احتمالا تا به حال درباره‌ی راه رفتن در خواب شنیده‌اید، ولی آیا می‌دانستید راه رفتن در خواب می‌تواند از حد راه رفتن فراتر رود؟ بعضی از افرادی که در خواب راه می‌روند ممکن است در حالی که خوابند سوار ماشین شوند و شاید حتی مسافتی طولانی را رانندگی کنند! راه رفتن در خواب که با نام خوابگردی هم شناخته می‌شود، نوعی اختلال خواب است که فرد از رختخواب بیرون می‌آید و راه می‌رود یا کارهای دیگری انجام می‌دهد.
خواب دارای دو مرحله‌ی جداگانه است: خواب آر.ای.ام. (REM) که مخفف عبارت rapid-eye movement به معنی حرکت سریع چشم‌ها و مرحله‌ای است که در آن خواب‌های واضح می‌بینیم و خواب غیر آر.ای.ام. (NREM) به معنی خواب بدون حرکت سریع چشم‌ها.
خواب غیر آر.ای.ام. با توجه به فعالیت الکتریکی مغز و عمقِ خواب به سه مرحله تقسیم می‌شود. شما هر شب چندین چرخه‌ی آر.ای.ام. و غیر آر.ای.ام. را طی می‌کنید. راه رفتن در خواب معمولا در عمیق‌ترین مرحله‌ی خواب غیر آر.ای.ام. اتفاق می‌افتد که N3 یا خواب عمیق هم نامیده می‌شود. البته با توجه به تحقیقی که در سال ۲۰۱۳ در مجله‌ی لنست به چاپ رسید، راه رفتن ممکن است در مرحله‌ی N2 یا خواب سبک هم رخ دهد.
علت راه رفتن در خواب چیست؟
علت راه رفتن در خواب دقیقا مشخص نیست. مدت‌هاست که راه رفتن در خواب به‌عنوان یک اختلال تحریکی شناخته می‌شود که بر اثر آن بخش‌هایی از مغز بعد از خواب غیر آر.ای.ام. به‌صورت کامل فعال نمی‌شود و باعث می‌شود فرد در حالتی بین کاملا خواب و کاملا بیدار گیر بیفتد. فرضیه‌ی دیگر این است که راه رفتن در خواب نتیجه‌ی اختلال در تعادل خواب عمیق است.
دلیل راه رفتن در خواب هر چه باشد، چندین فاکتور وجود دارد که بین آنها و راه رفتن در خواب ارتباط مشاهده شده است. چند نمونه از این عوامل عبارتند از:
- کم‌خوابی؛
- مصرف نوشیدنی‌های الکلی؛
- مشکلات مجاری تنفسی مانند آپنه خواب یا ایست موقت تنفسی در حین خواب؛
- اختلالات عصبی مثل استرس، نگرانی یا افسردگی؛
- آسیب روحی روانی که ریشه در کودکی داشته باشد؛
- سردردهای میگرنی؛
- سایر اختلالات خواب مثل حمله‌ی خواب یا سندرم پای بی‌قرار؛
- بیماری‌های خاصی مثل پرکاری تیرویید، جراحت سر، تخریب حاد موکوسِ مری و سکته؛
- مسافرت.
راه رفتن در خواب احتمالا در خانواده‌ها ارثی است. ۸۰ درصد بزرگسالانی که در خواب راه می‌روند حداقل یکی از اعضای خانواده‌شان هم در خواب راه می‌رود. به گزارش مجله‌ی لنست راه رفتن در خواب در کودکانی رایج‌تر است که یکی از والدین‌شان سابقه‌ی راه رفتن در خواب دارد.
شیوع راه رفتن در خواب
راه رفتن در خواب در کودکان رایج‌تر است، احتمالا به این دلیل که میزان خواب عمیق با افزایش سن کمتر می‌شود. به گزارش مجله‌ی لنست شیوع راه رفتن در دوران کودکی متغیر است. راه رفتن در خواب:
- ۳ درصد از کودکان ۲٫۵ تا ۴ ساله؛
- حدود ۱۱ درصد از ۷ تا ۸ ساله‌ها؛
- حدود ۱۳٫۵ درصد از ۱۰ ساله‌ها؛
- حدود ۱۲٫۷ درصد از ۱۲ ساله‌ها
را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این مقدار در بزرگسالی به سرعت کاهش می‌یابد. فقط ۲ تا ۴ درصد از بزرگسالان در خواب راه می‌روند.
