داروی متفورمین برای درمان قند خون بالای ناشی از بیماری دیابت نوع دوم یا دیابت شیرین استفاده می‌شود. در این نوع دیابت، انسلوینی که لوزالمعده تولید می‌کند، توانایی رساندن قند به سلول‌های بدن برای عملکرد درست و مناسب را ندارد. وقتی قند خون بسیار زیاد است، مصرف قرص متفورمین همراه با نوعی آنتی بیوتیک موسوم به سولفونیل اوره یا با انسولین به کاهش آن کمک می‌کند و باعث می‌شود تا غذایی که مصرف می‌شود، در سلو‌ل‌ها به‌درستی تبدیل به انرژی شود. در ادامه بیشتر با این دارو و نحوه صحیح مصرف آن آشنا می‌شوید.
بسیاری از افراد می‌توانند با رعایت رژیم غذایی صحیح و ورزش، دیابت نوع دوم را کنترل کنند. بیماران مبتلا به دیابت، فقط نباید به مصرف داروهای مختلف اکتفا کنند. لازم است، با رعایت رژیم غذایی صحیح و ورزش، خود را در جاده سلامتی قرار دهند. با این حال در برخی موارد استفاده از داروها نیز لازم است. بدین جهت در ادامه به بررسی متفورمین، یکی از پرکاربردترین داروهای کنترل قند خون می پردازیم.
موارد مصرف متفورمین
همان‌طور که گفته شد، برای کنترل دیابت باید علاوه بر مصرف قرص از یک رژیم غذایی سالم پیروی کرد و ورزش را هم در برنامه روزانه قرار داد. اندازه مصرف قرص باید با حجم غذا و میزان ورزش کردن فرد هماهنگ باشد. در صورت ایجاد تغییر در رژیم غذایی یا برنامه ورزشی هم لازم است تا سطح قند خون را اندازه بگیرید و از متعادل بودن آن مطمئن شوید.
متفورمین برای کسانی که مبتلا به دیابت نوع یک یا وابسته به انسولین هستند، مفید نخواهد بود، زیرا لوزالمعده آنها توانایی ترشح انسولین ندارد. سطح قند خون این دسته از بیماران با تزریق انسولین کنترل می‌شود. متفورمین را باید فقط با تجویز پزشک خرید. این دارو در قالب‌های زیر عرضه می‌شود:
- قرص با دوز اصلاح‌شده (Modified-release dosage)؛ یعنی به‌محض مصرف، دارو روی بدن اثر نمی‌کند و برای تأثیرگذاری کمی زمان لازم است.
- قرص؛
- محلول.
نکاتی که قبل از مصرف متفورمین باید به آنها توجه کنید
برای مصرف هر دارو و قرصی باید ابتدا مزایا و معایب آن را بررسی کنید. تصمیم‌گیری برای مصرف یک قرص یا دارو از سوی شما و پزشک معالج‌تان انجام می‌شود. در مصرف قرص متفورمین هم باید نکات زیر را در نظر بگیرید:
حساسیت‌ها
برای مصرف متفورمین باید پزشک را در جریان حساسیت به این دارو یا قرص‌های دیگر بگذارید. علاوه بر اینکه درباره حساسیت‌های دارویی خود با پزشک صحبت می‌کنید، باید به او درباره حساسیت‌های غذایی، آلرژی به مواد نگهدارنده، شیمیایی و حیوانات هم توضیح بدهید. اگر داروهای بدون نسخه مصرف می‌کنید هم حتما دستورالعمل و بروشور همراه با آن را بخوانید.
اطفال
مطالعات مختلف تا کنون، نشانی از مضرات مصرف متفورمین برای افراد بین ۱۰ تا ۱۶ سال ارائه نکرده‌اند؛ با این حال، شواهد و تحقیقاتی برای مؤثر و ایمن بودن مصرف این قرص برای کودکان هم وجود ندارد. یعنی باید در تجویز این دارو برای کودکان و نوجوانان احتیاط به خرج داد.
