علت درد بیضه؛ علائم، تشخیص و درمان آن

• حساسیت و ناراحتی در بیضه‌؛
• تورم؛
• قرمزی.

امکان وقوع علائم دیگری هم وجود دارد:

• تب؛
• استفراغ؛
• دفع ادرار دردآور.

پزشکان برای تشخیص درد بزرگ‌سالان و کودکان، باید از آزمایش‌ها و معاینات جسمی استفاده کنند. درمان تا حد زیادی به علت و ریشه‌ی مشکل وابسته است. به‌همین‌خاطر انواع روش‌های درمانی نظیر استفاده از داروهای تسکینی درد، جراحی و آنتی بیوتیک ها کمک گرفته می‌شود. امکان جلوگیری از درد، ناراحتی و تورم بیضه وجود دارد. معاینه و بررسی وضعیت بیضه از سوی هر شخص می‌تواند باعث شناسایی سرطان بیضه در سطوح اولیه‌ی آن شود.

درمان این مشکل وابسته به شناخت دلایل ایجاد درد است. در بعضی موارد، درد و ناراحتی به‌سادگی رفع می‌شود و در برخی از موارد هم احتمال ناباروری و حتی مرگ وجود دارد.

رشد بیضه‌ به چه صورت است و نقش آن در بدن چیست؟

درد بیضه، مردان را به‌شدت نگران و مضطرب می‌کند. به‌همین‌خاطر، بهتر است برای درک دلایل متنوع این درد با آناتومی بیضه و رشد آن آشنا شوند. در ادامه به تشریح آناتومی و رشد بیضه‌ها می‌پردازیم:

• قبل از تولد، بیضه‌ها درون شکم قرار دارند. در نهایت، بیضه‌ها از شکم به داخل کیسه‌های بیضه یا اسکروتوم (scrotum) منتقل می‌شوند و همچنان از طریق طناب منوی به شکم متصل می‌مانند. این طناب شامل رگ‌های خونی حیاتی، اعصاب، رگ‌های لنفی و رگ وابران است. طناب منوی به‌عنوان عاملی در جهت اتصال بیضه‌ها به کیسه‌ی بیضه نیز عمل می‌کند.
• در قسمت بالایی، بیرونی و پشتی بیضه هم ساختاری منفک، اما متصل موسوم به اپیدیدیم وجود دارد که برای ذخیره و انتقال اسپرم کاربرد دارد. به‌صورت طبیعی این قسمت با دیواره‌ی کیسه‌ی بیضه هم ارتباط مستقیم دارد.

سایر علائم و نشانه های درد بیضه چیست؟ عمق درد تا چه حدی است؟

در صورت وجود درد بیضه یا درد در کیسه‌ی آن، پزشک قبل از هر چیز به‌دنبال این خواهد بود که علت درد، پیچش بیضه است یا خیر. زیرا در صورت بروز این مشکل، باید اقداماتی فوری برای جراحی صورت بگیرد. بنابراین تشخیص پیچش بیضه از اپیدیدیمیت، نیازمند اطلاعاتی است. تشخیص تفاوت این دو مشکل در بعضی مواقع، دشوار است. بنابراین تمام آقایانی که دچار این درد می‌شوند، باید سریعا به پزشک مراجعه کنند. اما یادتان باشد که:

• درد ناشی از پیچش بیضه به‌طور ناگهانی ظهور می‌کند؛
• درد ناشی از عفونت ویروسی یا میکروبی در ناحیه‌ی بیضه یا کیسه‌ی آن، تدریجا افزایش پیدا می‌کند. در آغاز، درد ناشی از عفونت، اغلب محدود به ناحیه‌ی عفونت است و پخش نمی‌شود.

درد بیضه ناشی از هر دلیلی که باشد، مردان و پسران احتمالا دچار علائم زیر خواهند شد:

• تورم، آزردگی و قرمزی بیضه و پوسته‌ی آن؛
• حالت تهوع و استفراغ؛
• تب؛
• درد در دفع ادرار یا وجود ترشحات از آلت؛
• درد در هنگام رابطه جنسی؛
• درد در هنگام انزال؛
• وجود خون در ادرار؛
• وجود خون در مایع منی.