علائم راه رفتن در خواب
معمولا راه رفتن در خواب کمی بعد از به خواب رفتن (یک تا دو ساعت) شروع می‌شود. با اینکه اصطلاح «راه رفتن» در خواب را به کار می‌بریم، این عمل شامل بسیاری از فعالیت‌های دیگر هم می‌شود. بعضی از این رفتارها ساده هستند، مثل اشاره کردن به دیوار یا شکلک در آوردن و حرف زدن، اما رفتارهای پیچیده‌تری هم مشاهده شده است از جمله:
- عوض کردن لباس‌ها؛
- آماده کردن یا پختن غذا؛
- رانندگی کردن؛
- نواختن موسیقی؛
- انجام فعالیت جنسی (این مورد گاهی جدا از فعالیت‌های مربوط به راه رفتن در خواب و با عنوان sexomnia در نظر گرفته می‌شود)؛
- انجام کارهای غیر عادی مثل ادرار کردن در کمد (معمولا در بچه‌ها اتفاق می‌افتد)؛
- انجام اعمال خطرناکی مثل بیرون پریدن از پنجره.
افرادی که در خواب راه می‌روند، همچنین ممکن است نشانه‌های دیگری از جمله موارد زیر را در هنگامِ خوابگردی یا بعد از آن نشان دهند:
- نشستن در تخت با چشم‌های باز، معمولا با نگاهی بی‌روح و حالتی مبهم؛
- گیجی بعد از بیدار شدن؛
- فراموش کردن کارهایی که در هنگام خوابگردی انجام داده‌اند (همه یا بخشی از آن)؛
- مشکل به سختی بیدار شدن در هنگام راه رفتن در خواب؛
- خشونت بعد از بیدار شدن.
تحقیقات همچنین نشان داده‌اند که راه رفتن در خواب می‌تواند باعث خواب‌آلودگی و خستگی بسیار زیادی در طول روز بشود.
تشخیص راه رفتن در خواب
معمولا برای تشخیص راه رفتن در خواب به تشخیص طبی یک متخصص نیازی ندارید، چون احتمالا خودتان متوجه این رفتارتان می‌شوید (مگر در صورتی که کاملا تنها زندگی کنید و هیچ اطلاعی از کارهایی که در طول شب انجام می‌دهید، نداشته باشید)، اما اگر به پزشک مراجعه کنید، می‌تواند با تست‌های فیزیکی و روان‌شناختی دلیل راه رفتن شما در خواب را تشخیص دهد.
بیماری‌های خاصی مثل اختلال رفتاری خواب REM یا صرع وابسته به بخش تنظیم شبانه لوب پیشانی هم می‌تواند باعث رفتارهای عجیبی در هنگام خواب شود که ممکن است شبیه راه رفتن در خواب باشند.
در بعضی موارد ممکن است برای تشخیص دقیق نیاز باشد بررسی polysomnogram برای شما انجام شود. برای این آزمایش شما یک شب در آزمایشگاه می‌مانید و کارشناسان اطلاعات روان‌شناختی شما را در حین خواب اندازه می‌گیرند.
درمان راه رفتن در خواب
برای راه رفتن در خوابی که گهگاه رخ می‌دهد، عموما احتیاجی به درمان نیست، اما اگر این وضعیت منجر به رفتارهای ناراحت‌کننده یا خطرناک شود، ممکن است پزشک شما درمانی برای آن پیشنهاد کند. درمان‌های این رفتار می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- برطرف کردن علت اولیه‌ی راه رفتن در خواب، مثلا کم‌خوابی یا مصرف دارو؛
- بیدار کردن پیشگیرانه، یعنی کمی بعد از زمانی که معمولا شروع به راه رفتن در خواب می‌کنید، شما را بیدار کنند؛
- داروهای مسکن از خانواده‌ی بنزودیازپاین، مثل والیوم (دیازپام)، کلونوپین (کلونازپام) یا توفرانیل (ایمیپرامین)؛
- هیپنوتیزم.
