فنتالین نوعی مخدر قوی است که به‌عنوان بخشی از برنامه درمان، توسط پزشک و برای مدیریت درد تجویز می‌شود. فنتانیل برای درد حاد ناشی از آسیب یا جراحی وسیع یا درد مزمن ناشی از سرطان کاربرد دارد. مدت استفاده از فنتانیل به علت تجویز آن بستگی دارد. به‌عنوان مثال، استفاده از فنتانیل در درد سرطان طولانی‌مدت و استفاده از آن در درد حاد و بی‌حسی کوتاه‌مدت است اما نحوه استفاده از این داروی مسکن و عوارض جانبی آن چیست؟ برای رسیدن به پاسخ این سؤالات و آشنایی بیشتر با فنتانیل تا انتهای مطلب همراهمان باشید.
فنتانیل چیست و چگونه عمل می‌کند
فنتالین به‌طور مستقیم روی گیرنده‌های مواد مخدر در سیستم عصبی مرکزی اثر می‌گذارد و با ایجاد اختلال در مسیر پیام عصبی درد بین مغز و اندام، احساس درد را کاهش می‌دهد.
این مسکن در شکل‌های مختلف با قدرت‌های متفاوت مثل پچ‌های زیرپوستی، قرص مکیدنی، اسپری بینی و قرص‌های دهانی یا زیرزبانی موجود است. همچنین در دردهای شدید و به‌عنوان بخشی از بی‌حسی قبل از جراحی به‌صورت تزریقی در بیمارستان استفاده می‌شود.
نکات مهم قبل از مصرف
- شایع‌ترین اثر منفی این مسکن یبوست و احساس مریضی و خواب‌آلودگی است.
- مصرف فنتانیل می‌تواند اعتیادآور باشد؛ پس در مورد کاهش احتمال اعتیاد با پزشک مشورت کنید.
- شاید نیاز باشد بیشتر از چند هفته از این مسکن استفاده کنید. در مورد روند درمان با پزشک مشورت کنید.
- در زمان مصرف فنتانیل از نوشیدنی‌های الکلی استفاده نکنید.
- بیشتر افراد بزرگ‌سال می‌توانند از این مسکن استفاده کنند. پچ پوستی فنتانیل در کودکان ۲ساله و بیشتر قابل‌استفاده است. بااین حال، کودکان و افراد مسن ممکن است دچار عوارض جانبی دارو شوند.
- دارو را همیشه براساس تجویز پزشک و داروساز مصرف کنید.
- توقف ناگهانی مصرف این مسکن می‌تواند علائم ترک را به همراه داشته باشد.
- در زمان مصرف فنتانیل و داروهای مخدر باید هنگام رانندگی با ماشین‌های سبک یا سنگین بسیار احتیاط کنید.
- در صورت وجود مشکلات کبدی یا کلیوی، ممکن است پزشک این مسکنرا تجویز نکند.
- مصرف هم‌زمان این مسکن با استامینوفن، ایبوپروفن و آسپرین ایمن است.
- در زمان مصرف فنتالین از مصرف سایر مسکن‌های حاوی کدئین خودداری کنید.
قبل از مصرف فنتانیل، معمولا دوز پایین یک مخدر دیگر مثل مرفین داده می‌شود. به‌محض کنترل درد، پزشک پچ پوستی فنتانیل را تجویز می‌کند تا از مصرف روزانه دارو جلوگیری کند. در نهایت به‌تدریج قدرت دارو کم می‌شود و با دارویی مثل مرفین جایگزین خواهد شد.
مقدار مصرف
مقدار مصرف دارو در افراد مختلف فرق می‌کند و دوز مصرف به میزان درد، پاسخ به مسکن و بروز عوارض جانبی بستگی دارد. انواع قرص، اسپری و داروی تزریقی فنتانیل اثر سریع دارند و برای دردهای کوتاه‌مدت استفاده می‌شوند اما پچ فنتانیل به‌صورت رهایش آهسته است و به‌آرامی از زیر پوست به درون بدن آزاد می‌شود. این پچ‌ها برای دردهای طولانی‌مدت کاربرد دارند. البته ممکن است پزشک همراه با پچ، مسکن با اثر سریع تجویز کند.
