تا به حال سردردی مبهم در سرتان پیچیده است؟ دردی که معلوم نیست دقیقا به چه دلیل و چرا آزارتان می‌دهد؟ واقعیت این است که سردرد، انواع مختلفی دارد و دلایل متعددی باعث بروز آن می‌شوند. گاهی‌اوقات، درد در یک ناحیه از سر به خاطر بیماری‌ها و مشکلات در نواحی دیگر بدن به وجود می‌آید. همیشه نمی‌توان علت سردرد را دقیقا شناسایی کرد. درد پشت سر ممکن است به‌علت سردرد تنشی، میگرن و… باشد. با ما همراه باشید تا بیشتر با علت درد پشت سر و نحوه درمان آن آشنا شوید.
۱. سردرد تنِشی
سردردهای تنشی از رایج‌ترین انواع درد پشت سر هستند. مدت زمان این سردردها از ۳۰ دقیقه تا یک هفته متغیر است. از علائم سردردهای تنشی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس فشار و گرفتگی در قسمت پشت سر یا پیشانی؛
- دردی خفیف یا متوسط که گاه‌به‌گاه شدید می‌شود؛
- این درد با ورزش، شدید نمی‌شود؛
- این درد، حالت تهوع و استفراغ به همراه ندارد.
درمان سردرد تنشی
اگر معمولا دچار سردردهای تنشی نمی‌شوید، مصرف استامینوفن یا آسپرین برای بهبود کافی است. اما در صورتی که این موضوع به‌وفور رخ می‌دهد، گزینه‌های درمانی مختلف از تعداد دفعات و مدت آنها می‌کاهند:
- فنون ریلکسیشن؛
- رفتاردرمانی شناختی؛
- ماساژ؛
- طب سوزنی؛
- فیزیوتراپی.
دلایل و راه‌های پیشگیری سردرد تنشی
دلایل ابتلا به سردردهای تنشی هنوز کاملا مشخص نیست، اما چندین عامل می‌توانند باعث تحریک و بروز چنین دردهایی شوند. مثلا:
- استرس؛
- خستگی؛
- کمبود خواب؛
- بی‌نظمی در خوردن وعده‌های غذایی؛
- ننوشیدن آب به مقدار کافی؛
- دردهای سینوسی؛
- حالت‌های نادرست نشست و برخاست و بدن (مثل بد راه رفتن، بد نشستن و…)؛
- التهاب مفاصل.
۲. میگرن
میگرن‌ها نوعی سردرد مکرر هستند که معمولا از کودکی شروع و با افزایش سن، دفعات آنها بیشتر می‌شود. احتمال دارد که سردرد میگرنی در بزرگسالی (به‌خصوص در زنان و در ۳۵ تا ۴۵ سالگی) چند بار در هفته رخ بدهد. علائم میگرن شامل موارد زیر است:
- دردی شدید در یک سمت سر؛
- حالت تهوع و استفراغ؛
- حساسیت شدید نسبت به بو، صدا و نور؛
- آشفتگی بصری مثل دیدن هاله‌ای اطراف اجسام؛
- حساس شدن پوست و عضلات بدن؛
- دردی که چند ساعت تا چند روز ادامه دارد؛
- فعالیت‌های بدنی، درد میگرن را افزایش می‌دهد.
همان‌طور که گفته شد با بروز میگرن در یک فرد، احتمال آشفتگی بصری هم وجود دارد و ممکن است، فرد دچار توهم و دیدن هاله‌هایی در دیدن اجسام یا نوری فلش‌مانند شود.
محرک‌های میگرن
عوامل و محرک‌های متنوعی برای میگرن وجود دارد که در هر فرد به شکل خاصی رخ می‌دهد:
- اضطراب، استرس و افسردگی؛
- دیدن نورهای درخشان و فلش‌مانند، صداهای بلند، بوهای شدید؛
- کم غذا خوردن؛
- خواب ناکافی؛
- مصرف بعضی از مواد غذایی مثل شکلات، کافئین و پنیر؛
- تغییرات هورمونی؛
- مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری.
