارند و حتی تا ۷ کیلوگرم هم وزن اضافه می‌کنند. بین ۱ تا ۵ سالگی، کودکان هر سال حدود ۲/۵ کیلوگرم وزن اضافه می‌کنند. پس از آن، اضافه‌شدن وزن کاهش می‌یابد، و بیشتر کودکان تا زمان بلوغ، به‌طور مداوم هر سال یک کیلوگرم اضافه می‌کنند.
اشتهای کودک طی دوره‌ی زیادکردن وزن ممکن است به‌تدریج کاهش یابد. دکتر نانسی کربز (Nancy Krebs) متخصص تغذیه کودکان می‌گوید: «مرکز اشتها در مغز، مقدار غذای انتخابی کودک برای خوردن را کنترل می‌کند.»
کودکان کم‌سن‌تر در تنظیم مقدار غذایی که نیاز دارند، بسیار خوب عمل می‌کنند، مگراینکه عوامل دیگری مداخله کنند.
بعضی داروها، مثل آنهایی که برای اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی تجویز می‌شوند، ممکن است اشتها را کاهش دهند. وقتی کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی، صبح‌ها داروهایی مصرف کنند که اثربخشی‌شان طول می‌کشد، آثار ضداشتهایشان در زمان نهار به اوج خود می‌رسند.
برای اجتناب از این امر، با پزشک مربوط درباره‌ی تغییر داروها به داروهایی که اثربخشی سریع‌تری دارند یا برنامه‌ریزی مصرف دارو در زمانی که به مدرسه نمی‌رود، مشورت کنید. دیگر مشکلات سلامتی، همچون بیماری تیروئید، ترش‌کردن و اختلالات خوردن، می‌توانند مانع افزایش وزن شوند. والدین مقصر را به‌خوبی می‌شناسند: بدغذایی!
کم‌غذایی
اگرچه کودکان پیش‌دبستانی هر غذایی را نمی‌خورند، اما برودی بروک ۴ ساله این عادت را از حد گذرانده است. مادر او، کیسی می‌گوید: «غذای برودی فقط ناگت مرغ، فیله‌ی ماهی و پوره‌ی میوه است.»
کودکانی که عادات غذایی‌شان شبیه به برودی است، شاید در خطر عدم دریافت کالری، ویتامین و مواد معدنی لازم برای رشد بدن و مغز باشند. درنتیجه، چه‌بسا بیشتر در معرض سرماخوردگی باشند، انرژی کمی داشته باشند، در مدرسه نتوانند تمرکز کنند و زود عصبانی شوند. بعضی کمبودهای غذایی بدتر از بقیه هستند و در این میان، کمبود آهن کودکان از همه بدتر است. دکتر کربز می‌گوید: «عدم دریافت مواد کافی می‌تواند منجر به کم خونی و خستگی شود، و با ضعف توجه و رفتار بد در کودکان در ارتباط باشد.» دکتر گلدن اضافه می‌کند: «در قدم بعدی روی (زینک)، کلسیم و ویتامین D هستند که همگی برای رشد طبیعی و سلامت استخوان ضروری هستند، همین‌طور به‌حداقل‌رساندن خطر ابتلا به پوکی استخوان در دوران بزرگ‌سالی.» آزمایش خون می‌تواند تعیین کند که آیا کودک شما کمبود ویتامین دارد یا نه و آیا به مکمل نیاز دارد یا نه.
توده‌ی بدنی پایین در کودکان می‌تواند بلوغ را هم به‌تأخیر بیندازد. اگر شاخص توده‌ی بدنی دختر شما کمتر از ۱۵ است، و نشانه‌های بلوغ یا قاعدگی تا ۱۵ سالگی هنوز در او دیده نمی‌شوند، حتما با متخصص اطفال مشورت کنید.
توصیه‌هایی برای رشد کودک
معمولا نیازی نیست کودک لاغری را که با سرعت ثابتی رشد کرده و به نقاط رشدی دست می‌یابد «چاق و چله» کرد. اما اگر نگران غذای کودک‌تان هستید یا صرفا می‌خواهید عادات غذایی بهتری داشته باشد، این توصیه‌های تخصصی می‌توانند مفید واقع شوند.