علت درد بیضه، التهاب، حساسیت و قرمزی این ناحیه چیست؟

درد بیضه، قرمزی، التهاب، حساس شدن و ناراحتی در این ناحیه ناشی از دلایل متنوعی است. در برخی موارد، باید به این ناراحتی‌ها فوری رسیدگی کرد. حتی گاهی لازم می‌شود تا فرد جراحی شود.

۱. تروما

تروما یا ضربه و آسیب فیزیکی، درد خیلی شدیدی در این ناحیه ایجاد می‌کند. ضربه‌ی مستقیم به کیسه‌ی بیضه، اگرچه بسیار دردناک است، اما معمولا موقتی خواهد بود. بیشتر آسیب‌های بیضه (۸۵ درصد)، ناشی از ترومای غیرنافذ (آسیب‌دیدگی‌های ورزشی، لگد و ضربه به بیضه، تصادفات رانندگی یا آسیب‌دیدگی بین ناحیه‌ی ران) هستند.

• این آسیب‌ها می‌تواند به کبودی یا تورم بیضه‌ها و کیسه‌ی آنها بینجامد.
• بعضی اوقات، آسیب دیدن بیضه‌ها نیاز به جراحی فوری دارد.

۲. پیچش برآمدگی بیضه

این مشکل در بیضه‌ها بیشتر متوجه پسران جوان‌تر است و معمولا بین ۷ تا ۱۴ سال پیش می‌آید.

• برآمدگی بیضه و برآمدگی اپیدیدیمال، بافت‌های بدون کارکردی هستند که از زمان رشد جنین باقی می‌مانند. پیچش این ساختارهای فرعی در بیضه می‌تواند منجر به وقفه در گردش خون بشود و دردهایی با شدت‌های متفاوت در بیضه به‌وجود بیاورد.

دلایل غیررایج درد بیضه چیست؟

دلایل دیگری هم برای درد بیضه‌ها وجود دارند که رواج کمتری دارند. مثل:

• فتق کشاله‌ی ران: این مشکل زمانی رخ می‌دهد که بخشی از روده، بر اثر مشکلی عضلانی در کشاله‌ی ران به سمت بیرون و پوسته‌ی بیضه کشیده می‌شود. این موضوع باعث درد بیضه و تورم پوسته‌ی آن می‌شود.
• تورم بیضه: این تورم معولا ناشی از عفونت است و گاهی‌اوقات همراه با اپیدیدیمیت رخ می‌دهد؛ به‌ویژه زمانی که درمان اپیدیدیمیت در طی چندین روز نادیده گرفته شود. در بیشتر موارد، تورم بیضه به‌خاطر عفونت اوریون است. البته سایر باکتری‌ها و ویروس‌ها هم می‌توانند موجب وقوع آن بشوند.
• تومور بیضه: وجود تومور در این ناحیه هم می‌تواند باعث درد شود. معاینه‌ی شخصی این ناحیه برای آگاهی از وجود توده و برآمدگی باعث تشخیص سریع‌تر سرطان می‌شود.
• سنگ کلیه: درد ناشی از وجود سنگ در کلیه هم گاهی به بیضه‌ها منتقل می‌شود.

تورم بیضه

علائم تورم بیضه می‌تواند خفیف تا شدید باشد و ممکن است فقط یکی یا هر دو بیضه را تحت تأثیر قرار بدهد. بیماران مختلف درد تورم را به‌صورت تدریجی یا در برخی موارد ناگهانی حس می‌کنند. از علائم تورم به موارد زیر اشاره می‌شود:

• تورم بیضه؛
• قرمزی بیضه؛
• درد و حساس شدن این ناحیه.

تشخیص دلایل درد بیضه چگونه است؟

برای تشخیص دلایل این درد، پزشک باید سابقه‌ی پزشکی فرد را بررسی و نواحی زیر را معاینه کند:

• شکم/کشاله‌ی ران؛
• آلت تناسلی؛
• بیضه‌ها؛
• کیسه‌ی بیضه.

