اگر اهل ورزش‌کردن باشید، کاملا طبیعی است که بعد از هر جلسه ورزشی در پاها احساس سنگینی و خستگی کنید؛ به‌ویژه ورزش‌هایی مثل دوچرخه‌سواری یا دویدن که فشار بیشتری را متوجه پاها می‌کنند. منتها اگر ورزش نمی‌کنید و احساس سنگینی و خستگی و خشکی در پاهایتان دارید، احتمالا علت دیگری در میان است. ناراحتی یا عارضه‌ای رگ‌های پاها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و سبب شکل‌گیری چنین مشکلاتی می‌شود. در ادامه مطلب حاضر، به‌طور جزئی‌تر بررسی خواهیم کرد که علت سنگینی پاها چیست و این ناراحتی چه عوامل محرکی دارد. همچنین، از راهکارهایی برای پیشگیری و درمان سنگینی پاها نیز خواهید خواند. همراه ما بمانید.
علت سنگینی پاها چیست؟
علت سنگینی پاها در درجه اول گردش نامناسب خون میان پاها و قلب است. پاها توان برگرداندن خونی را که از قلب پمپاژ می‌شود از دست می‌دهند و به‌مرور، احساس خستگی و سنگینی در پاها پدید می‌آید. ضعف عضله‌های پا عامل دیگری است که گردش خون میان قلب و پاها را دچار خلل می‌کند. منتها چرا این اتفاق‌ها می‌افتد و چه ناراحتی‌هایی گردش خون در بدن را از حالت طبیعی خارج می‌کنند؟ چه عواملی عضله‌های پا را ضعیف می‌کنند؟ در ادامه خواهیم گفت.
۱. رگ‌های واریسی/ واریس پا
رگ‌های واریسی آنهایی‌اند که بزرگ‌ترند و بیشتر به چشم می‌آیند. هرچه وضعیت گردش خون در بدن بدتر شود، احتمال جمع‌شدن خون در قسمتی از رگ‌های پا بیشتر می‌شود. جاذبه و کاهش قابلیت ارتجاعی رگ‌ها دو عامل دیگر در تشدید رگ‌های واریسی‌اند. از دیگر علت‌های واریس پا می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- افزایش سن؛
- چاقی و اضافه‌وزن؛
- نداشتن فعالیت منظم ورزشی؛
- سرپاایستادن یا نشستن بدون حرکت برای مدت طولانی؛
- ترشح غیرطبیعی هورمون‌ها در بدن در دوره‌ای خاص (مثلا در دوره بارداری).
۲. نارسایی مزمن وریدی، علت سنگینی پاها
نارسایی مزمن وریدی (Chronic Venous Insufficiency/ CVI) عارضه‌ای است که در کنار پیامدهای دیگری که دارد سبب تضعیف رگ‌های پاها نیز می‌شود. در ابتدای مطلب اشاره شد که جریان نامناسب خون مهم‌ترین علت سنگینی پاهاست. نتیجۀ مستقیم ضعیف‌شدن رگ‌های پاها مختل‌شدن جریان خون است.
چند عامل خطرساز وجود دارند که احتمال ابتلا به نارسایی مزمن وریدی را افزایش می‌دهد:
- بارداری؛
- اضافه‌وزن؛
- افزایش سن؛
- تغذیه نامناسب؛
- نشستن طولانی‌مدت.
۳. فعالیت ورزشی سنگین، شدید و بیش‌ازحد
گاهی ورزشکاران حرفه‌ای بنا به دلایلی مجبور می‌شوند شدیدتر و جدی‌تر ورزش کنند. در چنین شرایطی، عضله‌های بدن (در رأسشان عضله‌های پاها) به‌حدی خسته می‌شوند که تا زمان فعالیت بعدی فرصتی برای ترمیم خود پیدا نمی‌کنند. نتیجه چنین کاری ممکن است احساس خستگی و سنگینی پاها باشد.
۴. عصبی‌بودن و سندروم پای بی‌قرار
سندرم پای بی‌قرار نیز ممکن است علت سنگینی پاها باشد. البته رهایی از آن نسبتا ساده است. کافی است پایتان را کمی تکان دهید تا به حالت عادی برگردد. البته در بلندمدت باید به فکر راه‌های دیگری برای چاره و درمان این سندروم بود.
۵. تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال نخاعی (Lumbar Spinal Stenosis) عارضه دیگری است که ممکن است علت سنگینی پاها باشد. در پی ابتلا به این عارضه، کمر و نخاع تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند (بیشتر قسمت پایینی کمر) و احساس درد و گرفتگی در این نقاط محتمل می‌شود؛ اما به‌مرور درد و ناراحتی به پاها نیز راه خواهد یافت.