افراد مسن
هر چند تحقیقاتی جامع درباره اثرات مصرف قرص متفورمین بر افراد مسن انجام نشده است، اما ظاهرا مشکلات ناشی از کهولت سن روی مصرف این دارو اثری ندارند. البته باید دقت شود که کلیه افراد در سنین بالا، حساس‌تر و ضعیف‌تر از دیگران است و به همین خاطر باید با دقت بیشتری داروهای مختلف از جمله متفورمین را استفاده کنند. مصرف این قرص برای افراد با بیش از ۸۰ سال سنِ مبتلا به مشکلات کلیوی، توصیه نمی‌شود.
شیردهی
هیچ تحقیق و پژوهشی درباره آثار منفی مصرف متفورمین بر نوزاد زنان شیرده انجام نشده است. اما به طور کلی، برای مصرف هر دارویی از جمله این قرص باید مزایا و معایب را بررسی کنید و نهایتا تصمیم بگیرید.
عوارض متفورمین
مصرف هر دارویی با احتمال وقوع تعدادی عوارض جانبی همراه است. هر چند که امکان بروز تمام عوارض محتمل وجود ندارد اما درصورتی‌که چنین چیزهایی در خود مشاهده کردید، باید با پزشک صحبت کنید.
عوارض رایج‌تر
- ناراحتی در ناحیه شکم و معده؛
- سرفه و گرفتگی صدا؛
- اسهال؛
- تنفس تند و سطحی؛
- تب یا لرز؛
- ناخوشی عمومی؛
- درد در طرفین و پایین کمر؛
- درد و انقباض ماهیچه‌ها؛
- درد و دشواری در ادرار کردن؛
- خواب‌آلودگی.
عوارض با شیوع و رواج کمتر
- اضطراب؛
- تاری دید؛
- ناراحتی سینه؛
- عرق سرد؛
- اغما؛
- گیجی؛
- سردی و رنگ‌پریدگی پوست؛
- افسردگی؛
- سختی و تنگی نفس؛
- سرگیجه؛
- نبض و ضربان قلب تند، سریع و پرتپش؛
- احساس گرما؛
- سردرد؛
- افزایش اشتها؛
- افزایش تعریق؛
- حالت تهوع؛
- عصبی شدن؛
- کابوس؛
- قرمز شدن صورت، گردن، بازوها و گاهی ناحیه بالایی سینه؛
- تشنج؛
- لرزش؛
- تنگی نفس؛
- لکنت زبان؛
- خستگی و ضعف غیرعادی؛
- درد قفسه سینه.
عوارض نادر
- تغییراتی در رفتار مانند زمان مستی؛
- ناتوانی در تمرکز کردن؛
- خواب‌آلودگی؛
- فقدان یا کاهش قدرت و قوای بدن؛
- بی‌قراری در هنگام خواب؛
- خواب‌آلودگی غیرعادی.
بعضی از عوارض جانبی مصرف متفورمین به‌مرور زمان و با عادت کردن بدن به روند درمان از بین خواهند رفت. البته پزشکان معمولا راهکارهایی برای مقابله با این عوارض مطرح می‌کنند. ولی اگر عوارض زیر برای مدت طولانی ادامه پیدا کنند یا برای شما آزاردهنده باشند، حتما باید آنها را رفع کنید و برای مراقبت‌های جدی‌تر به پزشک مراجعه کنید.
علائم رایج
- ترش کردن و اسیدی شدن معده؛
- آروغ زدن؛
- نفخ؛
- تجمع گاز اضافی در روده و معده؛
- احساس سیری؛
- سوزش معده؛
- هضم نشدن غذا؛
- بی‌اشتهایی؛
- احساس طعم آهن در دهان؛
- خروج گاز از بدن؛
- معده درد؛
- ناراحتی و درد در معده؛
- استفراغ؛
- کاهش وزن.
علائم با شیوع و رواج کمتر
- غیرعادی شدن مدفوع؛
- بدمزه و غیرعادی شدن طعم‌ها در دهان؛
- تغییر در چشایی؛
- دشواری در حرکت کردن؛
- تغییر رنگ ناخن انگشتان دست و پا؛
- علائمی مشابه آنفلونزا؛
- درد مفاصل؛
- احساس طعمی شبیه آهن در دهان؛
- آزردگی و قرمز شدن پوست؛
- آبریزش بینی؛
- عطسه؛
- کیپ شدن بینی؛
- التهاب و ورم ماهیچه‌ها.