آزمایش‌هایی مفید برای تشخیص مشکل نیز عبارت‌اند از:

• آزمایش خون؛
• آزمایش ادرار؛
• بررسی مجاری ادرار در صورت وجود ترشحات از آلت برای تشخیص ابتلا به بیماری‌های مقاربتی.

در بسیاری از موارد، برای تشخیص علت مشکل از عکس‌برداری هم استفاده می‌شود. در برخی موارد هم احتمال پیچش بیضه آن‌قدر زیاد است که بدون عکس‌برداری، بیمار سریعا به اتاق عمل برده می‌شود.

۱. سونوگرافی از بیضه

این آزمایش غیرتهاجمی یعنی آزمایشی که با کمترین یا بدون هیچ‌گونه برشی در بدن پیگیری می‌شود، به ارزیابی جریان خون به بیضه‌ها می‌پردازد (درصورتی‌که فرد به پیچش بیضه مشکوک باشد). سایر اختلالات آناتومیک در کیسه‌ی بیضه که منجر به درد می‌شود، از قرار زیر است:

• پارگی پوسته‌ی بیضه؛
• هماتوسِل (تجمع خون در کیسه بیضه)؛
• تومور در بیضه؛
• فتق کشاله‌ ران.

در صورت بروز اپیدیدیمیت، سونوگرافی از بیضه ممکن است، اپیدیدیمیس ملتهب با جریان خون زیاد در آن را نشان بدهد.

۲. اسکن هسته‌ای

برخی از بیمارستان‌ها برای ارزیابی وضعیت از این آزمایش بهره می‌برند. این آزمایش هم غیرتهاجمی است و برای انجام آن نیاز به تزریق ماده رادیواکتیو رنگی وریدی است.

• اسکن هسته‌ای، پیچش بیضه را با نشان دادن کاهش تجمع رنگ در بخش آسیب‌دیده در مقایسه با بخش‌های سالم بیضه مشخص می‌کند.
• در بیشتر بیمارستان‌ها، آماده‌سازی تجهیزات و انجام اسکن هسته‌ای آن‌قدر طولانی است که برای تشخیص پیچش بیضه کاربرد ندارد.

چه متخصصان و پزشکانی درد بیضه را معالجه می‌کنند؟

پزشکان عمومی و داخلی می‌توانند اقدام به معالجه‌ی برخی از انواع مشخص درد بیضه کنند؛ البته دردهایی که جدی و پیچیده نیستند. اما در موارد دیگر و بنا به دلایل و علت‌هایی که باعث بروز درد شده است، نیاز به کمک و حضور پزشکان متخصص پیش می‌آید. مثلا:

• اورولوژیست (متخصص بیماری‌های وابسته به دستگاه ادراری)؛
• جراح عمومی؛
• آنکولوژیسیت (سرطان‌شناس).

پرسش مهم دیگر، این است که چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

• همه‌ی مردان باید درد بیضه را به‌عنوان موقعیتی اورژانسی درنظر بگیرند؛ مگر آنکه عکس این قضیه ثابت بشود؛
• در صورت وقوع درد بیضه در مردان و پسران باید سریعا با پزشک تماس گرفته شود؛
• اگر به پزشک دسترسی ندارید، سریعا به بخش فوریت‌های پزشکی بیمارستان مراجعه کنید.

برای درد بیضه، درمان خانگی هم وجود دارد یا حتما به درمان پزشکی نیاز است؟

تا زمانی که پزشک ریشه‌ی مشکل را کشف نکرده، هیچ درمان خانگی برای درد بیضه وجود ندارد. به‌طور کلی، در صورت مشاهده‌ی هر گونه ناراحتی در این ناحیه‌یِ بدن خود یا فرزندتان، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. برای کاهش موقتی درد، می‌توانید از مسکن‌هایی نظیر ایبوپروفن (موترین، ادویل) و استامینفون (تیلنول) کمک بگیرید. فراموش نکنید که نباید به کودکان آسپرین بدهید، زیرا احتمال ایجاد سندروم ری وجود دارد. درمان درد بیضه‌ها بنا به علت و ریشه‌ی آن، متنوع است. مثلا موارد زیر نمونه‌ای از درمان‌های ممکن هستند:

• آرام‌بخش‌ها؛
• آنتی‌بیوتیک‌ها؛
• یخ؛
• استراحت؛
• جراحی؛
• بیضه‌بند.

