فواید اهدای خون برای سلامتی و مراحل انجام آن

تنها زمانی اقدام به اهدای‌ خون کنید که واقعا از سلامت جسم خود مطمئن هستید و فکر می‌کنید خون کافی برای اهدا دارید. هر چند قبل از اهدا، از فرد اهداکننده تعدادی آزمایش به‌صورت کاملا رایگان گرفته می‌شود که می‌تواند مزیت بزرگی برای فرد محسوب شود. برای مثال، با انجام این معاینات پزشکی می‌توانید متوجه شوید که آیا علائم فشار خون در شما دیده می‌شود یا خیر. همچنین انجام این آزمایش‌ها به فرد اهدا‌کننده کمک می‌کند تا برخی بیماری‌های پنهان در مراحل اولیه آن شناسایی شود و همین مسئله روند کنترل، پیشگیری و درمان بیماری را راحت‌تر می‌کند.

بعد از اهدا، خون و فراورده‌های خونی برای اطمینان از سلامت کامل خون و نبود هیچ‌گونه آلودگی و عفونت خون به‌دقت آزمایش می‌شوند. شما می‌توانید از مراکز انتقال خون درخواست کنید که درصورت مشاهده‌ی هر گونه مورد مشکوکی در آزمایشات، به شما اطلاع دهند. با دادن خون می‌توانید از آزمایشات رایگان بهره‌مند شوید. البته نباید فواید اهدای خون برای سلامت جسم را نیز فراموش کرد.

هر فرد اهداکننده قبل از اهداکردن خون معاینه می‌شود. فرد اهداکننده با یک معاینه‌ی دقیق پزشکی از سلامت جسمی خود مطمئن می‌شود و با آگاهی بیشتر اقدام به این‌ کار می‌کند. داشتن سلامت جسمی کامل، مثلا نداشتن فشار خون بالا یا پایین از شروط اصلی اهدای خون است.

فرد اهداکننده در صورت ابتلا به یکی از بیماری‌های خونی مانند هپاتیت B، هپاتیت C یا HIV (ویروس ایدز) نباید اقدام به اهدای خون بکند. بهتر است فرد قبل از اقدام به این‌کار در مورد نگرانی‌ها و بیماری‌های احتمالی با پزشک مرکز انتقال‌خون مشورت کند.

اگرچه کم خونی یا کاهش تعداد سلول‌های خونی موجب می‌شود فرد نتواند خون بدهد، اما باعث می‌شود فرد اطلاعات بیشتری درخصوص سلامت جسمی خود به‌دست بیاورد.

۳. کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی

یکی دیگر از فواید اهدای خون کاهش خطر بیماری‌های قلبی است. اهدای‌ منظم خون به‌خصوص در مردان به کنترل سطح آهن کمک زیادی می‌کند. حفظ تعادل در سطح آهن خون تأثیر بسیار زیادی در بهبود وضعیت قلب دارد. آهن ماده‌‌ای ضروری برای بدن است که برای حفظ عملکرد درست اندام‌ها بسیار ضروری است، اما تجمع زیاد آهن در بدن ممکن است منجر به آسیب اکسیداتیو شود. آسیب اکسیداتیو با افزایش سن، حملات قلبی و بروز سکته‌ها بیشتر می‌شود و ممکن است موجب آسیب جدی به بافت‌ها و اندام‌های بدن شود.

۴. سوزاندن کالری

یکی از فواید اهدای خون سوزاندن کالری است. در هر بار اهدای‌ خون، شما حدود ۶۵۰ کیلوکالری می‌سوزانید. درواقع با اهدای‌ خون شما می‌توانید به بدن خون کمک کنید تا کالری بیشتری بسوزاند و درنتیجه، به ثابت نگه داشتن وزن خود در سطح ایده‌آل کمک کنید. اگرچه اهداکردن خون معمولا هر دو تا سه ماه یک‌بار باید انجام شود و البته تکرار آن نیز کاملا به شرایط جسمی و میزان هموگلوبین و آهن خون‌تان بستگی دارد.

۵. کاهش خطر ابتلا به سرطان

کاهش خطر ابتلا به سرطان یکی دیگر از فواید اهدای خون است. بالابودن سطح آهن خون می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را دو برابر کند. به‌همین‌خاطر گفته می‌شود که اهدای منظم خون می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را به‌شدت کاهش دهد. البته برای اثبات این ادعا لازم است تحقیقات و پژوهش‌های بیشتری انجام شود. در گذشته برخی بر این باور بودند که این کار خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد که تحقیقات اخیر این فرضیه را به‌طور کامل رد می‌کند.

