قرص راکوتان یکی از داروهای رایج برای درمان مشکلات پوستی به‌ویژه جوش و آکنه است. شاید درباره عوارض راکوتان چیزهایی شنیده باشید. اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری در مورد این دارو کسب کنید، تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
آکوتان یا راکوتان، نام تجاری داروی ایزوترِتینوئین است. این دارو در برخی کشورها مانند آمریکا با این نام تجاری تولید نمی‌شود؛ اما با نام‌های تجاری دیگری مانند ابزوریکا هنوز در دسترس است. ایزوترتینوئین برای درمان نوعی آکنه، موسوم به آکنهٔ گره‌ای تجویز می‌شود. این نوع آکنه در پوست، برآمدگیِ قرمز و ملتهبی ایجاد می‌کند و اگر به‌موقع درمان نشود، جای جوش و آکنه برای همیشه روی پوست باقی می‌ماند. پزشکان، فقط زمانی، آکوتان تجویز می‌کنند که درمان‌های دیگر مانند مصرف آنتی‌بیوتیک نتیجهٔ مثبتی در پِی نداشته باشند. هرچند که راکوتان به درمان جوش‌ها کمک می‌کند اما عوارض متعددی هم به همراه دارد. برخی از این عوارض، به‌ویژه در دوران بارداری، جدی و خطرناک هستند. در ادامه از عوارض قرص راکوتان بیشتر گفته‌ایم.
روش مصرف قرص راکوتان
پیش از هر چیز، راهنمای روش مصرف را بخوانید. از پزشک درباره چگونگی مصرف سؤال بپرسید.
قرص راکوتان باید به‌طور کامل همراه با یک لیوان پر آب بلعیده شود. قرص راکوتان را نصف یا خرد نکنید. در مورد بیشتر انواع ژنریک قرص راکوتان به مصرف آن همراه با غذا توصیه شده است. غذا فرایند جذب را راحت‌تر و سریع‌تر می‌کند. تا ۱۰ دقیقه پس از مصرف راکوتان دراز نکشید.
ایزوترِتینوئین معمولا ۲ بار در روز برای ۱۵ تا ۲۰ هفته یا مدتی که پزشک صلاح می‌داند، مصرف می‌شود. دوز دارو بر اساس وزن و شرایط بیمار و همچنین میزان پاسخگویی به درمان تعیین می‌شود.
در چند روز نخست مصرف، ممکن است جوش‌های صورت بیشتر شود. ممکن است ۱ تا ۲ ماه طول بکشد تا تأثیر دارو آشکار شود. اگر پس از قطع مصرف دوباره جوش‌ها برگردند، ممکن است نیاز به دوره دوم مصرف باشد. دوره دوم باید پس از گذشتن ۲ ماه از قطع مصرف دارو آغاز شود. مصرف طولانی‌مدت قرص راکوتان توصیه نمی‌شود. این دارو را هرگز بیش از دوز تجویز شده مصرف نکنید.
شیوه اثرگذاری قرص راکوتان
این دارو در گروه داروهایی موسوم به رتینوئید قرار می‌گیرد. عملکرد دقیق این دارو در بدن کاملا مشخص نیست. اما به نظر می‌رسد با کاهش تولید چربیِ برخی از غدد پوستی موجب کاهش آکنه می‌شود. زیرا باکتری‌های آکنه‌زا در تغذیه دچار مشکل می‌شوند و در نتیجه از بین می‌روند. ایزوترتینوئین از مسدودشدن منافذ پوستی از طریق سلول‌های مرده هم جلوگیری می‌کند. با کاهش منافذ مسدود پوستی، باکتری‌ها هم امکان کمتری برای رشد خواهند داشت.
عوارض رایج قرص راکوتان چیست؟
عوارض خفیف‌تر و رایج مصرف ایزوترتینوئین شامل موارد زیر است:
- خشکی پوست؛
- تَرَک‌خوردن و خشکی لب؛
- خشکی چشم؛
- خشکی بینی که ممکن است به خون‌ریزی بینجامد.
احتمال دارد که این عوارض به خودیِ خود رفع شوند؛ اما چنانچه همچنان ادامه داشته باشند باید به پزشک مراجعه کرد.