در هر حال، هر زمان که در ناحیه بیضه و کیسه آن، احساس درد داشتید باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.

درمان درد بیضه چیست؟

درمان پزشکی یا جراحی هم کاملا وابسته به علت بروز درد است.

۱. تروما

در این حالت، بعد از معاینه‌ی دقیق وضعیت بیضه‌ها، درصورتی‌که هیچ‌گونه آسیب‌دیدگی خاصی دیده نشد، در بیشتر موارد امکان درمان در منزل وجود خواهد داشت. درمان، شامل اقدامات زیر است:

• استفاده از داروهای ضددرد مانند داروهای ضدالتهاب؛
• کیسه‌ی یخ؛
• استراحت؛
• استفاده از بیضه‌بند و بالا نگه داشتن بیضه.

حالت‌های شدیدتر تروما مانند ترومای غیرنافذ همراه با تجمع خون در داخل کیسه‌ی بیضه و پارگی و نفوذ آسیب‌های تروماتیک (توأم با ضربه)‌ به بیضه‌ها اغلب نیاز به جراحی دارند.

۲. پیچش بیضه‌ها

در این وضعیت باید سریعا برای جراحی به یک اورولوژیست (متخصص دستگاه تناسلی و مجاری ادراری) مراجعه کنید. قبل از جراحی ممکن است پزشک به‌صورت دستی سعی به باز کردن پیچش کند تا مشکل موقتا حل شود، اما برای رفع کامل آن، نیاز به جراحی، همچنان به قوت خود باقی است. جراحی شامل باز کردن ناحیه‌ی پیچ‌خورده، ارزیابی کارایی آن و نهایتا انتقال بیضه به داخل کیسه و جای مناسب آن (اورکیوپسکی) است. این اقدامات برای جلوگیری از پیچش دوباره‌ی بیضه صورت می‌گیرد. معمولا بیضه دیگر هم اورکیوپسکی می‌شود تا از پیچ خوردن آن در آینده جلوگیری به‌عمل آید.

۳. اپیدیدیمیت

درمان این مشکل معمولا به‌صورت سرپایی انجام می‌شود، اما در موارد شدیدی که عوارض جانبی هم برای بیمار ایجاد می‌شود، نیاز به بستری شدن هم وجود دارد. به طورکلی، درمان به شرح زیر است:

• مصرف آنتی بیوتیک برای دوره‌ای ۱۰ تا ۱۴ روزه. نوع آنتی بیوتیک مصرفی وابسته به سن و سابقه جنسی هر فرد دارد؛
• داروهای ضددرد مانند داروهای ضدالتهاب؛
• استفاده از بیضه‌بند و بالا نگه داشتن بیضه؛
• کیسه‌ی یخ؛
• استراحت.

افراد مبتلا به اپیدیدیمیت به‌ندرت دچار عوارض جانبی مانند ورم کیسه‌ی بیضه می‌شوند. برخی از عوارض جانبی نیاز به جراحی دارند. برخی از انواع اپیدیدیمیت مزمن هم برای کنترل درد نیاز به بلاک عصبی (nerve block) یا در مواردی نادر برداشتن اپیدیدیم (اپیدیدیکتومی) دارند.

۴. پیچش برآمدگی بیضه

درمان این مشکل با استفاده از داروهای ضدالتهاب و ضددرد صورت می‌گیرد. بیضه‌‌بند و کیسه‌ی یخ هم به رفع درد کمک می‌کند. این نوع درد معمولا در طول ۱ هفته بهبود می‌یابد.

