قرص ویاگرا؛ عوارض، نحوه مصرف و تداخلات دارویی

قرص ویاگرا توسط دانشمندان شرکت فایزر (Pfizer، شرکت داروسازی در ایالات متحده) که در بریتانیا کار می‌کردند، ساخته شد. در ابتدا هدف آنها تولید دارویی برای پُرفشاری خون (فشارخون بالا) و آنژین صدری یا آنژین قلبی (angina pectoris)، از علائم بیماری‌های ایسکمیک قلب (ischemic heart disease، IHD) بود.

در طول آزمایش‌های فاز ۱ مشخص شد که این دارو تأثیر بسیار اندکی در جلوگیری از آنژین قلبی دارد، ولی به‌طور مشخص و قابل‌توجهی موجب تحریک نعوظ آلت تناسلی می‌شود. ویاگرا که در سال ۱۹۹۸ وارد بازار شد، نخستین داروی خوراکی تأییدشده برای درمان اختلال در نعوظ در ایالات متحده است.

شهرت بسیار سریع ویاگرا موجب شد که از این دارو به‌عنوان دارویی غیرمجاز استفاده شود. البته استفاده از قرص ویاگرا در افرادی که مشکل و اختلالی در عملکرد نعوظ ندارند، تأثیری ندارد. گرچه پژوهشگران عقیده دارند که این دارو به‌عنوان شبه‌دارو (دارونما) تأثیر قابل‌توجهی دارد. مصرف قرص ویاگرا برای زنان نیز هیچ مزیت اثبات‌شده‌ای ندارد.

شرکت فایزر در سال ۲۰۰۸ با عرضهٔ ویاگرا درآمدی به‌میزان ۱٫۹۳ میلیارد دلار به دست آورد.

اثرات قرص ویاگرا

مصرف قرص ویاگرا به مردانی که به‌دلیل اختلال در نعوظ، در رسیدن به حالت نعوظ یا حفظ آن مشکل دارند، کمک می‌کند. قرص ویاگرا واکنش نعوظ در طول تحریک جنسی را بهبود می‌دهد، ولی موجب تحریک جنسی نمی‌شود. اگر فرد از نظرِ جنسی تحریک نشده باشد، قرص ویاگرا نیز کار نخواهد کرد.

در طول تحریک جنسی، اکسید نیتریک توسط سیستم عصبی بافت نعوظ آلت تناسلی مرد آزاد می‌شود. اکسید نیتریک موجب ترشح آنزیمی می‌شود که پیام‌رسانِ گوانوزین مونوفسفات حلقوی (cGMP) را تولید می‌کند. cGMP موجب گشاد شدن شریان‌ها (سرخرگ‌ها) در آلت تناسلی می‌شود، به‌طوری که شریان‌ها و بافت نعوظ پر از خون می‌شوند و در نتیجه نعوظ رخ می‌دهد. ویاگرا از کاهش cGMP جلوگیری می‌کند، بنابراین جریان خون و حالت نعوظ ادامه پیدا می‌کند.

ویاگرا موجب کُند شدن عملکرد PDE5 (فسفودی‌استراز نوع ۵) می‌شود. PDE5 آنزیمی است که در بافت‌های آلت تناسلی مردان ترشح می‌شود. آنزیم PDE5 ماده‌ای را که مسئول جریان خون در آلت تناسلی است، تجزیه می‌کند. بنابراین مهار PDE5 موجب افزایش جریان خون به آلت تناسلی مردان می‌شود و افزایش جریان خون در آلت تناسلی نیز در رسیدن به حالت نعوظ و حفظ آن مؤثر است.

عوارض قرص ویاگرا

به‌طور کلی، اگر قرص ویاگرا در حد اعتدال مصرف شود، خطری را ایجاد نمی‌کند. ولی مصرف این قرص می‌تواند اثرات نامطلوبی را نیز ایجاد کند. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده در آزمایش‌های بالینی، رایج‌ترین عوارض جانبی قرص ویاگرا عبارت‌اند از:

• سردرد
• سرخ شدن چهره (facial flushing)
• گرفتگی بینی
• اختلال در بینایی
• نورهراسی یا فوتوفوبی (photophobia) یا حساسیت به نور
• سوءهاضمه

در موارد اندکی نیز بعضی از کسانی که از قرص ویاگرا استفاده می‌کنند، دچار آبی‌بینی (cyanopsia) می‌شوند. آبی‌بینی اختلال بینایی است که موجب می‌شود اشیاء، آبی‌رنگ دیده می‌شوند.

