اسهال یکی از وضعیت‌های بسیار آزاردهنده است که همه‌ی ما حداقل یک‌بار آن را تجربه کرده‌ایم. اسهال عبارت است از افزایش غیرطبیعی دفعات اجابت مزاج که در آن مدفوع شل یا آبکی می‌شود. اسهال خفیف معمولا بدون هیچ درمان خاصی در عرض چند روز بهبود می‌یابد و مسئله‌ی خاصی ایجاد نمی‌کند. اما اسهال شدید، بسیار خطرناک است؛ به‌خصوص اگر در بچه‌های کوچک و نوزادان اتفاق بیفتد. این گروه به‌راحتی دچار کم‌آبی بدن می‌شوند. کم‌شدن ناگهانی آب بدن در کودکان می‌تواند عوارض جدی و حتی مرگ به‌دنبال داشته باشد. بنابراین اسهال کودکان را جدی بگیرید. همراه ما باشید، در این نوشته شما را با رایج‌ترین علل اسهال کودکان و علائم کم‌آبی بدن آنها آشنا می‌کنیم.
رایج‌ترین علل اسهال کودکان و درمان آنها
اسهال، روش بدن برای خلاص‌شدن از شر میکروب‌هاست و اغلب دوره‌های اسهال از چند روز تا یک هفته طول می‌کشند. اسهال غالبا با تب، تهوع، استفراغ، درد شکم و کم‌شدن آب بدن همراه است. برخی از رایج‌ترین دلایلی که کودکان دچار اسهال می‌شوند، عبارتند از:
۱. عفونت
عفونت ناشی از ویروس‌هایی مانند روتاویروس، باکتری‌هایی مانند سالمونلا و به‌ندرت انگل‌هایی مانند ژیاردیاست. ویروس‌ها رایج‌ترین علت اسهال کودکان هستند. علائم یک عفونت ویروسی گاستروآنتریت (التهاب معده‌ای – روده‌ای) علاوه بر مدفوع شل یا آبکی، اغلب عبارتند از استفراغ، دل‌درد، سردرد و تب.
در هنگام درمان گاستروآنتریتِ ویروسی که می‌تواند ۵ تا ۱۴ روز طول بکشد، بسیار مهم است که از کاهش مایعات بدن جلوگیری شود. برای این منظور باید مقدار بیشتری شیر مادر یا یک محلول سرم خوراکی (ORS) به نوزادان و کودکان داده شود. آب به‌تنهایی سدیم، پتاسیم و سایر مواد مغذی کافی برای آبرسانی مطمئن به کودکان بسیار کوچک را ندارد. حتما درباره‌ی مقدار مایع موردنیاز کودک‌تان، نحوه‌ی اطمینان از دریافت این مقدار مایع، زمان مصرف آن و چگونگی زیرنظر گرفتن کم‌آبی بدن با پزشک‌تان صحبت کنید.
کودکان بزرگ‌تر مبتلا به اسهال می‌توانند برای هیدراته ماندن، هر چیزی که دوست دارند بنوشند ازجمله ORS و محصولاتی که نام آنها معمولا به «lyte» ختم می‌شود. بستنی‌های یخی نیز می‌توانند یک راه خوب برای رساندن مایعات به کودکی باشند که استفراغ کرده است و به آبرسانی نیاز دارد.
اگر اخیرا به خارج از کشور سفر کرده‌اید، حتما در این‌باره با پزشک‌تان صحبت کنید، چون ممکن است لازم باشد مدفوع کودک‌تان مورد آزمایش قرار بگیرد.
۲. برخی داروها
داروهایی مانند ملین‌ها یا آنتی‌بیوتیک‌ها نیز می‌توانند باعث اسهال کودکان و گاهی‌اوقات بزرگسالان شوند.
برای اسهال خفیف ناشی از مصرف دارو، بدن کودک را کاملا هیدراته نگه دارید. اگر یک دوره‌ی آنتی‌بیوتیک باعث اسهال کودک‌تان شده است، حتما دارو را ادامه دهید و با پزشک تماس بگیرید. او ممکن است توصیه کند که دُز دارو را کاهش دهید، رژیم غذایی‌تان را تغییر دهید، یک پروبیوتیک اضافه کنید یا از یک آنتی‌بیوتیک دیگر استفاده نمایید.