انواع مختلف این مسکن قدرت‌های متفاوتی دارد، از جمله:
- پچ: هر ساعت ۱۲ تا ۱۰۰ میکروگرم فنتانیل آزاد می‌کند؛
- اسپری بینی: ۵۰ تا ۴۰۰ میکروگرم؛
- قرص: ۱۰۰ تا ۸۰۰ میکروگرم؛
- قرص مکیدنی: ۲۰۰ تا ۱۶۰۰ میکروگرم.
نحوه مصرف
نحوه مصرف فنتالین به نوع دارو بستگی دارد:
- پچ: جایگزینی پچ قدیمی با جدید هر سه روز یک بار؛
- قرص و اسپری: استفاده در زمان‌های موردنیاز.
فراموش‌کردن مصرف فنتانیل
این موضوع به نوع داروی مصرفی بستگی دارد. بیشتر انواع فنتالین فقط در صورت لزوم مصرف می‌شوند و بنابراین مصرف آن را فراموش نمی‌کنید.
از مصرف دوبرابری دارو خودداری کنید. همچنین قبل از قراردادن پچ جدید دارو، پچ قبلی را خارج کنید و هرگز بدون تجویز پزشک، بیشتر از یک پچ به‌صورت هم‌زمان استفاده نکنید.
سوءمصرف فنتانیل
مصرف زیاد فنتالین می‌تواند خطرناک باشد و علائم خواب‌آلودگی، مریضی و مشکلات تنفسی ایجاد کند. در موارد شدید می‌تواند موجب بیهوشی شود و نیاز به بستری شدن دارد. نالوکسان می‌تواند به‌طور موقت عوارض مصرف این دارو را برطرف کند.
عوارض جانبی
تمام مواد مخدر، از جمله فنتالین می‌توانند مشکلات تنفسی تهدیدکننده زندگی را به همراه داشته باشند. در بعضی موارد احتمال ایجاد عوارض بیشتر است، از جمله:
- بعد از اولین مصرف؛
- در دوزهای زیاد؛
- در افراد مسن؛
- در افراد دارای مشکلات ریوی.
فنتانیل در هر فرد اثر متفاوتی دارد، بنابراین اگر بعد از مصرف دارو احساس ناخوشایندی داشتید، به پزشک مراجعه کنید. عوارض جانبی این دارو شبیه سایر داروهای مخدر است، از جمله:
- خواب آلودگی، گیجی و سرگیجه؛
- حالت تهوع، استفراغ، نفخ، گرفتگی؛
- یبوست، اسهال؛
- معده‌درد؛
- جوش (التهاب، خارش و ورم در محل پچ پوستی)؛
- ضعف و خستگی؛
- سردرد؛
- تکلم نامفهوم؛
- مشکلات تعادلی.
عوارض جانبی جدی فنتانیل
- سختی عضلانی بدون دلیل مشخص؛
- احساس گیجی، خستگی و کاهش انرژی (علائم کاهش فشار خون).
در موارد نادر ممکن است واکنش حساسیتی جدی (آنافلاکسی) اتفاق بیفتد.
رفع عوارض جانبی فنتانیل
- یبوست: از غذاهای با فیبر زیاد مثل میوه و سبزیجات تازه استفاده کنید. روزانه آب بیشتری بنوشید. بیشتر ورزش کنید. اگر علائمتان از بین نرفت، در مورد داروهای درمان یبوست با پزشک مشورت کنید.
- احساس مریضی: این علائم به‌طور طبیعی بعد از چند روز از بین می‌رود. از مصرف غذاهای تند خودداری کنید. برای جلوگیری از کم‌آبی مایعات فراوان بنوشید.