در موارد بسیار نادر، مصرف قرص ویاگرا منجر به ایسکمیک اپتیک نوروپاتی قدامی حاد غیرآرتریتی (nonarteritic anterior ischemic optic neuropathy) یا آسیب به عصب بینایی می‌شود.

سایر عوارض جانبی بالقوهٔ قرص ویاگرا عبارت‌اند از:

• در موارد نادر، پریاپیسم یا نعوظ مانا (priapism) که موجب نعوظ دردناک و طولانی‌مدت می‌شود.
• حمله قلبی
• افت شنوایی ناگهانی
• افزایش فشار چشم
• آریتمی‌های بطنی

از سال ۲۰۰۷ در ایالات متحده، هشدار درمورد خطر بالقوهٔ افت ناگهانی شنوایی در برچسب روی قرص ویاگرا الزامی شده است.

ویاگرا می‌تواند خون‌رسانی به عصب بینایی را کاهش دهد و موجب از دست دادن ناگهانی بینایی شود. این عارضهٔ جانبیِ بسیار نادر بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که دچار بیماری‌های قلبی، فشارخون بالا، دیابت یا کلسترول بالا باشند یا پیش از مصرف ویاگرا نیز مشکلات چشمی داشته باشند. هنوز ارتباط میان از دست دادن بینایی و ویاگرا مشخص نشده است.

تداخلات دارویی قرص ویاگرا

افراد مبتلابه HIV که مهارکننده‌های پروتئاز مصرف می‌کنند، باید پیش از مصرف ویاگرا با پزشک خود صحبت کنند. زیرا مهارکننده‌های پروتئاز موجب افزایش خطر عوارض جانبی و شدت آنها می‌شوند. این افراد هر بار نباید بیش از ۲۵ میلی‌گرم ویاگرا مصرف کنند و فاصلهٔ میان دو دوز داروی آنها نباید کمتر از ۴۸ ساعت باشد.

کسانی که از داروهای مسدودکنندهٔ آلفا (alpha-blockers) استفاده می‌کنند، قرص ویاگرا را دست‌کم ۴ ساعت قبل یا بعد از این داروها مصرف نکنند. این کار موجب می‌شود که از پایین آمدن فشارخون تا سطوح خطرناک جلوگیری شود.

موارد منع مصرف قرص ویاگرا

افرادی که شرایط زیر را دارند، نباید قرص ویاگرا مصرف کنند یا پیش از مصرف آن باید با پزشک خود صحبت کنند.

• مصرف داروهای دارای اهداکنندگان اکسید نیتریک (nitric oxide donors)، نیترات و نیتریت‌های آلی؛
• مردانی که به‌دلیل عوامل خطر قلبی‌عروقی به آنها توصیه شده است که از نزدیکی جنسی خودداری کنند.
• ابتلابه اختلالات شدید کبدی؛
• ابتلابه بیماری‌های کلیوی؛
• فشار خون پایین (hypotension، افت فشارخون)؛
• در صورتی که به‌تازگی دچار حملهٔ قلبی یا سکتهٔ مغزی شده‌اید.
• افراد مبتلابه اختلالات دژنراتیو شبکیهٔ ارثی (hereditary degenerative retinal disorders)

بعضی از ورزش‌کاران برای افزایش توانایی خود در ورزش از Revatio استفاده می‌کنند، ولی شواهد اندکی وجود دارد که این کاربرد دارو را اثبات کند.

میزان مصرف قرص ویاگرا

دوز مصرف قرص ویاگرا در موارد استفاده از دارو برای اختلال در عملکرد نعوظ یا پُرفشاری شریان ریوی متفاوت است.

ویاگرا

برای اختلال در نعوظ ویاگرا به‌صورت قرص‌های آبیِ لوزی‌شکلی با دوزهای ۲۵، ۵۰ و ۱۰۰ میلی‌گرمی عرضه می‌شود. در هر دورهٔ ۲۴ ساعته، فرد باید حداکثر یک قرص را ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت پیش از نزدیکی جنسی مصرف کند.