دلایل و درمان میگرن
مواد التهاب‌آور می‌توانند باعث تحریک حسگرهای درد در رگ‌های خونی و اعصاب سر شوند. در نتیجه، احتمال بروز میگرن وجود خواهد داشت. درمان میگرن با مصرف مسکن‌هایی مانند آسپرین یا استامینوفن و استراحت در اتاقی تاریک ممکن است. اگر مسکن‌های مذکور مؤثر نباشند، پزشک داروهایی مخصوص سردرد میگرنی موسوم به تریپتان‌ها تجویز خواهد کرد. این داروها باعث انقباض و تنگ شدن رگ‌های خونی می‌شود و اثرات میگرن بر مغز را خنثی می‌کند. هر چقدر زودتر به درمان حملات میگرنی بپردازید، احتمال اثرگذاری درمان بیشتر می‌شود.
پیشگیری از میگرن
گام‌های مؤثری برای رفع درد پشت سر از نوع میگرنی وجود دارد:
- استفاده از داروهای درمان صرع، افسردگی و بیماری فشار خون بالا؛
- مدیریت استرس، ورزش، ریلکسیشن و فیزیوتراپی؛
- هورمون‌درمانی؛
- پرهیز هوشیارانه از محرک‌های آزاردهنده شخصی مثلا خودداری از مصرف بعضی غذاها.
۳. مصرف بیش از حد یا طولانی‌مدت دارو
اگر فردی بیش از حد طبیعی داروهای رفع سردرد و مسکن مصرف کند به این نوع از درد پشت سر دچار خواهد شد. مصرف گاه‌به‌گاه مسکن‌ها باعث بروز چنین سردردی نخواهد شد. اما اگر داروهای نام‌برده را در یک بازه زمانی طولانی، دو تا سه بار در طول هفته مصرف کنید، احتمال بروز چنین دردی وجود خواهد داشت. علائم اصلی این درد به شرح زیر است:
- سردردهای پیوسته و تقریبا روزانه؛
- شدت گرفتن سردرد با بیدار شدن از خواب؛
- بروز سردرد بعد از توقف مصرف قرص و مسکن.
مشکلات دیگری که ناشی از این نوع درد پشت سر هستند:
- حالت تهوع؛
- اضطراب و تشویش؛
- کج‌خلقی؛
- فقدان انرژی؛
- ضعف جسمانی؛
- بی‌قراری؛
- مشکل در تمرکز کردن؛
- از دست دادن حافظه؛
- افسردگی.
درمان
بهترین درمان برای رفع این نوع از درد پشت سر توقف کامل مصرف هر گونه مسکن است. در ابتدا، سردردها تشدید می‌شوند، اما مشکل به سرعت از بین خواهد رفت. بعد از بهبودی، فرد می‌تواند مسکن‌های همیشگی و داروهایی را که ترجیح می‌دهد، مثل افراد عادی مصرف کند. در موارد حاد، لزوم مراجعه به پزشک هم پیش می‌آید. ممکن است، برای شکستن چرخه مصرف مسکن‌ها که باعث بروز درد پشت سر می‌شود، نیاز به رفتاردرمانی یا فیزیوتراپی وجود داشته باشد. توقف مصرف ناگهانی بعضی از داروها خطرناک است. به همین خاطر پزشکان برای قطع استفاده از داروهایی مانند اپیوئیدها از روش کاهش دوز تدریجی استفاده می‌کنند.
پیشگیری
برای پیشگیری از این نوع درد پشت سر باید از مصرف چندباره مسکن‌ها در طول هفته خودداری کنید. اگر نیاز به مصرف مکرر و طولانی‌مدت مسکن‌ها دارید باید حتما با پزشک درباره این موضوع صحبت کنید.
۴. دردهای عصبی پس سری
دردهای عصبی پس سری از پایین گردن شروع می‌شوند و تا پس سر و ناحیه گوش‌ها پیشروی می‌کنند. احتمال دارد که چنین دردی به واسطه آسیب دیدن اعصاب پس سر به وجود بیاید و از گردن به ناحیه جمجمه منتقل شود. بیماری‌های مخفی، وجود درد و تنش در گردن یا دلایل پنهان دیگر می‌تواند باعث بروز دردهای عصبی پس سر شود. ممکن است این نوع درد، شدید و آزاردهنده باشد. علائم آن شامل موارد زیر است:
- سوزش و دردهای خفقان‌آور؛
- شوک و دردهای متناوبی که در آنها اعصاب منقبض و منبسط می‌شود؛
- درد معمولا در یک سمت سر به وجود می‌آید و با حرکت دادن گردن، تحریک می‌شود؛
- آزردگی و حساس شدن جمجمه؛
- حساسیت به نور.
