علت غذا نخوردن کودک و راهکارهایی مؤثر برای حل این مشکل

اولین واکنش والدین به کودکی که غذا نمی‌خورد این است که به او برچسب بدغذابودن می‌زنند. هرچند که باید بدانید غذا نخوردنِ کودک دلایلِ احتمالیِ دیگری نیز علاوه بر بدغذایی دارد، دانستن تعریف درست «بدغذایی» نیز مهم است.

فرد بدغذا کسی است که بعضی از غذاها را نمی‌خورد یا اینکه همیشه غذاهای مشخصی را می‌خورد. در حالی که باقی اعضای خانواده از خوردن انواع گسترده‌ای از غذاها لذت می‌برند، فرد بدغذا ممکن است فقط ناگت مرغ و ساندویچ کره و عسل بخورد. در خیلی از موارد، اجتناب آنها از خوردن بعضی غذاها فراتر از علاقۀ شخصی است.

علاوه بر علاقه به غذاهای اندک، شاید گاهی متوجه شوید کودکتان هنگام غذاخوردن حالت تهوع دارد یا بعضی از غذاها را به‌زور قورت می‌دهد. این وضعیت، که در بعضی کودکان دیده می‌شود، نشان می‌دهد که علت پس‌زدن غذا فقط دوست‌نداشتن یا بدغذایی کودک نیست، بلکه ممکن است مشکل جدی‌تری وجود داشته باشد.

دلایل غذا نخوردن کودک

اکنون به دلایل مهم‌ترِ غذا نخوردن کودک اشاره می‌کنیم.

۱. اختلال پردازش حسی

همان ‌طور که گفتیم، غذا نخوردن کودک ممکن است مسئله‌ای کاملا عادی باشد، اما در بعضی از موارد شاید مشکلِ نادر و جدی‌تری وجود داشته باشد؛ برای نمونه، بعضی از کودکان به‌دلیل اختلال پردازش حسی (Sensory Processing Disorder) از غذاخوردن اجتناب می‌کنند. کودکانی که اختلال حسی دارند شاید به بعضی از بافت‌ها یا رنگ‌های غذایی حساس باشند. بعضی کودکان نیز به این دلیلِ ساده که از دردست‌گرفتن یا به‌دهان‌گذاشتن بعضی از غذاها چندش‌شان می‌شود از خوردن امتناع می‌کنند. این مشکلات در کودکان مختلف متفاوت‌اند؛ مثلا شاید کودکی می‌تواند غذاهای نرم را تحمل کند، اما هنگام خوردن غذاهای تُرد دچار حالت تهوع شود.

اگر تشخیص پزشکی این بود که کودکتان چنین مشکلی دارد، برای رسیدن به راهکاری مناسب باید ابتدا کودکتان را به‌خوبی بشناسید و غذاهایی به او بدهید که برایش مناسب باشند. غذادرمانی نیز ممکن است برای بعضی از کودکان مفید باشد. غذادرمانی به کودکان کمک می‌کند الگوها و رفتارهای غذایی بهتری داشته باشند. این نوع تراپی به کودکانی که مشکل جویدن و قورت‌دادن دارند یا نمی‌توانند بعضی از بافت‌های غذایی را بخورند کمک می‌کند و باقیِ مشکلات مربوط به غذاخوردن را نیز برطرف می‌کند.

۲. مهارت‌های حرکتی

غذا نخوردن کودک شاید به مهارت‌های حرکتی در دهان یا به مکانیکِ خوردن ربط داشته باشد. اگر مشکل مربوط به مهارت‌های حرکتی باشد، کودک هنگام غذاخوردن سرفه می‌کند، ممکن است غذا در گلویش گیر کند، یا وقتی غذا را در دهان می‌گذارد دچار حالت تهوع شود. این مشکل ممکن است باعث ایجاد اضطراب در هنگام غذاخوردن بشود. اگر این مشکل کودک درمان نشود، او ممکن است کلا دست از خوردن بکشد و در بلندمدت دچار سوء ‌تغذیه شود. در این مورد نیز غذادرمانی مفید است.

۳. درد

اگر غذا نخوردن کودک مشکلی نسبتا جدید است، ممکن است به این دلیل باشد که غذاخوردن برای کودک دردناک است. اگر کودک نشانه‌های دیگری مانند تب یا بیرون‌روی دارد، احتمال این موضوع بیشتر می‌شود. به‌جای اینکه از دست کودکتان عصبانی شوید، از او بپرسید و سعی کنید ریشه مشکل را بیابید. بعضی از مشکلاتی که احتمالا غذاخوردن را دردناک می‌کنند عبارت‌اند از:

• گلودرد؛
• دندا‌ن درد؛
• دندان‌‌درآوردن؛
• رفلاکس معده.

کودکان ممکن است به‌خاطر مشکلات دیگری نیز از غذاخوردن امتناع کنند؛. برای نمونه، یبوست ممکن است باعث دل‌درد کودک شود و بر اشتها اثر بگذارد. شاید هم کودک حساسیت غذایی دارد یا بعد از غذاخوردن دچار نفخ، دل درد و مانند آن می‌شود، و غذاخوردن را مسبب دردهایش می‌داند.