۶. کاهش سطح آهن بدن

هرچند بدن برای تولید گلبول‌های قرمز به آهن نیاز دارد، ولی بالا بودن آهن خون ممکن است سلامت فرد را به‌مخاطره بیندازد. درواقع، آهن مازاد بدن به دیگر اندام‌‌های بدن مانند جگر و قلب منتقل می‌شود و ممکن است بر عملکرد این اندام‌ها تأثیر بگذارد.

اهدای خون یکی از سخاوتمندانه‌ترین کارهایی است که هر فرد می‌تواند در طول زندگی خود انجام دهد. درواقع فرد با اهدای خون، می‌تواند خون و فراورده‌های موردنیاز مراکز درمانی و بیماران نیازمند را فراهم کند.

۷. کمک به هم‌نوع

هر فرد با اهدای‌ خون خود می‌تواند حداقل به سه فرد بیمار و نیازمند به خون کمک کند. اینکه فرد اهداکننده بداند این کار سخاوتمندانه‌ی او چقدر می‌تواند در زندگی افراد دیگر تأثیر مثبت بگذارد و حتی موجب نجات جان افراد می‌شود، حس بهتری را در او ایجاد می‌کند و با انگیزه‌ و نشاط بیشتری دست به این‌ کار می‌زند.

عوارض احتمالی اهدای خون

استفاده از سرنگ مشترک در مراکز انتقال خون می‌تواند خطر انتقال عفونت‌های خونی از یک فرد به فرد دیگر را افزایش دهد. به‌همین‌خاطر، استفاده از سرنگ‌های یک‌بار مصرف و استریل و شستن دست‌ها یکی از اقدامات اصلی و ضروری در فرایند اهدای خون است.

فرد اهداکننده با توجه به شرایط خاص و متفاوت جسمی ممکن است بعد از اهدا دچار سرگیجه، احساس ضعف، گیجی و حالت تهوع شود که گاهی این علائم تا سه روز نیز ادامه می‌یابد.

اگر فرد اهداکننده احساس کند سطح آهن خونش افت کرده است، می‌تواند با مصرف مواد غذایی حاوی آهن این کمبود را جبران نماید. تعدادی از انواع غذاهای حاوی آهن می‌توان به گوشت قرمز، اسفناج و غلات غنی اشاره کرد.

روش اهدای خون

اگر قصد اهدای خون دارید، آشنایی با فرایند و روش‌های آن نیز اهمیت زیادی دارد.

۱. آمادگی

فرد قبل از اهدای خون باید از سلامت خون مطمئن شود. قبل از اقدام به اهداکردن خون، باید فرم مربوط به مشخصات خود را به‌طور کامل و با دقت پر کند و هرگونه اطلاعات پزشکی و دارویی خود را یادداشت نماید. سپس دکتر با انجام معاینه‌ای ساده از سلامت فرد مطمئن می‌شود.

این مراحل به مراکز انتقال خون کمک می‌کند تا مطمئن شوند فرد اهداکننده در معرض بیماری‌های خونی قرار ندارد و خونی اهدایی کاملا سالم است.

همچنین این آزمایش‌ها نشان می‌دهد که آیا فرد گزینه‌ی مناسبی برای اهدای خون هست یا خیر. وجود مشکلاتی مانند پایین بودن سطح هموگلوبین خون یا فشار خون پایین و بالا ازجمله فاکتورهایی است که موجب می‌شود فرد نتواند خون اهدا کند.

۲. اهدای خون

بازوی فرد اهداکننده با الکل تمیز می‌شود و یکی از اعضای تیم اهدا سرنگ را وارد رگ می‌کند. این سرنگ باید تمیز، استریل و یک‌بارمصرف باشد. سوزن به یک لوله و کیسه‌ی جمع‌آوری خون وصل می‌شود و خون از طریق لوله وارد کیسه می‌شود و تا پر شدن کیسه این اتصال قطع نمی‌شود.

براساس پژوهش‌های انجام‌شده در سازمان صلیب سرخ آمریکا کل فرایند اهدای خون به‌طور میانگین حدود ۸ الی ۱۰ دقیقه طول می‌کشد. اگر فرد بخواهد یکی از فراورده‌های خونی مانند پلاکت‌ یا پلاسما را اهدا کند ممکن است این پروسه بیش از ۲ ساعت طول بکشد.