تداخل دارویی متفورمین
بعضی داروها با هم تداخل دارند و نباید به طور هم‌زمان مصرف شوند. اما برخی دیگر از داروها را می‌توان علی‌رغم داشتن تداخل با تغییر در دوز مصرفی، هم‌زمان با هم استفاده کرد. احتمال وجود تداخل دارویی میان موارد زیر با قرص متفورمین وجود دارد. بنابراین، اگر یکی از این داروها را مصرف می‌کنید، حتما به پزشکتان اطلاع دهید. پزشک هم یا در مصرف داروهایتان تغییر ایجاد می‌کند یا درمان با متفورمین را کنار خواهد گذاشت:
- استریزوئیک اسید (Acetrizoic Acid)؛
- دیاتریزوات (Diatrizoate)؛
- روغن اتیودایزد (Ethiodized Oil)؛
- لوبنزامیک اسید (Iobenzamic Acid)؛
- لوبیتریدول (Iobitridol)؛
- ایوکارمیک اسید (Iocarmic Acid)؛
- ایوستامیک اسید (Iocetamic Acid)؛
- ایوداماید (Iodamide)؛
- ایدوپاماید (Iodipamide)؛
- ایدوزانول (Iodixanol)؛
- ایدوهیپوریک اسید (Iodohippuric Acid)؛
- لودوپیراکت (Iodopyracet)؛
- ایدوزامیک اسید (Iodoxamic Acid)؛
- ایگلیسیک اسید (Ioglicic Acid)؛
- ایگلیکامیک اسید (Ioglycamic Acid)؛
- ایهکسول (Iohexol)؛
- ایومپرول (Iomeprol)؛
- ایوپانوئیک اسید (Iopanoic Acid)؛
- ایوپنتول (Iopentol)؛
- ایوفندیلات (Iophendylate)؛
- ایوپرومید (Iopromide)؛
- ایپرونیک اسید (Iopronic Acid)؛
- ایزوریک اسید (Ioseric Acid)؛
- ایوسیمید (Iosimide)؛
- ایوتاسول (Iotasul)؛
- ایوتالامات (Iothalamate)؛
- ایوترولان (Iotrolan)؛
- ایوتروکسیک اسید (Iotroxic Acid)؛
- ایوکاگلات (Ioxaglate)؛
- ایوکسی‌تالامیک اسید (Ioxitalamic Acid)؛
- ایپودات (Ipodate)؛
- متریزامید (Metrizamide)؛
- متریزوئیک اسید (Metrizoic Acid)؛
- تیروپانوئات سدیم (Tyropanoate Sodium).
مصرف متفورمین با موارد زیر هم توصیه نمی‌شود. درصورتی‌که مصرف متفورمین با یکی از قرص‌های زیر به طور هم‌زمان لازم باشد، پزشک در دوز و بسامد مصرف یکی از قرص‌ها یا هر دو تغییراتی ایجاد می‌کند:
- آسپرین (Aspirin)؛
- بالوفلوکسسین (Balofloxacin)؛
- بسی‌فلوکسسین (Besifloxacin)؛
- بوپروپیون (Bupropion)؛
- سیپروفلوکسسین (Ciprofloxacin)؛
- داسابوویر (Dasabuvir)؛
- دافوتیلید (Dofetilide)؛
- دولوتگراویر (Dolutegravir)؛
- انوکساسین (Enoxacin)؛
- فلوروکساسین (Fleroxacin)؛
- فلوماکین (Flumequine)؛
- گتیفلوکساسین (Gatifloxacin)؛
- جمیفلوکساسین (Gemifloxacin)؛
- ایورسول (Ioversol)؛
- لانروئوتید (Lanreotide)؛
- لووفلوکساسین (Levofloxacin)؛
- لومفلوکساسین (Lomefloxacin)؛
- موکسی‌فلوکساسین (Moxifloxacin)؛
- نادی‌فلوکساسین (Nadifloxacin)؛
- نورفلوکساسین (Norfloxacin)؛
- اوکتروتید (Octreotide)؛
- اوفلوکسسین (Ofloxacin)؛
- اومبی‌تسویر(Ombitasvir)؛
- پارتی‌اپرویر (Paritaprevir)؛
- پازیروتوئید (Pasireotide)؛
- پازوفلوکسسین (Pazufloxacin)؛
- پفلوکسسین (Pefloxacin)؛
- پیوگلیتازون (Pioglitazone)؛
- پرولیفلوکسسین (Prulifloxacin)؛
- ریتوناویر (Ritonavir)؛
- روفلوکسسین (Rufloxacin)؛
- سیتاگلیپتین (Sitagliptin)؛
- اسپارفلوکسسین (Sparfloxacin)؛
- تافنوکین (Tafenoquine)؛
- تیوکتیک اسید (Thioctic Acid)؛
- توسفلوکسسین (Tosufloxacin)؛
- وندتانیب (Vandetanib).