۴. مشکلات رفتاری

کودکان گاهی ممکن است بی هیچ دلیلی لج‌باز باشند.

منتها گاهی مسئله عمیق‌تر است. آیا کودک شما به‌تازگی با تغییراتی در زندگی مواجه شده است؟ شاید خانواده به خانه‌ای یا شهری جدید رفته‌اند یا شاید یکی از عزیزانتان از دنیا رفته است. گاهی کودکان به‌دلیل قرارگرفتن در موقعیت‌های استرس‌زا اشتهایشان را از دست می‌دهند. در چنین مواردی نگران نباشید. غذا نخوردن کودکان در چنین مواقعی موقتی است.

صحبت‌کردن با کودک و اطمینان‌خاطردادن به او بسیار مفید است. اگر احساس می‌کنید دلیل غذا نخوردن کودک لج‌بازی است، در هر وعده دست‌کم یکی از غذاهایی را که می‌دانید می‌خورد بگذارید و اگر غذایش را تمام نکرد، عصبانی نشوید. هرقدر بیشتر اصرار کنید، او بیشتر از غذاخوردن امتناع می‌کند.

۵. اختلال خوردن

اختلال خوردن نه‌تنها در بزرگ‌سالان بلکه در کودکان هم رخ می‌دهد. نوعی از آن که در کودکان رایج است اختلال اجتناب/محدودیت غذاست. این وقتی روی می‌دهد که امتناع از غذاخوردن به‌حدی جدی می‌شود که کودک دچار سوء‌تغذیه و کمبود انرژی می‌شود. کودکان با چنین اختلالی به‌خوبی رشد نمی‌کنند. اجتناب آنها از غذا بر بخش‌های دیگر زندگی‌شان مانند مدرسه و ارتباطات اثر می‌گذارد. بعضی کودکان نیز ممکن است پرخوری عصبی یا بی اشتهایی عصبی داشته باشند. علائم احتمالی اختلال خوردن عبارت‌اند از:

• کبودی؛
• کم‌وزنی؛
• استفراغ؛
• اضطراب؛
• ریزش مو؛
• رشد آهسته؛
• دمای پایین بدن؛
• ناخن‌های شکننده؛
• سرگیجه یا ازحال‌رفتن؛
• ازدست‌دادن بیش ‌از ‌اندازه وزن.

راهکارهایی برای لذت‌بخش‌کردن غذاخوردن کودک

در اینجا چند ایده برای تشویق کودک بدغذای شما به نشستن سر سفره و لذت‌بردن از غذا ارائه می‌دهیم.

۱. حواس‌پرتی‌های هنگام غذاخوردن را محدود کنید

تبلت، تلفن‌ همراه و تماشای تلویزیون در هنگام غذاخوردن ممکن است علاقه کودک را به غذا کم کند. شاید اینها روش‌هایی برای ساکت و مشغول‌نگه‌داشتن کودک باشند، اما بهتر است استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی و دیگر حواس‌پرتی‌ها را در هنگام غذاخوردن محدود کنید. می‌‌توانید خودتان هم الگویی برای کودکان شوید و تلفن ‌همراهتان را کنار بگذارید.

محیطی آرام انتخاب کنید تا همه بتوانند از غذایشان لذت ببرند. صندلی مناسبی برای کودکتان انتخاب کنید یا اگر قدش به میز نمی‌رسد، چیزی زیرش بگذارید تا بتواند راحت روی میز بنشیند. پهن‌کردن سفره یا زیراندازی بزرگ هم ایده بدی نیست.



۲. غذا را به اندازه در بشقاب بگذارید

شاید مشکل اجتناب کودک از خوردن نیست. شاید فقط نمی‌خواهد همۀ غذای داخل بشقاب را بخورد. فراموش نکنید حجم غذای کودکان خیلی کمتر از بزرگ‌سالان است و اگر غذای زیادی برای او بکشید، طبیعی است که نتواند آن را تمام کند. شاید هم کودک شما اصلا گرسنه نباشد. اشتهای کودکان، به‌خصوص کودکان کوچک‌تر، در طول روز یا حتی هفته و ماه تغییر می‌کند و شاید نتواند هر سه وعده غذایی را کامل بخورد.

۳. زمان غذاخوردن نباید خیلی به زمان خواب نزدیک باشد

خواب‌آلودگی باعث می‌شود کودکان کلافه شوند و نتوانند به‌راحتی سر سفره بنشینند؛ پس زمان شام را طوری تنظیم کنید که نزدیک ساعت خواب کودک نباشد. بهتر است وعده‌های غذایی فورا قبل و بعد از انجام فعالیت‌های کودک نیز نباشند. شاید مجبور باشید تعداد وعده‌های غذایی‌تان را بیشتر کنید تا با برنامۀ زمانیِ همۀ اعضای خانواده هم‌خوانی داشته باشد.