۵. فتق کشاله‌ ران

درمان قطعی و مشخص فتق کشاله‌ ران جراحی است. این جراحی به انتخاب بیمار می‌تواند به‌صورت سرپایی هم انجام بشود. در مواردی که امکان به داخل راندن فتق کشاله‌ ران وجود ندارد، به جراحی فوری نیاز است. کسانی که دچار فتق هستند، نباید به خود زیاد فشار بیاورند و اجسام سنگین بلند کنند. ابزارهای متنوع پزشکی برای کمک به افراد دچار فتق وجود دارد که برای استفاده از آنها باید با پزشک مشورت کرد.

۶. ورم بیضه

درمان این مشکل شامل استفاده از داروهای ضددرد، کیسه‌های یخ، استراحت و بیضه‌بند است. آنتی‌بیوتیک‌ها فقط برای درمان عفونت‌های میکروبی (نه عفونت‌های ویروسی) استفاده می‌شوند. در موارد نادری هم برای از بین بردن علائم ورم بیضه مثلا آبسه کردن یا همان تجمع چرک در آن نقطه از بدن نیاز به جراحی وجود دارد.

۷. تومور بیضه

اگر در بیضه، توده‌ای وجود داشته باشد، فرد باید سریعا تحت معاینه اورولوژیست قرار بگیرد تا تشخیص به‌درستی انجام شود. اگر فرد مبتلا به سرطان شناخته شود، باید برای پیگیری درمان به متخصص مراجعه کند.

۸. سنگ کلیه

درمان سنگ کلیه، ساده و بدون عوارض جانبی، معمولا از طریق داروهای مسکن، ضدتهوع و داروهایی پیگیری می‌شود که راه عبور سنگ از مجاری را ممکن می‌سازند (مثلا داروی تامسولوسین). در برخی از افراد هم نیاز به عمل جراحی برای برداشتن سنگ کلیه وجود دارد. اگر سنگ کلیه همراه با عفونت باشد، باید اقدامات فوری پزشکی صورت بگیرد.

آیا نیازی به معاینه ناحیه‌ی بیضه توسط خودتان وجود دارد؟

اگر مردان و پسران، خودشان ناحیه‌ی بیضه و کیسه‌ی آن معاینه کنند، امکان تشخیص سرطان در مراحل اولیه‌ی آن بیشتر خواهد بود. گاهی وجود توده، برآمدگی، تغییر سایز یا از بین رفتن حالت پیوستگی در این اندام‌ها می‌تواند نشان از علائم اولیه‌ی سرطان داشته باشد. پزشکان و متخصصان به مردان جوان توصیه می‌کنند که هر ماه این ناحیه از بدن خود را معاینه کنند. این توصیه مخصوص کسانی است که :

• سابقه‌ی تومور در بیضه داشته‌اند؛
• سابقه‌ی سرطان بیضه در خانواده؛
• قرار نگرفتن بیضه‌ها در جای مناسب و کیسه‌ی خود.

معاینه‌ی شخصی بیضه‌ها باید در مدت حمام یا مدت اندکی پس از آن باشد تا بیضه و کیسه‌ی آن در حالت آرامش و سر جای خود قرار داشته باشد:

• درحالی‌که ایستاده‌اید، آلت تناسلی خود را به سمت بیرون نگه دارید و به‌آرامی با انگشت شست و سایر انگشت‌ها تمام سطح هر بیضه را لمس کنید.
• پایین بودن و بزرگ‌تر بودن یکی از بیضه‌ها نسبت به دیگری طبیعی است.
• اگر در بیضه‌ها هر گونه برآمدگی، تغییر اندازه یا عدم وجود انسجام در سطح مشاهده کردید، سریعا به پزشک مراجعه کنید.

مراقبت‌های بعد از معاینه چیست؟

کسانی که بعد از معاینه و مراجعه به بیمارستان مرخص می‌شوند باید به دقت تمام نکات مراقبتی توصیه‌شده از سوی پزشک را در نظر بگیرند. به طور کلی، اشخاصی که به هر دلیلی مورد جراحی قرار گرفته‌اند، به نظارت‌های بعدی پزشک برای بررسی روند درمان و هر گونه عارضه جانبی نیاز دارند. اگر بعد از جراحی این ناحیه، درد بیشتر شد با پزشک تماس بگیرید.