استفاده از قرص متفورمین، هم‌زمان با هر یک از داروهای زیر، امکان وقوع عوارض جانبی مختلف را افزایش می‌دهد. اما گاهی‌اوقات نیاز است که دو دارو به طور هم‌زمان مصرف شوند. در چنین مواردی، پزشک در میزان دوز یا بسامد مصرفی برای استفاده در روز تغییراتی ایجاد خواهد کرد.
- آسبوتولل (Acebutolol)
- آتنولل (Atenolol)
- بتاکسولل (Betaxolol)
- بیزوپرولل (Bisoprolol)
- بیترملون (Bitter Melon)
- کارتئولل (Carteolol)
- کارودیلول (Carvedilol)
- سلی‌پرولل (Celiprolol)
- اسمولل (Esmolol)
- فنوگریک (Fenugreek)
- فورازیلدون (Furazolidone)
- گلوکومانان (Glucomannan)
- گوارگام (Guar Gum)
- ایپرونیازید (Iproniazid)
- ایزوکاربوکسازید (Isocarboxazid)
- لبتالل (Labetalol)
- لووبونولل (Levobunolol)
- لینزولید (Linezolid)
- متلین‌بلو (Methylene Blue)
- متی‌پرونالل (Metipranolol)
- متی‌پرولل (Metoprolol)
- موکلوبومید (Moclobemide)
- نادولل (Nadolol)
- نبی‌ولل (Nebivolol)
- نیالامید (Nialamide)
- اوکس‌پرنولل (Oxprenolol)
- پاتیرومر (Patiromer)
- پن‌بوتلل (Penbutolol)
- فنل‌زین (Phenelzine)
- پینودلل (Pindolol)
- پرکتولل (Practolol)
- پروکاربازین (Procarbazine)
- پروپرانولل (Propranolol)
- سیلیوم (Psyllium)
- رانولازین (Ranolazine)
- راساگیلین (Rasagiline)
- ریفامپین (Rifampin)
- سافینامید (Safinamide)
- سلگیلین (Selegiline)
- سوتالل (Sotalol)
- تیمولل (Timolol)
- ترنیل‌سیپرومین (Tranylcypromine)
- وراپامیل (Verapamil)
تداخلات دارویی دیگر
بعضی از داروها را نباید هم‌زمان با مصرف غذا یا در حوالی ساعت غذا خوردن، استفاده کرد. علت این است که میان این داروها و بعضی از مواد غذایی، تداخل به وجود می‌آید. مصرف تنباکو و الکل هم با برخی داروها تداخل ایجاد می‌کند.
مشکلات پزشکی اثرگذار بر متفورمین
وجود مشکلات پزشکی دیگر در بدن می‌تواند روی اثرگذاری متفورمین تغییراتی ایجاد کند. پس در صورت وجود هر گونه مشکل پزشکی دیگر قبل از مصرف این دارو با پزشک صحبت کنید. به‌ویژه:
- مصرف بیش از حد الکل؛
- کم‌کاری غده فوق کلیوی؛
- کم‌کاری غده هیپوفیز؛
- سوءتغذیه؛
- ضعف جسمانی؛
- هر وضعیت و مشکلی که منجر به کاهش فشار خون شود. افراد دچار این مشکل در هنگام مصرف متفورمین بیشتر از دیگران در معرض افت قند خون قرار می‌گیرند؛
- کم خونی (سطح پایین سلول‌های خونی)؛
- کمبود ویتامین b12 (در صورت ابتلا به این مشکل باید در مصرف متفورمین دقت کنید، چون ممکن است وضعیت جسمانی وخیم‌تر شود) ؛
- نارسایی قلبی احتقانی شدید یا نوسانی؛
- دی‌هیدراته شدن یا کم آبی بدن؛
- حمله قلبی شدید؛
- هیپوکسمیا(کاهش میزان اکسیژن در خون)؛
- بیماری های کلیوی؛
- بیماری‌های کبدی؛
- سپتیسمی (مسمومیت خون)؛
- شوک (افت فشار خون، گردش خون ضعیف)، در این وضعیت، مشکل نادری به نام اسیدوز لاکتیک (تولید بیش از حد اسید لاکتیک) امکان وقوع دارد؛
- کتواسیدوز دیابتی؛
- بیماری‌های کلیوی شدید؛
- اسیدوز متابولیک(وجود اسید اضافی در خون)؛
- دیابت نوع یک (بیماران مبتلا نباید متفورمین مصرف کنند)؛
- تب؛
- عفونت؛
- جراحی؛
- تروما؛ این وضعیت می‌تواند موجب مشکلات موقتی قند خون شود که پزشک با انسولین آنها را رفع خواهد کرد.