تشخیص
علائم و نشانه‌های درد پشت سر معمولا به هم شباهت دارند. مثلا دردهای میگرن به دردهای عصبی پس سری بی‌شباهت نیست. اما راه تشخیص دردهای عصبی پس سری این است که با فشار دادن ناحیه پشت گردن و جمجمه در این قسمت‌ها درد می‌پیچد. گاهی‌اوقات، پزشکان با تزریق آمپول موضعی، اعصاب پس سری را بی‌حس می‌کنند و اعصاب به طور موقتی مسدود می‌شوند. حال اگر درد کاهش پیدا کند، درد عصبی پس سری تشخیص داده می‌شود. از آنجا که امکان دارد علائم این مشکل با مشکلات و دردهای پس سری دیگر مشابه باشد، نیاز به بررسی عوامل و دلایل دیگر هم وجود دارد.
دلایل
- آسیب‌دیدگی نخاع یا دیسک‌ها؛
- تومورها؛
- نقرس؛
- تخریب اعصاب به خاطر بیماری دیابت؛
- تورم رگ‌های خونی؛
- آرتروز؛
- عفونت.
درمان
استراحت، ماساژ، استفاده از کیسه آب گرم، فیریوتراپی و مصرف داروهای ضدالتهاب مانند آسپرین و ناپروکسن به کاهش سطح درد کمک می‌کند. اگر درد خیلی شدید باشد، فرد مبتلا به این نوع از درد پشت سر باید از مسکن‌های عضلانی خوردنی یا داروهای مسدودکننده اعصاب استفاده کند. برای دردهای شدید، بی‌حسی موضعی یا تزریق استروئیدی تجویز می‌شود. در موارد نادر برای کاهش درد اعصاب یا مسدود کردن دردهای عصبی در این ناحیه از بدن، نیاز به جراحی وجود خواهد داشت.
۵. تمرینات ورزشی سردردآور
تمرینات ورزشی حرفه‌ای و شدید هم می‌توانند باعث بروز درد پشت سر شوند. این نوع از درد به طور ناگهانی در هنگام ورزش کردن یا بلافاصله بعد از ورزش کردن ایجاد می‌شود و سریعا شدت می‌گیرد. انواع مختلفی از حرکات بدنی از تمرینات سخت وزنه‌برداری تا حرکات بدن در آمیزش جنسی یا حتی فشار واردشده به بدن در هنگام دفع می‌تواند موجب سردرد شود. این درد به شکل ضربان و تپش در دو طرف سر ظاهر می‌شود و مدت آن از ۵ دقیقه تا دو روز ادامه پیدا می‌کند. این دردها معمولا رایج نیستند و علائمی مشابه سردردهای میگرنی دارند.
دلایل و پیشگیری
علت و دلیل سردرد ناشی از فعالیت و تمرین‌های ورزشی کاملا مشخص نیست. این دردها معمولا فقط سه تا شِش ماه طول می‌کشند. راه‌های پیشگیری از بروز این دردها از این قرار است:
- مصرف مسکن‌ها قبل از تمرینات ورزشی؛
- پرهیز از انجام تمرینات ورزشی سنگین؛
- گرم کردن صحیح قبل از شروع ورزش؛
- مصرف به اندازه مایعات؛
- مصرف مواد مغذی؛
- خواب کافی.
برای درمان سردردهای ناشی از ورزش از مسکن‌های رایجی مانند استامینوفن و آسپرین استفاده می‌شود.
خلاصه
اگر درد پشت سر را تجربه می‌کنید، باید بدانید که تنها نیستید. حدود ۵۰ درصد مردم جهان در طول سال به این دردها دچار می‌شوند. به طور کلی، سردرد میان افراد مختلف بسیار رایج است و در بسیاری از موارد هم بدون درمان به‌طور خود‌به‌خود بهبود پیدا می‌کند. اما در بعضی موارد، این درد شدید است و باید بررسی شود. برای پیگیری علت و درمان سردرد باید حتما با پزشک مشورت و صحبت کنید.