عوارض جانبی شدید راکوتان چیست؟
عوارض راکوتان به‌شکل دائمی و در بلندمدت هم ظاهر می‌شود. البته به‌جز مشکلاتی که راکوتان در ناحیهٔ ماهیچه و مفاصل ایجاد می‌کند و افزایش میزان کلسترول، عوارض شدید دیگری نیز دارد که بسیار نادر هستند.
افزایش کلسترول
ایزوترتینوئین، کلسترول و چربی خون را افزایش می‌دهد. بنابراین، در دورهٔ درمان، پزشک با تجویز آزمایش خون، می‌کوشد تا سطح کلسترول و چربی خون بیمار را کنترل کند. در صورت ابتلا به موارد زیر، امکان افزایش کلسترول و چربی در هنگام مصرف راکوتان، بیشتر می‌شود:
- ابتلا به انواع دیابت؛
- ابتلا به چاقی مفرط؛
- ابتلابه اختلال سندروم متابولیک؛
- مصرف الکل.
این عوارض جانبی، معمولا در پایان دورهٔ درمان از بین می‌روند.
بروز مشکل در ماهیچه‌ها و مفاصل
اگر در طول دورهٔ درمان، فعالیت‌های جسمانی شدیدی دارید، باید این موضوع را با پزشک در میان بگذارید. مصرف ایزوترتینوئین باعث بروز مشکل و درد در ناحیهٔ مفاصل، ماهیچه‌ها، استخوان‌ها و رباط‌ها می‌شود. از عوارض راکوتان می‌توان به جلوگیری از رشد طولی استخوان‌ها در نوجوانان هم اشاره کرد. احتمال دارد که چنین عارضه‌ای به‌طور دائمی روی بدن فرد اثر بگذارد. اگر با مصرف راکوتان، دچار یکی از عوارض زیر شدید، سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- بروز کمردردی که پیش‌تر آن را تجربه نکرده‌اید؛
- بروز دردی در مفصل که پیش‌تر تجربهٔ آن را نداشته‌اید؛
- شکستگی استخوان‌ها.
در صورت بروز شکستگی در استخوان‌ها حتما به پزشک معالج خود دربارهٔ مصرف راکوتان، اطلاع بدهید. اگر ماهیچه‌های‌تان هم با مصرف این دارو، همراه با درد یا بدون درد، ضعیف شد، به‌سرعت به پزشک مراجعه کنید. ضعف ماهیچه‌ای می‌تواند نشانه‌ای از تخریب جدی این بخش از بدن باشد و تا آخر عمر شما را آزار دهد.
ایجاد فشار بر مغز
یکی از عوارض راکوتان، واردشدن فشار به مغز است که البته به‌ندرت رخ می‌دهد. چنین عارضه‌ای، ممکن است به ازدست‌رفتنِ قوهٔ بینایی یا حتی در مواردی نادر به مرگ منجر شود. در صورت بروز هر یک از علائم زیر هم باید به‌سرعت با پزشک تماس بگیرید:
- سردرد شدید؛
- تاری دید؛
- سرگیجه؛
- حالت تهوع و استفراغ.
اگر به هر یک از موارد زیر دچار شدید، سریعا با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید:
- تشنج؛
- سکتهٔ مغزی.
آزردگی و ناراحتی پوستی
معمولا آزردگی و ناراحتی پوستیِ ناشی از مصرف راکوتان خفیف است؛ اما در صورت بروز هر یک از موارد زیر، مصرف ایزوترتینوئین را سریعا قطع کرده و با پزشک تماس بگیرید:
- التهاب ملتحمه؛
- ناراحتی پوستی همراه با تَب؛
- ایجاد تاول روی پاها، بازوها و صورت؛
- پوست‌انداختن؛
- ایجاد زخم در دهان، بینی، گلو و چشم‌ها (روی پلک یا درون چشم).