۳. بعد از اهدای خون

وقتی پروسه‌ گرفتن خون تمام می‌شود، یکی از کادر پزشکی سرنگ یا کاتتر وریدی را جدا می‌کند و محل فرورفتن سوزن را با پنبه‌ای فشار می‌دهد و با یک باند می‌بندد.

معمولا توصیه می‌شود فرد اهداکننده حداقل ۱۰ الی ۲۰ دقیقه در مرکز بمانند و در این فاصله‌ی زمانی از فرد با نوشیدنی‌های مناسب پذیرایی می‌شود.

بعد از اهدای خون، تیم پزشکی خون دریافتی را برای اطمینان از سالم بودن و نبود بیماری‌های بالقوه‌ایی مانند HIV، هپاتیت B، هپاتیت C و سفلیس آزمایش می‌کنند. سازمان انتقال خون بر روی خون دریافتی بیش از دوازده آزمایش مختلف انجام می‌دهد تا از سلامت آن مطمئن شود.

خون‌ اهدایی را تنها می‌توان برای مدت محدودی نگهداری کرد و قبل از پایان زمان انقضا باید حتما استفاده شود. البته نیاز بانک‌های خون و بیمارستان‌ها به خون‌های اهدایی همواره وجود دارد.

سن اهدای خون

اهدای‌ خون روشی مطمئن است و هیچ ضرری برای شما ندارد. قبل از اینکه اقدام به اهدای خون بکنید، می‌توانید با کادر پزشکی مراکز انتقال خون مشورت کنید و با اطمینان این کار را انجام دهید. سن مناسب برای این کار ممکن است در افراد مختلف و در کشورهای مختلف بسیار متفاوت باشد، اما در بسیاری از کشورها داشتن حداقل سن ۱۶ تا ۱۷ سال و وزنی حدود ۵۰ کیلوگرم برای اهدای خون ضروری است که البته باید با اجازه‌ی والدین باشد.

ملاحظات

خوردن مایعات زیاد قبل از اهدای خون اهمیت زیادی دارد.

اهداکنندگان بالقوه‌ی خون باید اقدامات مختلفی را قبل از خون‌دادن انجام دهند. داشتن سلامت جسمی و حداقل وزن ۵۰ کیلوگرم ازجمله شرایط اولیه برای این کار است.

اگر شخصی تصمیم بگیرد خون بدهد، باید شب قبل استراحت کافی داشته باشد و از خوردن غذاهای پرچرب در روز اهدای‌ خون خودداری کند. مصرف غذاهای پرچرب دقت آزمایشات پزشکی را کاهش می‌دهد.

نوشیدن آب زیاد قبل و بعد از اهدا می‌تواند به فرد اهداکننده کمک کند تا مایعات ازدست‌رفته‌ی خون را تا حد زیادی جبران کند.

پلاکت نقش مهمی در انعقاد خون دارد، به‌همین‌دلیل افرادی که پلاکت اهدا می‌کنند، نباید قبل از خون‌دادن، آسپرین مصرف کنند. این دارو رقیق کننده خون است و به‌همین‌خاطر ممکن است فرد اهداکننده با مشکل مواجه شود؛ به‌خصوص اگر سابقه‌ی بیماری خاصی داشته باشد.

هر چند خون اهدایی در کمتر از چند ساعت جایگزین می‌شود، اما فرد اهدا کنند نمی‌تواند در یک فاصله‌ی زمانی کمتر از ۵۶ روز مجدد اقدام به اهدای‌ خون کند.

چشم‌انداز

نیاز به دریافت خون و فراورده‌های خونی در افرادی مبتلا به بیماری‌های خاص، تصادف یا خون‌ریزی‌های شدید بسیار حیاتی است. افراد مبتلا به بیماری کم‌خونی داسی‌شکل یا برخی از انواع سرطان ممکن است نیازمندِ شدید خون باشند.

اگر هنوز سؤالات و ابهاماتی درخصوص مضرات و فواید اهدای خون در ذهن خون دارید، بهتر است با مراکز پزشکی، هلال‌احمر یا مراکز انتقال‌خون مشورت کنید تا به‌طور کامل با پروسه‌ی انتقال خون، فواید اهداکردن خون و خطرات احتمالی آن آشنا شوید.