شیوه صحیح مصرف داروی متفورمین
به همراه متفورمین معمولا بروشور و دستورالعملی ارائه می‌شود که بهتر است قبل از مصرف حتما آن را بخوانید و هر پرسشی دارید با پزشک مطرح کنید. برای اثرگذاری هر چه بیشتر دارو باید حتما از دستوری که پزشک برای مصرف تجویز می‌کند، به‌دقت پیروی کنید. لازم است تا اثر دارو روی بدن خود را کنترل کنید. ورزش کردن و اندازه‌گیری قند خون و ادرار هم در زمان مصرف دارو، مفید و لازم است.
قرص متفورمین را باید با غذا مصرف کنید تا عوارض جانبی آن در هفته‌های نخست در معده و روده ظاهر نشود. این قرص را با یک لیوان آب ببلعید. از خرد کردن، جویدن و قطعه‌قطعه کردن آن خودداری کنید. متفورمین قرصی است که به‌مرور در بدن جذب می‌شود و بلافاصله بعد از مصرف روی نقطه‌ای خاص از بدن اثر نمی‌گذارد. بعد از جذب این قرص، بخشی از آن وارد مدفوع می‌شود. چنین چیزی طبیعی است و جای نگرانی نیست.
اگر به‌جای قرص از مدل مایع و محلول متفورمین استفاده می‌کنید، باید از قاشق و فنجان مدرج یا سرنگ برای اندازه‌گیری دوز دارو کمک بگیرید. قاشق معمولی به طور دقیق دوز مصرفی را اندازه‌گیری نمی‌کند. یادتان باشد، برندهای مختلف این دارو در بازار وجود دارد و بهتر است فقط برندی را بخرید که پزشکتان معرفی کرده است.
در طی یک تا دو هفته بعد از مصرف، کنترل گلوکز در خون بهتر انجام خواهد شد، اما رسیدن به کنترل و تعادل کامل دو تا سه هفته زمان می‌برد. هر پرسشی دراین‌باره دارید، با پزشک خود مطرح کنید.
شیوه صحیح مصرف محلول متفورمین
شیوه مصرف متفورمین برای مواردی که این دارو به شکل محلول استفاده می‌شود، به‌صورت زیر است:
بزرگسالان
- درصورتی‌که فقط داروی متفورمین مصرف می‌شود، برای شروع باید پنج میلی‌لیتر از محلول در دو نوبت در روز استفاده یا ۸.۵ میلی‌لیتر از آن یک نوبت در روز و همراه با غذا خورده شود. شاید برای کنترل کامل قند خون نیاز به افزایش دوز مصرفی باشد که در این صورت پزشک، تغییراتی در این میزان ایجاد خواهد کرد. اما به طور کلی، دوز مصرفی معمولا بیشتر از ۲۵.۵ میلی‌لیتر در روز نخواهد شد.
- اگر متفورمین با سولفونیل‌اوره استفاده شود، پزشک درباره میزان مصرف هر کدام از این دارو نظر خواهد داد.
- اگر متفورمین با انسولین مصرف شود هم در آغاز دوز آن پنج میلی‌لیتر در روز همراه با غذا خواهد بود. در صورت نیاز، برای رسیدن به کنترل کامل قند خون، پزشک میزان دارو را افزایش خواهد داد اما این رقم از ۲۵ میلی‌لیتر در روز بیشتر نخواهد شد.