- معده‌درد: استراحت کنید و یک کیسه آب گرم روی معده‌تان قراردهید. اگر درد زیادی دارید، با پزشک مشورت کنید.
- احساس خواب‌آلودگی و خستگی: این اتفاق ممکن است یک یا دو هفته بعد از مصرف فنتالین ایجاد شود. اگر بیشتر طول کشید، با پزشک صحبت کنید.
- احساس گیجی یا سرگیجه: بنشینید یا دراز بکشید تا حال بهتری داشته باشید. مصرف نوشیدنی‌های الکلی ممکن است این موضوع را بدتر کند. اگر این موضوع برطرف نشد، با پزشک مشورت کنید و از رانندگی، دوچرخه‌سواری و کار با ماشین‌های سنگین خودداری کنید.
- گیجی: در این مورد با پزشک صحبت کنید. شاید نیاز است چیزی تغییر کند.
- سردرد: مطمئن شوید که به‌خوبی استراحت می‌کنید و مایعات فراوان می‌نوشید. از مصرف الکل و نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنید. معمولا یک هفته بعد از مصرف فنتالین سردرد از بین می‌رود؛ در غیر‌این‌صورت با پزشک مشورت کنید.
- خارش و جوش: می‌توانید با نظر پزشک از آنتی‌هیستامین استفاده کنید. اگر علائمتان از بین نرفت یا بدتر شد، با پزشک مشورت کنید.
تداخل دارویی
مصرف فنتالین با بعضی از داروها می‌تواند احتمال عوارض جانبی را بیشتر کند. در صورت استفاده از بعضی از داروها با پزشک مشورت کنید، از جمله داروهای مربوط به:
- خواب؛
- فشار خون بالا؛
- آلرژی؛
- مشکلات روانی مثل افسردگی یا استرس؛
- هر نوع عفونت؛
- کنترل غش و تشنج.
جایگزین فنتانیل
مسکن‌های مختلف می‌توانند در شرایط متفاوت استفاده شوند. اگر پزشک برایتان فنتانیل تجویز کرد اما هنوز درد دارید، می‌توانید برای داروی جایگزین با پزشک مشورت کنید. اگر درد مزمن (طولانی‌مدت) دارید، تغییر سبک زندگی و انجام کارهایی مثل فعالیت جسمی، فعالیت اجتماعی و تکنیک‌های آرام‌سازی می‌تواند به مدیریت درد کمک کند.
محدودیت‌های استفاده
مصرف فنتالین برای بعضی افراد مناسب نیست، از جمله افراد دارای:
- واکنش حساسیتی به فنتانیل و سایر داروها؛
- بیماری‌های تنفسی مثل آسم و بیماری ریه؛
- اعتیاد به الکل و نوشیدنی‌های الکلی؛
- آسیب به سر یا بیماری‌هایی که موجب غش یا تشنج می‌شود؛
- ضربان قلب نامنظم؛
- مشکلات غده فوق‌کلیه؛
- مشکلات کبدی و کلیوی؛
- پروستات بزرگ‌شده؛
- فشار خون پایین؛
- افراد باردار یا شیرده.
فنتانیل و بارداری
مصرف این مسکن در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. فنتالین در اوایل بارداری می‌تواند برای بدن مادر مشکل ایجاد کند و در اواخر بارداری می‌تواند موجب علائم ترک با ایجاد اعتیاد به فنتانیل در کودک شود. با این حال، گاهی با تشخیص پزشک استفاده از این مسکن تنها روش درمان درد در زنان باردار است.
فنتانیل و شیردهی
معمولا مصرف این مسکن در دوران شیردهی توصیه نمی‌شود. کمترین مقدار فنتانیل می‌تواند وارد شیر مادر شود و مشکلات تنفسی در کودک را به همراه داشته باشد. در مورد استفاده از نوع دیگری از مسکن با پزشک مشورت کنید.
شما بگویید
شما چقدر با فنتانیل و کاربرد آن آشنایی دارید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه برایمان بنویسید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