Revatio

برای پُرفشاری شریان ریوی، ویاگرا به‌صورت قرص‌های سفید و گردِ دارای پوشش لایهٔ نازک (film-coated tablets) عرضه می‌شود. فرد باید یک قرص Revatio ۲۰ میلی‌گرمی را ۳ بار در روز مصرف کند.

مصرف بیش از حد قرص ویاگرا

اوردوز ویاگرا می‌تواند عوارض بسیار جدی را به دنبال داشته باشد. اگر گمان می‌کنید که بیش از دوز استاندارد، مصرف کرده‌اید، با پزشک یا مرکز ملی اطلاع‌رسانی داروها و سموم (با شمارهٔ ۱۴۹۰) تماس بگیرید.

علائم اوردوز ویاگرا عبارت‌اند از:

• استفراغ؛
• تاری دید و دید کج‌و‌معوج (distorted vision، خطوط صاف به‌صورت خمیده یا موج‌دار دیده می‌شود)؛
• ادم عصب (papilledema): تورم در عصب بینایی؛
• نوروپاتی اپتیکی (optic neuropathy): آسیب به عصب بینایی؛
• تاکی‌کاردی (tachycardia): افزایش ضربان قلب؛
• پریاپیسم (priapism) یا نعوظ مانای طولانی‌مدت؛
• نابینایی؛
• رابدومیولیز (rhabdomyolysis): آسیب و تخریب عضلات؛
• اسهال.

مرگ ناشی از اوردوز ویاگرا به‌ندرت اتفاق می‌افتد، ولی احتمال آن وجود دارد.

درمان‌های جایگزین قرص ویاگرا

جایگزین‌های زیادی برای قرص ویاگرا وجود دارد که می‌توانند علائم اختلال در نعوظ را بهبود دهند یا برطرف کنند. این جایگزین‌ها شامل داروها، درمان‌های پزشکی، تغییراتی در شیوهٔ زندگی و درمان‌های جایگزین هستند.

داروهای جایگزین قرص ویاگرا

داروهای خوراکی

معمولا مصرف داروهای خوراکی (از جمله ویاگرا) نخستین مرحلهٔ درمانی مردانی هستند که با مشکل اختلال در نعوظ مواجه هستند.

مهارکننده‌های PDE5 (فسفودی‌استراز نوع ۵) جایگزین قرص ویاگرا که فقط با تجویز پزشک قابل‌تهیه هستند، عبارت‌اند از:

• واردنافیل (Vardenafil): واردنافیل که با برندهای Levitra و Staxyn به فروش می‌رسد، به‌شکل قرص و قرص‌های بازشونده در دهان (disintegrating tablet، قرص‌هایی که به‌طور کامل بلعیده نمی‌شوند و باید در دهان حل شوند) عرضه می‌شود. برای تأثیرگذاری بیشتر، بهتر است که واردنافیل را یک ساعت پیش از نزدیکی جنسی مصرف کنید. اثر این دارو می‌تواند تا ۷ ساعت ادامه داشته باشد.
• تادالافیل (Tadalafil): این دارو که با نام‌های تجاری Adcirca و Cialis عرضه می‌شود، باید ۱ تا ۲ ساعت پیش از نزدیکی جنسی مصرف شود. این قرص تا ۳۶ ساعت کار می‌کند.
• آوانافیل (Avanafil): این دارو (که در ایالات متحده با نام تجاری Stendra عرضه می‌شود) باید ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پیش از نزدیکی جنسی مصرف شود. اثر این دارو می‌تواند تا ۶ ساعت ادامه پیدا کند.

داروهای غیرخوراکی

جایگزین‌های داروهای خوراکی عبارت‌اند از:

• تزریق دارو در آلت تناسلی توسط خود بیمار (Penile self-injections): می‌توان بعضی از داروها مانند آلپروستادیل (alprostadil)، پاپاورین (papaverine) و فنتولامین (phentolamine) را مستقیما به آلت تناسلی تزریق کرد. تزریق این داروها موجب رسیدن به حالت نعوظ یا حفظ آن تا ۴۰ دقیقه می‌شود.
• شیاف مجرای ادراری (Urethral suppository): با ابزار مخصوصی می‌توان شیاف بسیار کوچک آلپروستادیل را درون مجرای ادراری (penile urethra) قرار داد. این کار ظرف مدت ۱۰ دقیقه موجب تحریک نعوظی می‌شود که می‌تواند تا ۶۰ دقیقه ادامه پیدا کند.
• جایگزینی تستوسترون (Testosterone replacement): این روش به مردانی توصیه می‌شود که اختلال در نعوظ آنها به‌دلیل پایین بودن سطح هورمون تستوسترون است. با روش‌های گوناگونی مانند تزریق، استفاده از پَچ تستوسترون یا داروهای خوراکی هورمون تستوسترون وارد بدن می‌شود.