نوجوانان
- نوجوانان ۱۰ تا ۱۶ ساله در شروع مصرف باید پنج میلی‌لیتر از این دارو را به مدت دو بار در روز با غذا مصرف کنند. برای این گروه سنی هم افزایش دارو تا نهایتا ۲۰ میلی‌لیتر در روز برای رسیدن به کنترل کامل قند خون تجویز می‌شود.
- برای کودکان زیر ده سال، تجویز دوز برای هر بیمار از سوی پزشک انجام می‌شود.
شیوه مصرف قرص متفورمین
شیوه مصرف متفورمین برای مواردی که دارو در قالب قرص عادی است:
بزرگسالان
- اگر متفورمین به‌تنهایی مصرف شود، دوز از ۵۰۰ میلی‌گرم شروع خواهد شد. مصرف این مقدار باید در دو نوبت صبح و شب همراه با وعده‌های غذایی باشد. درصورتی‌که به جای دو بار، یک بار این قرص خورده شود، دوز مصرفی به ۸۵۰ میلی‌گرم همراه با صبحانه خواهد رسید. ممکن است برای رسیدن به کنترل کامل قند خون، پزشک میزان مصرف را به ۵۰۰ تا ۸۵۰ میلی‌گرم و دو تا سه بار در روز همراه با وعده‌های غذایی افزایش بدهد. در هر حال، دوز مصرفی از ۲۵۵۰ میلی‌گرم در روز بیشتر نخواهد شد.
- اگر متفورمین با سولفونیل‌اوره استفاده شود، پزشک درباره میزان مصرف هر کدام از این داروها نظر خواهد داد.
- اگر متفورمین با انسولین مصرف شود، بیمار باید در آغاز و روزانه ۵۰۰ میلی‌گرم از این دارو را استفاده کند. در صورت نیاز برای رسیدن به کنترل کامل قند خون، پزشک هر هفته ۵۰۰ میلی‌گرم به این مقدار اضافه خواهد کرد. به طور کلی، دوز مصرفی در این حالت از دوهزار و پانصد میلی‌گرم در روز بیشتر نخواهد شد.
- برای کودکان ۱۰ تا ۱۶ ساله، در ابتدای مصرف، ۵۰۰ میلی‌گرم از این دارو برای دو بار استفاده در روز در دو وعده ناهار و شام تجویز می‌شود. امکان دارد برای رسیدن به کنترل کامل قند خون، دوز مصرفی افزایش پیدا کند اما این رقم از ۲۰۰۰ میلی‌گرم در روز بیشتر نخواهد بود.
- برای کودکان زیر ده سال، تجویز دوز برای هر بیمار از سوی پزشک انجام می‌شود.
شیوه مصرف متفورمین برای درمان دیابت نوع دوم
شیوه مصرف برای مواردی که دارو به شکل قرص خوردنی مصرف می‌شود و سریعا بعد از استفاده جذب نمی‌شود:
بزرگسالان
- در شروع مصرف متفورمین (با نام تجاری فرتامت:Fortamet) به‌تنهایی و بدون مصرف داروهای دیگر: به مقدار هزار میلی‌گرم و یک بار در روز با شام استفاده می‌شود. در صورت نیاز، پزشک دوز مصرفی را تا رسیدن به کنترل کامل قند خون، افزایش می‌دهد. اما به طور کلی، دوز از ۲۵۰۰ میلی‌گرم در روز بیشتر نخواهد شد.
- مصرف متفورمین(با نام تجاری گلوکوفاژ: Glucophage): به‌تنهایی و بدون مصرف داروهای دیگر هم با دوز مصرفی ۵۰۰ میلی‌گرم در روز با شام تجویز می‌شود. شاید بعدا، پزشک میزان دوز مصرفی را افزایش دهد تا قند خون به‌طور کامل کنترل شود. البته، به طور کلی دوز تجویزی از دوهزار میلی‌گرم در روز بیشتر نمی‌شود.
- مصرف متفورمین (با نام تجاری گلومتاز: Glumetza): به‌تنهایی و بدون مصرف داروهای دیگر هم با دوز مصرفی ۵۰۰ میلی‌گرم در روز با شام تجویز می‌شود. شاید بعدا، پزشک میزان دوز مصرفی را افزایش دهد تا قند خون به‌طور کامل کنترل شود. البته، به طور کلی دوز تجویزی از دوهزار میلی‌گرم در روز بیشتر نمی‌شود.