چند عامل خطرساز هستند که احتمال ابتلا به تنگی کانال نخاعی را بیشتر می‌کنند:
- افزایش سن؛
- چاقی و اضافه‌وزن؛
- سیگارکشیدن (ترکیبات موجود در دود سیگار باعث تنگی رگ‌ها می‌شوند).
۶. چاقی و اضافه‌وزن
اضافه‌وزن می‌تواند راه را برای بروز اختلال‌ها و عارضه‌های دیگر هموار کند؛ اما به‌خودی‌خود نیز می‌تواند علت سنگینی پاها شود. وزن اضافه‌ای که روی پاها می‌افتد به‌مرور زمان رگ‌ها و عضله‌های پا را از حالت طبیعی خارج می‌کند. این مسئله راه را برای خستگی و سنگینی پاها هموار می‌کند.
۷. بارداری، علت سنگینی پاها
زنان در این دوران بار اضافه‌ای را حمل می‌کنند که بیشترین فشار را متوجه پاهایشان می‌کند. تغییرات هورمونی در دوران بارداری نیز ممکن است علت سنگینی پاها شود. تغییرات این دوران به‌مرور قابلیت ارتجاعی رگ‌ها را کمتر می‌کنند. سنگینی و خستگی پاها بر اثر بارداری پس از گذشت این دوران به‌خودی‌خود برطرف خواهد شد.
زنان بارداری که در گروه‌های زیر جای می‌گیرند باید بیشتر از دیگران مراقب باشند:
- آنهایی که اضافه‌وزن دارند؛
- آنهایی که بخش زیادی روز را نشسته سرمی‌کنند؛
- کسانی که در دوره بارداری مجبورند بی‌وقفه کار کنند؛
- کسانی که در خانواده سابقه ابتلا به بیماری‌های وریدی دارند.
۸. بیماری شریان محیطی
بیماری شریان محیطی (Peripheral Arterial Disease/ PAD) عارضه قلبی ـ عروقی دیگری است که مثل مورد قبل، با مختل‌کردن جریان خون، ممکن است علت سنگینی پاها باشد. نتیجه مستقیم این بیماری، که بیشتر رگ‌های پاها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، تجمیع بافت‌های چربی در فضای داخلی رگ‌هاست. این مسئله حرکت و جریان‌یافتن خون در رگ‌ها را دچار مشکل می‌کند. وقتی این اتفاق بیفتد، داشتن احساس خستگی و گرفتگی و سنگینی در پاها محتمل می‌شود.
عوامل خطرساز در ایجاد سنگینی پاها
عواملی که در ادامه بهشان اشاره می‌کنیم احتمال سنگینی پاها و بروز احساسات مشابه در این قسمت از بدن را افزایش می‌دهند:
- افزایش سن؛
- مسائل ژنتیکی؛
- پوشش تنگ و چسبان؛
- نداشتن فعالیت ورزشی؛
- ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت؛
- جنسیت (زنان بیشتر از مردان در معرض این خطرند)؛
- پوشیدن کفش نامناسب (کفش با پاشنه خیلی بلند یا کفش با کف صاف).
علائم و نشانه‌های سنگینی پاها
شناخت علائم و نشانه‌های سنگینی پاها، در کنار علم به علت‌های این عارضه، کمکتان می‌کند کار ساده‌تری برای مقابله با آن داشته باشید. شاید مشاهده این بخش در مطلب به نظرتان کمی عجیب برسد، چون قاعدتا سنگینی یا خستگی در پاها نیازی به تشخیص متخصص ندارد و خودمان هم می‌توانیم به‌سادگی متوجهش شویم؛ اما علائمی برای این عارضه وجود دارند که تا این حد محسوس نیستند و می‌توانند گمراه‌کننده باشند. در ادامه اشاره‌ای به اینها خواهیم کرد:
- تورم پاها؛
- بی‌حسی پاها؛
- رگ‌های عنکبوتی؛
- سردی یا مورمورشدن پاها؛
- تپش و درد در یک یا هر دو پا؛
- تغییر رنگ پاها (رنگ‌پریدگی یا آبی‌شدن پاها)؛
- ناتوانی در نشستن یا ایستادن در نیمه دوم روز.
راهکارهای درمانی برای رفع سنگینی پاها
با لحاظ‌کردن تغییراتی در عادات رفتاری، می‌توانید سنگینی یا خستگی پاها را در همان مرحله اولیه که تازه علائم خود را نشان داده‌اند متوقف کنید و اجازه ندهید کار به متخصص و درمانگاه بکشد.
۱. بالابردن پاها
اگر بتوانید یکی‌دو بار در روز شرایطی را فراهم کنید که در آن بتوانید پاها را بالا بگیرید، خیلی عالی خواهد بود. با این کار، پمپاژ خون میان قلب و پاها با سهولت بیشتری صورت می‌گیرد و بخشی از فشار روی پاها برداشته می‌شود و استراحتی می‌کنند. می‌توانید همان‌جا که نشسته‌اید چهارپایه‌ای جلویتان بگذارید و پاها را روی آن دراز کنید یا هنگام خوابیدن چیزی زیر پاها بگذارید تا کمی بالاتر بیایند.