تخریب برخی اندام‌های بدن
مصرف ایزوترتینوئین ممکن است به تخریب اندام‌های داخلی مانند روده‌ها، مِری، لوزالمعده یا کبد بینجامد. حتی با توقف مصرف این دارو، باز هم تخریبِ حاصل‌شده، بهبود نخواهد یافت. بروز چنین عوارضی هم بسیار نادر است؛ اما در صورت بروز، مصرف دارو را قطع کرده و چنانچه شاهد یکی از نشانه‌های زیر در بدن خود هستید، فورا به پزشک مراجعه کنید:
- درد شدید در ناحیهٔ شکم، پایین شکم یا سینه؛
- درد در هنگام یا حین بلع؛
- بروز یا تشدید سوزش معده؛
- اسهال؛
- خون‌ریزی راست‌روده (ٰرِکتوم)؛
- زرد یا سفیدشدن چشم‌ها؛
- تیرگی ادرار.
مشکلات شنوایی
ایزوترتینوئین ممکن است در مواردی بسیار اندک باعث بروز مشکلات شنوایی شود. اگر با مصرف این دارو دچار مشکل در شنوایی شدید یا مشکلاتی نظیر پیچیدن صدای زنگ در گوش‌ها احساس کردید، مصرف ایزوترتینوئین را قطع کنید و نزد پزشک بروید. امکان ضعف یا ازدست‌دادن شنوایی به‌شکل دائمی هم وجود دارد.
مشکلات چشم و بینایی
مصرف ایزوترتینوئین می‌تواند موجب مشکلات بینایی مانند تاری چشم، دوبینی و دید تونلی شود؛ ضمن اینکه دید در تاریکی و شب را هم دشوار می‌کند. احتمال دارد که مشکلات بینایی با قطع مصرف این دارو از بین بروند ولی امکان دائمی‌شدن آنها هم در برخی موارد وجود دارد. یکی از عوارض راکوتان افزایش میزان اشک چشم، بیشتر از حد طبیعی است. در طول مصرف راکوتان هم استفاده از لنز کمی دشوار می‌شود. مانند دیگر مشکلات بینایی، با قطع مصرف دارو، این موضوع یا از بین می‌رود یا به‌شکلی دائمی با شما همراه خواهد بود.
بروز عوارض راکوتان بر چشم و بینایی بسیار نادر است. در هر حال، اگر با مصرف این دارو، دچار مشکلات بینایی شدید، میزان اشک چشم‌ها به‌شکلی غیرعادی افزایش یافت یا در ناحیهٔ چشم دچار درد و خشکی دائمی شدید، دارو را فورا قطع و به پزشک مراجعه کنید.
بروز حساسیت
در مواردی بسیار اندک، مصرف ایزوترتینوئین باعث بروز آلرژی و حساسیت در بدن می‌شود. اگر دچار حساسیت و قرمزیِ بخش‌بخش روی پوست شدید یا روی پاهای خود کبودی دیدید و به تب گرفتار شدید، مصرف این دارو را قطع و درمان را نزد پزشک پیگیری کنید. در صورت بروز هر یک از موارد زیر هم سریعا با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید:
- کهیر؛
- تورم در صورت یا دهان؛
- مشکلات تنفسی.
دیابت و مشکلات دیگر مرتبط با قند خون
ایزوترتینوئین باعث بروز مشکلاتی مانند دیابت و تغییراتی در قند خون هم می‌شود. در صورت تجربهٔ هر یک از موارد زیر حتما به پزشک مراجعه کنید:
- تشنگی شدید؛
- ادرارکردن بیش از حد طبیعی؛
- تاری دید؛
- احساس خستگی غیرعادی.
این عوارض راکوتان می‌تواند علائم بروز دیابت باشد. البته ناگفته نماند که این عوارض هم به‌ندرت در افراد گوناگون بروز می‌کند.
کاهش سطح گلبول‌های قرمز خون
یکی دیگر از عوارض شدید و جدی راکوتان، کاهش سطح گلبول‌های قرمز خون است. این موضوع می‌تواند موجب کم خونی شود. در صورت مشاهدهٔ علائم زیر هم باید به پزشک مراجعه کنید:
- خستگی شدید؛
- احساس ضعف؛
- سرگیجه؛
- سردی دست‌ها و پاها؛
- رنگ‌پریدگی.