- اگر متفورمین همراه با داروهای ضددیابت مانند سولفونیل‌اوره استفاده شود: پزشک به‌دقت دوز هر دارو را تجویز خواهد کرد و باید از دستورات او پیروی کنید.
- اگر متفورمین با انسولین مصرف شود: دوز تجویزی با ۵۰۰ میلی‌گرم در روز شروع می‌شود. سپس در صورت نیاز، پزشک دوز را هر هفته ۵۰۰ گرم اضافه‌تر خواهد کرد تا کنترل کامل قند خون میسر شود. در کل، دوز مصرفی از ۲۵۰۰ میلی‌گرم در روز بیشتر نخواهد شد.
کودکان
دوز مصرفی این دارو برای کودکان از سوی پزشک معالج تعیین می‌شود.
دوز و مقدار مصرف متفورمین
دوزی که برای مصرف این دارو تجویز می‌شود، برای هر بیمار با دیگری متفاوت است. از دستورالعمل پزشک یا بروشور برای مصرف پیروی کنید. در ادامه، به دوز و مقدار متوسط دارو برای مصرف پرداخته شده است. شاید پزشک با توجه به شرایط‌تان، مقداری متفاوت را در نظر گرفته باشد.
مقدار دارویی که مصرف می‌کنید، به غلظت و قدرت آن بستگی دارد. تعداد دفعات، فواصل و مدت مصرف دارو هم وابسته به مشکلی است که به خاطر آن، متفورمین استفاده می‌کنید.
فراموش کردن مصرف دارو
اگر یادتان رفت دارو را استفاده کنید، به‌محض یادآوری حتما آن را مصرف کنید. اما اگر قرار است دو بار در طول روز دارو را استفاده کنید و زمانی نخوردن دارو را به یاد آوردید که دیگر باید نوبت بعدی را مصرف کنید، فقط دوز لازم برای نوبت بعدی را بخورید. از دو برابر کردن دوز دارو هم خودداری کنید.
نکات لازم و موارد احتیاط برای مصرف متفورمین
پزشک معالج باید در ملاقات‌های منظمی که با او دارید، روند بهبودتان را به‌ویژه در هفته‌های نخست بررسی کند. آزمایش ادرار و خون می‌توانند اثرات ناخواسته و نامطلوب این دارو را بر بدن نشان بدهند. احتمال دارد میان این دارو و رنگی که برای عکس‌برداری با اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن (CT scan) استفاده می‌شود، کمی تداخل وجود داشته باشد و روی یکدیگر اثر بگذارند.
قبل از انجام بعضی از آزمایش‌ها یا معاینات پزشکی باید مصرف متفورمین را متوقف کنید تا نتیجه آزمایش‌هایتان تحت تأثیر قرار نگیرد. برای مثال، مصرف این دارو می‌تواند موجب کاهش ادرار نسبت به مواقع عادی شود. ۴۸ ساعت بعد از انجام آزمایش‌ها و معاینات، در صورتی‌که عملکرد کلیه‌ها به حالت عادی بازگشته باشد، مشکلی برای از سرگرفتن مصرف متفورمین وجود نخواهد داشت. اگر می‌خواهید آزمایش، جراحی یا معاینه‌ای پزشکی برای قسمتی دیگر از بدن انجام بدهید، باید پزشک یا دندانپزشک از مصرف این دارو از سوی شما مطلع باشند.
حتما به نکاتی که تیم پزشکی درباره موضوعات زیر مطرح می‌کنند، نهایت توجه و دقت را به کار بگیرید:
- مصرف الکل می‌تواند میزان قند خون را به طرز قابل‌ملاحظه‌ای کاهش دهد. پس اگر قرار است متفورمین هم مصرف کنید حتما باید درباره استفاده از الکل با پزشکتان صحبتی داشته باشید.
- هنگام مصرف از قرص متفورمین یا شکل‌های دیگر آن مثلا به صورت محلول، هرگز بدون مشورت و اجازه پزشک از داروهای دیگر استفاده نکنید. به ویژه داروهایی که بدون نسخه تحویز می‌شوند مانند آسپرین یا داروهای کنترل اشتها، آسم، سرماخوردگی، عطسه، تب یونجه یا مشکلاتی در سینوس‌ها.