۱. نبردهای غذایی را فراموش کنید
آنجلا لموند (Angela Lemond)، متخصص تغذیه می‌گوید: «کار والدین این است که به‌طور مرتب غذا و خوراکی‌های مغذی فراهم کنند. خوردن یا نخوردن آنها به‌اختیار کودک است.»
۲. هله‌وهوله را محدود کنید
آیا می‌خواهید دریافت کالری فرزند خود را با میلک‌شیک و سیب‌زمینی سرخ‌کرده افزایش دهید؟ عادت دادن او به خوراکی‌های شیرین و شور می‌تواند خطر بیماری‌هایی همچون دیابت و فشار خون بالا را به‌همراه داشته باشد. لموند که سخن‌گوی آکادمی تغذیه و رژیم غذایی آمریکا هم هست، می‌گوید: «ارزش غذایی غذاها برای کودکان لاغر مهم است، شاید حتی بیشتر از بقیه، چون آنها غذای کمی می‌خورند.» آیا نمی‌خواهید فرزندتان با شکم خالی به رخت‌خواب برود؟ در هر وعده، آن غذایی را تهیه کنید که او دوست دارد. اگر کودک سخت‌گیرتان فقط غذاهای ناسالم می‌خورد، سعی کنید این عادت او را با تهیه‌ی نسخه‌های سالمی از آن غذاها ازبین ببرید.
۳. به‌دنبال غذاهایی با کالری بالا و دربردارنده‌ی انواع مواد مغذی باشید
به‌جای محصولات لبنی کم‌چرب، از محصولات پرچرب استفاده کنید؛ روی سبزیجات، پاستا و گوشت، از روغن و پنیر و سس‌های مغذی استفاده کنید؛ غذاهایی تهیه کنید که حاوی چربی‌های سالم هستند، مانند مغزها و آووکادو؛ و بالاخره اینکه به‌جای سوپ‌های آبکی، از سوپ‌های خامه‌ای استفاده کنید.
۴. همه‌ی خانواده در کنار هم غذا بخورید
حتی اگر فرزندتان مدام با غذایش بازی می‌کند، باز هم باید دور سفره، کنار دیگران بنشیند. با کمی شانس، او بالاخره تمایل پیدا می‌کند آنچه شما می‌خورید را امتحان کند. تلویزیون و ابزار دیجیتالی را هم هنگام غذا کنار بگذارید.
۵. برای میان‌وعده‌ها برنامه‌ی مشخصی داشته باشید
لموند می‌گوید: «هر روز سر زمان مشخصی به کودک‌تان میان‌وعده بدهید.» شاید وسوسه شوید که هر زمان فرزندتان دلش خواست برایش میان‌وعده آماده کنید، اما بهتر است بگذارید اشتهایش آماده‌ی وعده‌ی غذایی اصلی شود.
۶. مایعات را کاهش دهید
همراه وعده‌های غذایی، یک لیوان کامل شیر یا آب بیاورید و مراقب مایعاتی که بین وعده‌ها می‌نوشد هم باشید. آب‌میوه را کم کنید، چون سیرکننده است.
۷. او را تشویق به ورزش کنید
تحرک علاوه‌بر‌اینکه به فرزندتان کمک می‌کند اشتهای بیشتری پیدا کند، می‌تواند استخوان‌هایش را تقویت کند، عضلاتش را بسازد، به سلامت قلبش کمک کند، خواب بهتری فراهم کند و قدرت ذهنی‌اش را افزایش دهد.
۸. با پزشک‌تان مشورت کنید
اگر فرزندتان سردرد، خستگی یا سرگیجه دارد، یا اگر صرفا نگران وزن او هستید، با پزشک‌تان صحبت کنید. او می‌تواند شما را به متخصص مربوط ارجاع دهد. می‌توانید با متخصص تغذیه هم درباره‌ی تنوع بیشتری از غذاها، و افزایش کالری و مواد مغذی در وعده‌های غذایی کودک‌تان مشورت کنید.
