اگر روح هم مانند جسم به غذا نیاز داشت، موسیقی یکی از غذاهای مهم روح می‌شد. فواید یادگیری موسیقی برای کودکان آن‌قدر زیاد است که برخی پدر و مادرها از زمان نوزادی فرزندشان برای او آهنگ می‌خوانند یا پخش می‌کنند و وقتی کودک به سنی رسید که درک نسبی از موسیقی پیدا کند، او را به دورههای آموزش موسیقی می‌فرستند. در این مقاله درباره فواید یادگیری موسیقی برای کودکان و تأثیرش روی ابعاد مختلف ذهن آنها صحبت خواهیم کرد.
موسیقی مهارتی ذاتی است یا اکتسابی؟
بسیاری از افراد تصور می‌کنند فواید یادگیری موسیقی برای کودکان فقط به این دلیل است که قسمت‌های مختلف مغز آنها را درگیر می‌کند، اما موسیقی با طبیعت انسان ارتباط دارد و شاید زبان مادری مشترک تمام مردم جهان باشد.
محققان علوم اعصاب با انجام تحقیقات مختلف به این نتیجه رسیده‌اند که مغز ما گفتار را مانند نت‌های موسیقی پردازش می‌کند و احتمال دارد موسیقی در ذات انسان ریشه داشته باشد. جالب است که حتی مردم ماقبل تاریخ هم پیش از کشف یا اختراع امکانات اولیه زندگی، موسیقی می‌نواخته‌اند.
باستان‌شناسان بقایای یک فلوت اولیه را کشف کرده‌اند و تخمین می‌زنند قدمتش به دوران انسان‌های نئاندرتال برگردد؛ انسان‌های نئاندرتال پیش از انسان خردمند زندگی می‌کردند و هنوز تکامل پیدا نکرده بودند. روان‌شناسان نیز بر این باورند که موسیقی با روند تکامل انسان در ارتباط است. خلاصه آنکه با توجه به واکنش‌های ذهن و بدن انسان به موسیقی، احتمال زیادی وجود دارد که ما به این هنر بی‌نظیر متصل شده باشیم.
تأثیر موسیقی روی نوزادان و کودکان کم‌سن‌وسال چیست؟
موسیقی روی نوزادان هم تأثیر دارد. حتی مادران قدیمی که چیزی از فواید یادگیری موسیقی برای کودکان نمی‌دانستند هم فرزندانشان را با آهنگ پرورش می‌دادند و با لالایی‌خواندن اولین جرقه‌های موسیقی را در ذهن کودکانشان روشن می‌کردند.
تحقیقات نشان می‌دهند که نوزادان هم با ریتم آشنا هستند؛ لالایی ضربان قلبشان را منظم می‌کند و آنها را عمیق‌تر می‌خواباند. همچنین اسکن‌های مغزی نشان می‌دهد که نوزادان سه‌روزه الگوهای طبل را تشخیص می‌دهند و زمانی که صدای آهنگین طبل قطع میشود، مغزشان واکنش نشان می‌دهد.
نیکلا بندتی، ویلن‌نواز مشهور، هم مثالی دیگر در این زمینه است. او کمپین‌های آموزش موسیقی در مناطق محروم برگزار می‌کند و می‌گوید شاگردانش بعد از چند سال دیدگاه‌های هوشمندانه‌تری در ابعاد مختلف زندگی پیدا می‌کنند. او می‌گوید: «وقتی قطعه‌ای موسیقی می‌نوازم و کودکان به آن گوش می‌دهند، از نقدهای کودکی چهارساله نکاتی را یاد می‌گیرم که در سال‌ها آموزش حرفه‌ای یاد نگرفته بودم!»
۵ مورد از فواید یادگیری موسیقی برای کودکان
در ادامه ۵ تأثیر مستقیم موسیقی روی ذهن کودکان را توضیح می‌دهیم.
۱. رشد مغز و ارتقای سطح یادگیری
از مهم‌ترین فواید یادگیری موسیقی برای کودکان تأثیر آن بر سلامت و رشد مغز آنهاست. تحقیقات نشان می‌دهد دانش‌آموزانی که درک موسیقی دارند و در این زمینه آموزش دیده‌اند، اغلب در آزمون‌های استاندارد نمره‌های بهتری کسب می‌کنند و حتی در دورههای بعدی مانند متوسطه و دبیرستان هم نمره‌هایشان بالاتر است.
موسیقی نیمکره چپ مغز را فعال می‌کند که وظیفه پردازش زبان و استدلال را بر عهده دارد و باعث رشدش میشود. این تأثیر بیشتر در کودکان دیده شده است، زیرا هنوز در مرحله رشد هستند و تمرینات ذهنی برایشان فواید زیادی دارد.
۲. آموزش نظم و سختکوشی
برای اینکه بتوان سازی را حرفه‌ای نواخت، باید پیوسته تمرین کرد و رسیدن به این هدف هیچ مسیر میان‌بری ندارد؛ فقط با صرف زمان و سختکوشی می‌توان به آن دست پیدا کرد. تمرین روزانه موسیقی نظم را به بچه‌ها آموزش می‌دهد. والدین و مربیان باید به آنها یاد بدهند که حتی وقتی درس‌هایشان سخت است، باز هم به تمرین ادامه بدهند تا در نهایت به نتیجه برسند.
۳. افزایش توانایی یادگیری ریاضی
موسیقی و ریاضی در نگاه اول متفاوت به نظر می‌رسند، اما دو علم کاملا مشابه‌اند! همان نسبت و تناسب‌ها و عملیاتی که در ریاضی انجام می‌دهیم، در ریتم موسیقی هم وجود دارد. بنابراین تقویت ریاضی هم می‌تواند جزو فواید یادگیری موسیقی برای کودکان باشد.