۲. تغییر گاه‌به‌گاه موقعیت
بیش‌ازحد یک جا نایستید و ننشینید. این کار شدت علائم خستگی و سنگینی پاها را بیشتر می‌کند. گاهی حرکت کنید و به خون اجازه دهید به‌شکل بهتری در پاها و دیگر نقاط بدن جریان پیدا کند.
۳. به‌پاکردن جوراب‌های متراکم یا فشرده‌سازی‌شده
این نوع جوراب‌ها جریان خون را در پاها بهتر می‌کنند. پوشیدن اینها به‌ویژه به کسانی توصیه می‌شود که مجبورند بخش زیادی از روز را نشسته یا ایستاده سر کنند.
۴. کاهش سدیم مصرفی
کاهش نمک مصرفی در طول روز درد و ناراحتی ناشی از تورم پاها را کاهش می‌دهد. گاهی حتی میزان آب مصرفی را هم باید کم کرد، که البته به اظهارات متخصص و نوع داروهای دیگری که بیمار مصرف می‌کند بستگی دارد.
۵. دوری از حمام آب داغ
قرارگرفتن پاها در معرض آب داغ یا خیلی گرم باعث انبساط رگ‌ها می‌شود و جریان‌یافتن خون در بدن را از حالت طبیعی خارج می‌کند.
۶. کاهش وزن
پیش‌تر اشاره شد که خیلی از مواقع چاقی و اضافه‌وزن مهم‌ترین علت سنگینی پاها می‌شود. با کاهش وزن می‌توانید از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده پیشگیری کنید.
۷. فعال‌بودن و رعایت اعتدال در ورزش‌کردن
برای آنکه از بروز احساسات ناخوشایند در پاها پیشگیری کنید، باید بخشی از اوقات فراغت در هفته را صرف ورزش‌کردن کنید. جریان بهتر خون، حفظ تعادل فشار خون و پیشگیری از چاقی و اضافه‌وزن از جمله مزایای داشتن فعالیت ورزشی‌اند. منتها باید مراقب بود ورزش‌کردن بیش از حد نشود. در این صورت، عضله‌های پا فرصت کافی برای ترمیم خود را نمی‌یابند و به‌مرور ضعیف‌تر می‌شوند؛ ضعفی که سبب سنگینی پاها و بروز احساسات ناخوشایند دیگر در این قسمت از بدن خواهد شد.
۸. حرکت‌دادن انگشتان پا برای بهبود جریان خون
حرکت‌دادن انگشتان پا راهکار ساده دیگری است که به‌کمک آن خون به‌شکل بهتر و مؤثرتری در بدن جریان می‌یابد.
پیشگیری از خستگی و سنگینی پاها
راهکارهایی هستند که از بروز خستگی و سنگینی پاها پیشگیری می‌کنند. در ادامه، کمی راجع‌به این راهکارها صحبت می‌کنیم.
- بایدها
- دوش‌گرفتن با آب ولرم؛
- داشتن فعالیت ورزشی مستمر و معتدل؛
- نوشیدن آب کافی در طول روز (به‌منظور حفظ جریان مناسب خون در بدن)؛
- خوردن غذاهای سالم و خودداری از مصرف خوراکی‌های فراوری‌شده یا خوراکی‌هایِ پرنمک.
- نبایدها
- نپوشیدن کفش‌های پاشنه‌بلند برای بازه‌های زمانی طولانی؛
- نپوشیدن لباس‌های تنگ و چسبان (چراکه گردش خون در بدن را مختل می‌کند)؛
- پرهیز از استعمال دخانیات (سیگارکشیدن، در کنار زیان‌های دیگری که دارد، شکل طبیعی و معمولی رگ‌های بدن را هم عوض می‌کند).
سخن پایانی
خستگی، گرفتگی، تورم و سنگینی پاها احساسات نسبتا شایعی‌اند و به‌خودی‌خود پس از مدتی رفع می‌شوند. البته در برخی مواقع این‌طور نیست و کسانی هستند که در آنها علائم عارضه به‌مرور شدت می‌گیرند؛ تا جایی که حتی زندگی روزمره‌شان تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. در این شرایط بهترین کار مراجعه به متخصص، پی‌بردن به علت سنگینی پاها و تلاش برای رفع مشکل است.
شما بگویید
اگر تجربه‌ای دراین‌باره دارید یا می‌توانید از اطلاعات و راهکارهای بیشتری صحبت کنید، حتما در قسمت «ارسال دیدگاه» با ما و مخاطبان چطور در میان بگذارید. همین‌طور اگر نظر، پیشنهاد یا انتقادی دارید. از نظرات شما برای بهبود کیفیت مطالب بهره خواهیم برد.