سایر درمان‌های پزشکی

بعضی از مردان به‌دلیل ابتلابه سایر بیماری‌ها و مشکلات پزشکی یا دلایل دیگری نمی‌توانند از داروها استفاده کنند. در این موارد می‌توان از درمان‌های پزشکی دیگری استفاده کرد.

ابزارهای مکنده برای ایجاد حالت نعوظ (Vacuum erection device) لوله‌های توخالی هستند که به آنها پمپ آلت تناسلی (penis pump) نیز می‌گویند. این ابزارها به پمپ‌هایی که با دست یا باتری کار می‌کنند، متصل می‌شوند و با کشیدن خون به‌سمت آلت تناسلی کار می‌کنند. این ابزارها موجب ایجاد حالت نعوظی می‌شوند که می‌توان آن را با استفاده از حلقهٔ نصب یا حلقهٔ نعوظ (tension ring) حفظ کرد.

ایمپلنت‌ها میله‌های قابل‌تورم یا خم‌شونده‌ای هستند که با عمل جراحی درون حفره‌های نعوظ آلت تناسلی مرد قرار داده می‌شوند. معمولا این روش آخرین راهکار درمان اختلال در نعوظ است. پزشکی که این عمل جراحی را انجام می‌دهد، باید تخصص و صلاحیت کافی را داشته باشد.

گیاهان دارویی و مکمل‌های غذایی

چندین مکمل غذایی، داروی گیاهی و محصول غذایی به‌عنوان درمان‌هایی برای اختلال در نعوظ به فروش می‌رسند. از بعضی از درمان‌های گیاهیِ جایگزین که در مطالعات کوچک، نتایج مثبتی را نشان داده‌اند نیز برای درمان اختلال در نعوظ استفاده می‌شود. بعضی از مکمل‌ها و گیاهان دارویی بی‌خطری که برای درمان اختلال در نعوظ عرضه می‌شوند، عبارت‌اند از:

• دی هیدرو اپی آندروسترون (dihydroepiandrosterone، DHEA، از پیش‌سازهای هورمون‌های جنسی)؛
• جینسنگ (ginseng)؛
• مکمل ال-آرژینین (L-arginine، یکی از ۲۰ اسیدآمینهٔ اصلی)؛
• مکمل پروپیونیل ال کارنیتین (propionyl-L-carnitine).

البته باید در زمان خرید یا مصرف هر یک از این محصولات جایگزین (از جمله مواردی که ادعا می‌کنند که نسخه‌های گیاهی ویاگرا هستند) مراقب باشید.

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در چند بیانیه درمورد بی‌خطر بودن این قبیل محصول هشدار داده است. به‌گفتهٔ این سازمان ممکن است که این محصولات دارای مواد شیمیایی مصنوعی پنهان یا مواد تشکیل‌دهندهٔ دیگری باشند که ممکن است مضر باشند. به‌علاوه پژوهش‌های انجام‌شده برای حمایت قطعی از کاربرد این مکمل‌ها کافی نیست.

به‌گفتهٔ سازمان غذا و داروی آمریکا بررسی‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهد که تقریبا ۳۰۰ مورد از مکمل‌های غذایی یا داروهایی که برای افزایش عملکرد جنسی به بازار عرضه می‌شوند، دارای مواد تشکیل‌دهندهٔ دارویی نامعلومی هستند. بنابراین پیش از استفاده از هریک از این مکمل‌ها باید با پزشک خود صحبت کنید.

سازمان غذا و داروی آمریکا بر کیفیت و خلوص گیاهان دارویی نظارتی ندارد. بنابراین برند یا محصولات موردنظر خود را پس از تحقیق و بررسی درمورد شرکت تولیدکنندهٔ آن انتخاب کنید.