پروفسور گوردون شاو در دانشگاه کالیفرنیا تحقیقی روی کودکان هفت‌ساله در لس آنجلس انجام داد. نتیجه تحقیقات نشان داد کودکانی که ریتم موسیقی را یاد می‌گیرند خیلی راحت‌تر نسبت و تناسب و کسرها را درک می‌کنند.
یادگیری موسیقی می‌تواند روشی هنری برای آموزش ریاضی باشد!
۴. تقویت مهارت‌های اجتماعی و شناختی
موسیقی به کودکان کمک می‌کند یاد بگیرند احساساتشان را ابراز و کنترل کنند. این‌طوری کودکان احساساتشان را به‌زبان موسیقی نمایش می‌دهند و مهارت خودابرازی را یاد می‌گیرند.
تقویت مهارت‌های اجتماعی هم از دیگر فواید یادگیری موسیقی برای کودکان است. آنها یاد می‌گیرند برای اجرای گروهی حرفه‌ای باید با هم‌گروهی‌هایشان هماهنگ باشند و به عنوان یکی از اعضای گروه برای هدفی مشترک تلاش کنند، در نتیجه به انسجام اجتماعی می‌رسند و توانایی درک دیگران را به دست می‌آورند.
تقویت اعتمادبه‌نفس هم از دیگر فواید آموزش موسیقی برای کودکان است. پیشرفت در موسیقی و بهره‌مندی از مهارت نواختن ساز باعث میشود بچه‌ها از خودشان رضایت داشته باشند و اعتمادبه‌نفسشان بیشتر شود. آنها در این مسیر می‌توانند چالش‌هایی متناسب با توانمندی‌هایشان را حل کنند و از پتانسیل‌های درونی‌شان آگاه شوند و رشد کنند.
۵. تقویت تمرکز
نواختن یک ساز یا آوازخواندن به تمرکز کامل نیاز دارد و این مسئله یکی از فواید یادگیری موسیقی برای کودکان است. در سایر کلاس‌های آموزشی هم به تمرکز نیاز هست، اما احتمال دارد کودک در حین کلاس به موضوعات دیگری فکر کند. چنین اتفاقی در کلاس‌های موسیقی نمی‌افتد، زیرا برای نواختن ساز باید اعضای بدن با هم هماهنگ شوند و ذهن فقط مشغول مدیریت آنها باشد، پس زمان اضافه ندارند که حواسشان پرت شود.
فواید یادگیری موسیقی به صورت دسته‌جمعی برای کودکان چیست؟
وقتی کودک در کلاس موسیقی گروهی شرکت می‌کند، از مهارت‌های بصری، شنیداری و حافظه خود بهره می‌برد تا همان کاری را بکند که معلم انجام می‌دهد و شعری را بخواند که او می‌خواند یا مثل او ساز بنوازد. او همچنین به اینکه هم‌کلاسی‌هایش چه می‌کنند توجه دارد و سعی می‌کند با گروه هماهنگ شود. به‌کارگیری حواس مختلف و حافظه برای هماهنگ‌شدن با دیگران فواید آموزش موسیقی برای کودکان هستند و تأثیرهای مثبتی روی ذهن او می‌گذارند.
روش آموزش موسیقی برای کودکان در سنین مختلف
فواید یادگیری موسیقی برای کودکان در هر سنی بسیار زیاد است. در ادامه روش‌هایی را بیان کرده‌ایم که هر گروه سنی می‌تواند با آن موسیقی یاد بگیرد.
- کودکان نوپا با تکرار می‌توانند ریتم‌ها را به خاطر بسپارند و آنها را ضربه‌زدن به اشیا اجرا کنند.
- بچه‌های مهدکودک و پیش‌دبستانی از تحرک لذت می‌برند و دوست دارند هم‌زمان با آوازخواندن بالا و پایین بپرند. آنها ملودی‌هایی با ریتم تکراری را دوست دارند و با آهنگ‌های کودکانه از موسیقی لذت می‌برند.
- کودکان ابتدایی به مرحله‌ای رسیده‌اند که می‌توانند تصمیم بگیرند به موسیقی علاقه دارند یا نه. این دسته از کودکان مجذوب موسیقی‌هایی می‌شوند که در آنها یک سری وقایع دنبال میشود و داستانی را روایت می‌کند.
- نوجوانان علاقه زیادی به نواختن موسیقی با دوستانشان دارند. آنها مسیر خود را مشخص کرده‌اند و اگر به موسیقی علاقه داشته باشند، در ابتدای مسیر حرفه‌ای‌شدن قرار می‌گیرند.
روش‌های آموزش موسیقی برای هر گروه سنی متفاوت است و باید این کار را به مربیان حرفه‌ای سپرد. حتی والدینی که موسیقی حرفه‌ای کار می‌کنند تا زمانی که درباره روش‌های آموزش و فواید یادگیری موسیقی برای کودکان به صورت حرفه‌ای آموزش ندیده باشند، نمی‌توانند خودشان آموزش فرزندانشان را بر عهده بگیرند.
کلام آخر
فواید یادگیری موسیقی برای کودکان والدین را تشویق کرده است فرزندانشان را به مهدها، آموزشگاه‌ها و مدارسی بفرستند که در آنها برنامه‌های آموزش موسیقی هم ارائه می‌شوند. کودکان امروزی فوق‌العاده باهوش و مستعد هستند و پدر و مادرها باید روی استعداد آنها سرمایه‌گذاری کنند. توجه والدین به آموزش کودکان، روی حال و آینده آنها تأثیر بسزایی دارد و ایجاد ارتباط بین ذهن کودکان با موسیقی، بزرگ‌سالان خلاق آینده را می‌سازد.