کاهش سطح گلبول‌های سفید خون
کاهش گلبول‌های سفید خون باعث کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت می‌شود. در صورت بروز نشانه‌های زیر نیز باید فورا به پزشک مراجعه کنید:
- تب؛
- عفونت‌های پی‌درپی.
البته گفتنی است که این عوارض راکوتان هم نادر هستند.
مشکلات و عوارض روانی
در برخی از موارد بسیار نادر، مصرف ایزوترتینوئین باعث بروز برخی مشکلات و اختلالات روانی هم می‌شود. برای نمونه، افسردگی، روان پریشی (ازدست‌دادن ارتباط با واقعیت) و فکرکردن و اقدام به خودکشی از جمله عوارض راکوتان بر روان است. با مشاهدهٔ هر یک از علائم زیر، مصرف دارو را قطع کنید و با پزشک تماس بگیرید:
- افزایش احساس غم؛
- گریه‌کردن بی‌دلیل؛
- ازدست‌دادن علاقه به کارهایی که در گذشته برای‌تان جالب بوده‌اند؛
- افزایش یا کاهش خواب؛
- زودرنجی، عصبانیت یا پیداکردن حالتی تهاجمی و پرخاشگر که نسبت به گذشته، غیرعادی است؛
- بروز تغییراتی در وزن و اشتها؛
- ازدست‌دادن انرژی؛
- انزوا و دوری از دوستان و خانواده؛
- مشکل در تمرکزکردن؛
- احساس گناه یا بی‌ارزش بودن؛
- فکر آسیب‌رساندن به خود یا خودکشی؛
- توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که واقعیت ندارد).
عوارض قرص راکوتان را در بارداری جدی بگیرید
اگر باردار هستید یا قرار است که باردار شوید، باید از مصرف راکوتان بپرهیزید. مصرف این دارو در دوران بارداری با عوارض شدید و جدی برای نوزاد همراه است. مصرف راکوتان در این دوران حتی به‌مقدار اندک و برای دوره‌ای کوتاه‌مدت هم موجب بروز نواقص مختلف در نوزاد خواهد شد. اگر در حین مصرف راکوتان، باردار شدید، ادامهٔ درمان را فورا قطع کنید. پس از قطع مصرف، متخصصان زنان می‌توانند به شما در زمینهٔ درمان کمک کنند. از جمله نواقصی که با مصرف این دارو برای نوزاد ایجاد می‌شود باید به موارد زیر اشاره کرد:
- بروز ناهنجاری در صورت، چشم، گوش و جمجمه؛
- بروز مشکلاتی در سیستم عصبی، سیستم قلبی-عروقی و غدد تیموس و پاراتیروئید؛
- کاهش ضریب هوشی.
سقط جنین و زایمان زودرس یا نارس هم از جمله عوارض مصرف راکوتان در دوران بارداری است.
دربارهٔ مصرف راکوتان با پزشک صحبت کنید
چنان‌که می‌بینید، عوارض راکوتان بسیار زیاد است. پس بهتر است پیش از مصرف، با پزشک گفت‌وگو کرده و پرسش‌های زیر را مطرح کنید:
- آیا با مصرف راکوتان، عوارض جانبی محتمل‌تری برای من وجود دارد؟
- چطور می‌توان عوارض راکوتان را کاهش داد؟
- برای مدیریت عوارض راکوتان چه باید کرد؟
- دورهٔ درمان با ایزوترتینوئین چقدر طول می‌کشد؟
- آیا داروهای دیگری با عوارضی کمتر از راکوتان وجود دارند؟
پزشکان می‌توانند دربارهٔ مصرف این دارو به شما مشاوره بدهند و بگویند که این دارو برای شما مفید است یا خیر؛ ضمن اینکه در مدیریت عوارض مصرف راکوتان هم به شما کمک می‌کنند.
اگر درگیر جوش و آکنه بوده‌اید و راکوتان برای درمانتان تجویز شده است، خوب است تجربه‌تان را در میان بگذارید. چقدر از تأثیرگذاری قرص راکوتان راضی بوده‌اید؟ عوارض آن چقدر آزارتان داده است؟