راه‌های جلوگیری از درد، ناراحتی و تورم بیضه چیست؟

بسیاری از عوامل ایجاد درد بیضه قابل پیشگیری نیستند. بااین‌حال، اقداماتی برای پیشگیری از این دردها وجود دارد:

• هنگام ورزش کردن از وسایل و تجهیزات مناسبی استفاده کنید تا در برابر ضربه و تروما از بدن شما در این ناحیه محافظت کند؛
• برای جلوگیری از اپیدیدیمیت که از طریق بیماری‌های مقاربتی ایجاد می‌شود از کاندوم استفاده کنید. زیرا کاندوم، احتمال ابتلا به بیماری های مقاربتی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد؛
• واکسن اوریون احتمال وقوع ورم بیضه ویروسی را کاهش می‌دهد؛
• اگرچه نمی‌توان از ایجاد تومور در بیضه ممانعت کرد، اما معاینه‌ی شخصی به‌موقع می‌تواند در شناسایی تومور و پیگیری درمان زودهنگام مؤثر باشد.

چشم‌انداز چنین مشکلی برای مردان چیست؟

در صورت پذیرش در بیمارستان باید به‌دقت به توصیه‌های پزشک عمل بشود. به‌طور کلی، کسانی که تحت جراحی قرار گرفته‌اند، بعد از عمل باید به‌طور سرپایی از سوی پزشک معاینه شوند تا پزشک از روند درمان و عدم وجود عوارض جانبی در بیمار مطمئن بشود. در صورت عدم بهبودی و پیشروی نشانه‌ها باید حتما با پزشک صحبت شود.

پیش‌بینی وضعیت مردان و پسرانی که دچار درد بیضه هستند تا حد زیادی وابسته به علت درد است:

۱. تروما

پیش‌بینی وضعیت تروما در بیضه وابسته به شدت و وسعت آسیب‌دیدگی اولیه است. البته بیشتر افرادی که دچار چنین آسیبی می‌شوند در بلندمدت، هیچ‌گونه عارضه جانبی خاصی پیدا نمی‌کنند. برخی از افراد هم بیضه‌های خود را از دست می‌دهند یا دچار آسیب‌دیدگی دائمی می‌شوند.

۲. پیچش بیضه

پیش‌بینی وضعیت و بهبود در این حالت بستگی به مدت زمانی دارد که میان شروع علائم و درمان دستی یا جراحی سپری شده است. هر چقدر این مدت زمانی کمتر باشد، شانس نجات بیضه‌ها بیشتر خواهد شد.

• اگر پیچش در طول ۶ ساعت بعد از بروز اولین علائم به وقوع بپیوندد، احتمال نجات بیضه‌ها ۹۰ تا ۱۰۰ درصد خواهد بود.
• بعد از ۱۲ ساعت، شانس نجات بیضه‌ها ۲۰ تا ۵۰ درصد است.
• بعد از ۲۴ ساعت هم شانس نجات ۰ تا ۱۰ درصد است.

از عوارض مرتبط با پیچش بیضه می‌توان به این موارد اشاره کرد: از دست دادن بیضه‌ها، آسیب دائمی بیضه‌ها، ناباروری و عفونت.

۳. اپیدیدیمیت

بیماران مبتلا به اپیدیمیت و ورم بیضه میکروبی عموما بدون هیچ عارضه جانبی بهبود پیدا می‌کنند. البته درصورتی‌که در یک برنامه‌‌ی زمانی مشخص، آنتی بیوتیک مصرف کنند. امکان وجود عوارض جانبی نظیر دُمل یا تجمع چرک در بافت، ناباروری و در موارد بسیار نادری، سِپتیسمی یا گَندخونی هم وجود دارد.

۴. برآمدگی پیچش بیضه

وضعیت بیمار در این حالت به‌راحتی قابل پیش‌بینی و درمان است.

۵. تومور در بیضه

در این مورد، پیش‌بینی وضعیت تا حد زیادی به نوع تومور و میزان گسترش بیماری در زمان معاینه وابسته است.