۴. روتین داشته باشید

داشتن ساختار و روتین ثابت هنگام غذاخوردن برای غذاخوردنِ صحیحِ کودک بسیار مهم است. شاید بعضی از کودکان بدون وجود روتینِ خاصی به‌راحتی و بدون مشکل غذایشان را بخورند، اما نداشتن روتین بر عادت غذایی بسیاری از کودکان اثر منفی می‌گذارد. اگر ساعت یا برنامه زمانی مشخصی برای غذاخوردن ندارید، به این دقت کنید که آنها چند بار در روز غذا می‌خورند.

۵. استرسِ هنگام غذاخوردن را حذف کنید

اجبار، فشار یا دادزدن سر کودک هیچ فایده‌ای ندارد. به‌محض اینکه ناراحت شوند یا شروع به گریه کنند، دیگر هیچ شانسی برای غذادادن به آنها نخواهید داشت. شاید می‌خواهید کودک را به غذاخوردن تشویق کنید، اما مراقب باشید که فشار زیادی به او وارد نکنید.



۶. اجازه دهید کودکتان در آماده‌کردن غذا کمکتان کند

شاید خیلی از کودکان غذاهای تکراری را دوست داشته باشند، اما «تنوع» غذاخوردن را هیجان‌انگیزتر می‌کند. اگر کودکتان از شما می‌خواهد هر روز همان غذا را درست ‌کنید، ممکن است ایجاد تغییر مفید باشد. به کودکتان اجازه دهید غذاهای جدید انتخاب و امتحان کند. آنها را تشویق کنید در برنامه ریزی، خرید و آماده‌کردن غذا کمکتان کنند. اگر در تهیه و پخت غذا کمکتان کنند، شاید تمایل بیشتری برای خوردن آن داشته باشند.

۷. غذاها و نوشیدنی‌های خارج از وعده‌های غذایی را محدود کنید

خوردن خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها در طول روز اشتهای کودکان را از بین می‌برد. معدۀ آنها کوچک است و خیلی زود پر می‌شود و اگر کودکی هنگام شام یا ناهار اشتها نداشته باشد، طبیعی است که چیزی نخورد؛ پس بهتر است به‌غیر از مواقعی که کودکتان واقعا گرسنه است خوراکی‌ و نوشیدنی خارج از وعده‌های غذا به آنها ندهید.

۸. سبک غذایی کودکتان را بشناسید

کودکان با توجه به سبک غذایی‌شان ممکن است در زمان‌های مختلفی در طول شبانه‌روز به غذای کمتر یا بیشتر نیاز داشته باشند. به ‌همین دلیل، ممکن است کودک شما تمایلی به شام‌خوردن نداشته باشد، اما ناهار را کامل بخورد.

۹. اجازه دهید خراب‌کاری کنند

این کار شاید برای خیلی از مادرها اعصاب‌خردکن باشد، اما اهمیت زیادی دارد؛ زیرا کودکان به‌خصوص کودکانِ کوچک‌تر عاشق کشف‌کردن‌اند. اگر کودکِ وسواسی دارید، این کار مهم‌تر هم می‌شود. این کار به کودکانی که غذا را به‌دلیل اختلال پردازش حسی پس می‌زنند هم بسیار کمک می‌کند.

کلام آخر

غذا نخوردن کودک پدیده‌ای رایج است که در بسیاری از کودکان دیده می‌شود و در بیشتر موارد به بدغذایی کودک مربوط می‌شود. با ‌این ‌حال، در موارد خاص، ممکن است دلایل دیگری مانند اختلال حسی، اختلال حرکتی، بیماری ها یا دلایل رفتاری داشته باشد.

غذا نخوردن کودک هر دلیلی هم که داشته باشد به یاد داشته باشید نباید به‌اجبار به او غذا بدهید. شاید بهترین راه‌حل افزودن دست‌کم یکی از غذاهای سالمی که دوست دارد به هر وعده غذایی باشد. می‌توانید به آنها اجازه دهید فقط آنچه را دوست دارند بخورند. شاید سبزیجات را پس بزنند و فقط برنج و ماست بخورند، اما مهم این است که تنوع زیادی در هر وعده غذایی داشته باشید.

در این مقاله، علاوه بر معرفی دلایل غذا نخوردن کودک ، راه‌کارهایی نیز برای رفع آن ارائه دادیم. این مشکلِ رایجی است که خیلی از پدر و مادرها تجربه‌اش می‌کنند. دوست داریم بدانیم شما چطور با بدغذایی کودکتان مقابله کرده‌اید. آیا روش‌هایی را که در اینجا به آنها اشاره کردیم امتحان کرده‌اید؟ چه نتیجه‌ای گرفته‌اید؟ شاید هم روش‌های دیگری به کار گرفته باشید. درمیان‌گذاشتن نظرات و تجربه‌های ارزشمندتان برای ما و خوانندگان دیگر بسیار مفید خواهد بود.