مطالعات نشان می‌دهند که ماست با پروبیوتیک می‌تواند به بهبود اسهال کودکان ناشی از آنتی‌بیوتیک‌ها کمک کند. پروبیوتیک‌ها به بازگرداندن باکتری‌های سالم روده که توسط آنتی‌بیوتیک‌ها نابود شده‌اند، کمک می‌کنند.
۳. مسمومیت غذایی
مسمومیت غذایی نیز می‌تواند باعث اسهال در کودکان شود. علائم معمولا به‌سرعت ظاهر می‌شوند، ممکن است شامل استفراغ باشند و در اغلب موارد در عرض ۲۴ ساعت برطرف خواهند شد.
درمان اسهال ناشی از مسمومیت غذایی مانند اسهال ناشی از عفونت است: کودک‌تان را هیدراته نگه دارید و اگر سؤالی دارید، از پزشک بپرسید.
۴. برخی بیماری‌ها
سایر علل اسهال عبارتند از:
- سندروم روده تحریک پذیر؛
- بیماری کرون؛
- آلرژی‌های غذایی؛
- بیماری سلیاک.
اگر مطمئن نیستید که چه چیزی باعث اسهال کودک‌تان شده است، به پزشک مراجعه کنید.
علائم کم‌آبی بدن کودکان
کم‌شدن آب بدن، یکی از نگران‌کننده‌ترین عوارض اسهال در کودکان است. اسهال خفیف معمولا باعث ازدست دادن مایع قابل‌توجهی نمی‌شود اما اسهال متوسط یا شدید می‌تواند باعث این مسئله شود.
کم‌آبی شدید، یک وضعیت بسیار خطرناک است و می‌تواند باعث تشنج، آسیب مغزی و حتی مرگ شود. به علائم کم شدن آب بدن توجه کنید. اگر کودک شما علائم زیر را دارد، فورا با پزشک‌تان تماس بگیرید:
- سرگیجه و سبکی سر؛
- چسبناکی و خشکی دهان؛
- ادرار زرد تیره یا ادرار بسیار کم یا اصلا ادرار نکردن؛
- اشک بسیار کم در هنگام گریه کردن یا گریه‌ی بدون اشک؛
- پوست سرد و خشک؛
- کمبود انرژی.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اسهال معمولا در عرض چند روز برطرف می‌شود اما می‌تواند عوارضی نیز ایجاد کند. اگر کودک شما هرکدام از این علائم را دارد، معطل نکنید و به‌دنبال کمک بروید.
- آنقدر ضعیف است که نمی‌تواند سرپا بایستد؛
- احساس گیجی یا سرگیجه دارد؛
- بسیار بدحال به‌نظر می‌رسد؛
- بیش از سه روز است که اسهال دارد؛
- زیر ۶ ماه دارد؛
- مایع زرد یا سبز خون‌آلود استفراغ می‌کند؛
- نمی‌تواند مایعات را نگه دارد (معده‌اش تحمل مایعات را ندارد) یا بیش از دوبار استفراغ کرده است؛
- تب بالای ۴۰ درجه دارد یا زیر شش ماه سن دارد و تبش بالای ۳۸ درجه است (درجه‌ی حرارت بدن کودک را با دماسنج مقعدی اندازه بگیرید)؛
- کم‌آب به‌نظر می‌رسد؛
- مدفوع خونی دارد؛
- زیر شش ماه سن دارد و سه دوره یا بیشتر دچار اسهال شده است؛
- در مدت ۸ ساعت، بیش از ۴ بار مدفوع اسهالی داشته است و مایعات کافی نمی‌نوشد؛
- سیستم ایمنی ضعیفی دارد؛
- دچار بثورات جلدی شده است؛
- بیش از دو ساعت است که معده‌درد دارد؛
- به‌مدت ۶ ساعت (اگر نوزاد است) یا ۱۲ ساعت (اگر کودک است) ادرار نکرده است.
توجه: اگر نوزاد شما تب بالای ۳۸ درجه دارد، به او داروی تب‌بر ندهید.