ایجاد تغییراتی در شیوهٔ زندگی

در بعضی از مردان تغییراتی در شیوهٔ زندگی می‌تواند موجب درمان اختلال در نعوظ شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که در بعضی از شرایط می‌توان با تغییر شیوهٔ زندگی این مشکل را برطرف کرد.

تغییرات زیر می‌تواند در رفع مشکل کسانی که دچار اختلال در نعوظ هستند مؤثر باشد:

• رژیم غذایی متعادل: بعضی از پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مصرف مواد غذایی سرشار از فلاونوئیدها مانند زغال‌اختهٔ آبی (blueberry)، توت فرنگی، شاه‌توت و مرکبات می‌تواند اختلال نعوظ در مردان جوان و میان‌سال را کاهش دهد.
• حفظ وزن بدن در محدوده‌ای سالم: اضافه‌وزن و چاقی می‌تواند موجب بروز اختلال در نعوظ یا بدتر شدن آن شود.
• ورزش منظم: فعالبت بدنی فواید فراوانی برای افراد مبتلابه اختلال در نعوظ دارد. ورزش موجب بهبود گردش خون، کاهش استرس و رسیدن به وزنی مناسب و سالم می‌شود.
• ترک سیگار: پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ارتباط زیادی میان میزان مصرف سیگار و میزان اختلال در نعوظ وجود دارد. ترک سیگار می‌تواند موجب بهبود عملکرد نعوظ در بسیاری از افراد سیگاری شود.
• پرهیز از مصرف الکل و موادمخدر: نوشیدن الکل یا مصرف موادمخدر بر اختلال نعوظ مردان اثر می‌گذارد. مصرف ماری‌جوانا می‌تواند موجب اختلال در عملکرد نعوظ شود.
• دریافت کمک برای مشکلات روانی یا احساسی: برطرف کردن و درمان استرس، اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات احساسی می‌تواند موجب بهبود یا برطرف شدن علائم اختلال در نعوظ شود.

علت‌ اختلال در نعوظ

پژوهش‌ها نشان داده است که هر سال، بیش از ۱۲ میلیون مرد در ایالات متحده دچار اختلال در نعوظ می‌شوند. گرچه فراوانی این بیماری با افزایش سن بیشتر می‌شود، ولی این مشکل محدود به افراد مسن نیست. اختلال در نعوظ در نتیجهٔ عوامل پزشکی، روانی، احساسی یا ترکیبی از آنها ایجاد می‌شود. مشکلات پزشکی که می‌توانند موجب اختلال در نعوظ شوند، عبارت‌اند از:

• فشارخون بالا؛
• دیابت؛
• بیماری‌های قلبی؛
• آترواسکلروز (atherosclerosis): سخت شدن دیوارهٔ سرخرگ‌ها به‌دلیل تجمع پلاک‌های چربی و کلسترول؛
• بیماری‌های کلیوی؛
• ام‌اس یا مولتیپل اسکلروزیس (multiple sclerosis)؛
• بیماری Peyronie: تشکیل بافت اسکار در آلت تناسلی مردان؛
• آسیب‌به آلت تناسلی، پروستات، مثانه، لگن یا نخاع در نتیجهٔ عمل جراحی یا سایر عوامل.

مشکلات روانی که می‌تواند منجر به اختلال در نعوظ شود، شامل اضطراب، افسردگی، احساس گناه، استرس و عزت‌نفس پایین است.

بعضی از انتخاب‌ها در شیوهٔ زندگی نیز موجب اختلال در نعوظ می‌شود، از جمله:

• مصرف الکل یا سیگار؛
• اضافه‌وزن؛
• بی‌تحرکی؛
• سیگار کشیدن.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

اختلال در نعوظ یکی از مشکلات سلامتی است و کسانی که این اختلال در آنها به‌مدت چند هفته یا بیشتر ادامه پیدا کرده است، باید به پزشک مراجعه کنند. به‌ویژه کسانی که گمان می‌کنند اختلال در نعوظ آنها ممکن است با علتی زمینه‌ای مانند بیماری قلبی یا دیابت مرتبط باشد، حتما باید به پزشک مراجعه کنند. بعضی از داروهای تجویزی نیز با اختلال در نعوظ مرتبط هستند. کسانی که از داروهای تجویزی خاصی استفاده می‌کنند، باید درمورد عوارض جانبی احتمالی و درمان‌های جایگزین با پزشک خود صحبت کنند.