- اعضای دیگر خانواده هم باید از عوارض جانبی مصرف دارو خبر داشته باشند تا در صورت نیاز، به فرد کمک و به او رسیدگی کنند. بیماران مبتلا به انواع دیابت هم باید درباره تغییرات دوز مصرف دارو بنا به تغییرات در سبک زندگی‌شان مثلا تغییر در رژیم و ورزش با پزشک صحبت کنند و نکاتی را آموزش ببینند. لازم است تا درباره بارداری و روش‌های پیش‌گیری از آن هم با پزشک صحبت شود زیرا در این موارد، خطراتی بیماران مبتلا به دیابت را تهدید می‌کنند.
- در سفر هم همیشه نسخه داروهای خود و سوابق و مدارک پزشکی‌تان را به همراه داشته باشید. برای موقعیت‌های اورژانسی خود را آماده کنید و با در نظر داشتن تفاوت‌های زمانی در سفر، ساعت مصرف وعده‌های غذایی و دارو را تنظیم کنید. بهتر است، وعده‌های غذایی را در سفر، نزدیک به زمانی میل کنید که در خانه بودید.
- برای موقعیت‌های اورژانسی هم تدابیری در نظر داشته باشید. بهتر است، دستبند مخصوص به بیماران دیابتی که حاوی اطلاعات مربوط به وضعیت‌تان است به دست داشته باشید یا کارت بیماری دیابت و اطلاعات آن را در جیب یا کیفتان قرار بدهید. در این اطلاعات باید درباره داروهایی که مصرف می‌کنید و بیماری‌تان توضیحاتی ارائه کنید.
در بعضی شرایط خاص، مصرف بیش از حد متفورمین باعث وقوع اسیدوز لاکتیک می‌شود. علائم این بیماری شدید هستند و سریع نمود پیدا می‌کنند. این علائم معمولا زمانی ظاهر می‌شوند که مشکلات سلامتی غیرمرتبط با متفورمین در بدن به وجود می‌آید. مثلا حملات قلبی یا نارسایی‌های کلیوی از جمله این مشکلات هستند.
از نشانه‌های اسیدوز لاکتیک می‌توان به درد و ناراحتی در ناحیه شکم و معده، کاهش اشتها، اسهال، تنفس سطحی و سریع، احساس ناخوشی عمومی، درد شدید در ماهیچه‌ها یا انقباض عضلانی، بی‌خوابی غیرعادی، خستگی یا ضعف اشاره کرد. اگر نشانه‌های اسیدوز لاکتیک در شما به وجود آمد، باید سریعا به مرکز فوریت‌های پزشکی مراجعه کنید.
صرف متفورمین به ویژه همراه با مصرف بعضی از انواع داروها می‌تواند موجب بروز هیپوگلیسمی (افت قند خون) شود. افت قند خون باید قبل از بیهوشی و از حال رفتن رفع شود. افت قند خون در هر کس به شکلی نمود پیدا می‌کند. بهتر است، علائم این افت را در خود بشناسید و از پزشک برای رفع آنها کمک و مشورت بگیرید.
بالا رفتن قند خون(هایپرگلیسمی) هم زمانی رخ می‌دهد که داروهای خود را به‌موقع نخورید یا نوبت مصرف آن را در روز رعایت نکنید. پرخوری، رعایت نکردن رژیم غذایی مناسب، تب و عفونت یا ورزش نکردن به اندازه همیشگی و کافی باعث بروز این مشکل می‌شود. افزایش قند خون مشکلی جدی است و باید سریعا پیگیری شود. برای درمان هایپرگلیسومی باید علائم خود را بشناسید و درباره آنها با پزشک صحبت کنید.
شیوه نگهداری متفورمین
متفورمین را در دمای اتاق و در ظرفی دربسته نگهداری کنید. این دارو نباید در معرض گرما، رطوبت، نور مستقیم خورشید یا در فریزر قرار بگیرد. متفورمین را دور از دسترس کودکان نگه دارید. درباره شیوه نگهداری قرصی که دیگر مصرف نمی‌کنید هم با پزشک مشورت کنید.
