حتما دورانی را به خاطر می‌آورید که کودکتان هر چیزی را که به دستش می‌رسید در دهانش می‌گذاشت. این کار را نوزادان هنگام دندان درآوردن یا برای آشناشدن با دنیای اطرافشان انجام می‌دهند. طبیعی است که نوزادان این‌طوری باشند، اما وقتی کودک در سن پیش‌دبستانی یا مدرسه لباس‌هایش را می‌مکد یا می‌جود، باید دلیل کارش را بررسی کرد. گاهی کودکان در این سنین یا حتی سنین بالاتر به جویدن یقه، سرآستین یا لبه پیراهن خود عادت می‌کنند. ممکن است در اثر جویدن، در لباس‌هایشان سوراخ ایجاد شود. بسیاری از والدین نگران هستند که این رفتار باعث شود هم‌سالان کودک یا معلم‌هایش او را سرزنش کنند یا حتی نگران‌اند که مشکلات روانی باعث این مسئله شده باشد. در این مقاله، دلیل اینکه بعضی کودکان لباسشان را می‌جوند و راه‌های مقابله با آن را می‌گوییم.
دلیل لباس جویدن کودکان از دید متخصصان
تحریک و تقویت دهان نقش مهمی در رشد کودک دارد. مونال پاتل، کاردرمانگر اهل شیکاگو، می‌گوید: «عملکرد حرکتی دهانی از ابتدایی‌ترین روش‌های خودتنظیمی یا آرام‌سازی ما ناشی می‌شود. تمام کودکان از دوران نوزادی تا کودکی‌شان از واکنشی غریزی برای برآورده‌کردن نیازهای اساسی گرسنگی و تشنگی بهره می‌برند. بعدها ممکن است از این روش برای تسکین دردهای خود استفاده کنند و پستانک یا انگشت شستشان را بمکند.»
ممکن است بعضی از کودکان در سنین بالاتر همچنان دنبال تحریک دهان یا فک خود باشند. در علم کاردرمانی، این رفتار به‌عنوان ورودی حس عمقی شناخته می‌شود. به‌عقیده پاتل: «این فشار شدید برای کودکان آرامش‌بخش است، چون برای آرام‌کردن خود دنبال راه‌های قابل‌کنترل و پیش‌بینی‌شده هستند.» کودکی که از این روش برای آرام‌کردن خود استفاده می‌کند، ممکن است پیراهنش را بجود، زیرا پیراهن به‌راحتی در دسترسش است.
جویدن لباس چه‌موقع نگران‌کننده است؟
طبیعی‌بودن این رفتار به این معنا نیست که بعد از بزرگ‌ترشدن فرزندتان هم این کارش را نادیده بگیرید. لورا گراشو، روان‌شناس بالینی کودکان در نیویورک، می‌گوید: «معمولا بچه‌ها بعد از ۳سالگی چیزها را در دهانشان نمی‌گذارند و برای کشف جهان پیرامون خود کارهای دیگری می‌کنند. با وجود این، دانش‌آموزان کلاس چهارم و پنجم را هم دیده‌ام که یقه پیراهنشان را در دهانشان می‌گذارند.»
دکتر گراشو اعتقاد دارد که ممکن است جویدن لباس روشی بی‌خطر باشد که کودک برای آرامش یا تمرکز انتخاب کرده است. بسیاری از بزرگ‌سالان هم وقتی عصبی می‌شوند، به جویدن آدامس یا ناخن‌هایشان رو می‌آورند.
البته بعضی مواقع ممکن است جویدن لباس روی کودکان اثر منفی داشته باشد. به‌گفته پاتل: «باید ببینید مکیدن یا جویدن لباس مانعی برای انجام فعالیت‌های روزمره کودک است یا نه. مثلا در صورتی که جویدن سبب شود لباس مدرسه یا لباس ورزشی کودک از بین برود یا حتی باعث خفگی کودک شود، باید مداخله کنید.
با کودکتان درباره جویدن لباس‌هایش صحبت کنید
اگر فکر می‌کنید عادت کودکتان به مکیدن یا جویدن لباس مشکل‌ساز شده است، با او صحبت کنید. فقط این نکته را در نظر بگیرید که هنگام گفت‌وگو کودک را قضاوت نکنید. مهم‌ترین هدف این گفت‌وگو آن است که متوجه شوید این رفتار کودکتان ارادی است یا نه.
طوری صحبت نکنید که فرزندتان از رفتارش خجالت بکشد یا از اینکه لباس‌هایش خراب شده‌اند شرمنده شود. در این حالت، ممکن است کودک با خودش فکر کند: «من آدم بدی‌ام و همه‌چی رو به هم می‌ریزم.»
ملایم و کاوشگرانه رفتار کنید. می‌توانید به کودک بگویید: «من متوجه شده‌ام که بعضی‌وقت‌ها پیراهنت رو می‌جوی. به‌نظرت چرا این کار رو می‌کنی؟ چطور می‌تونم بهت کمک کنم؟» ممکن است بچه‌ها متوجه این رفتارشان نباشند و زمانی که درباره‌اش صحبت می‌کنید، به این رفتار خود آگاه شوند.
اگر کودکتان ارادی پیراهنش را می‌جود، از او بپرسید که این کار را در حضور هم‌کلاسی‌هایش هم انجام می‌دهد یا نه. همچنین می‌توانید با معلم یا مربی‌های فرزندتان مشورت و بررسی کنید که آنها هم متوجه این رفتار شده‌اند یا نه. این‌طوری متوجه خواهید شد که این رفتار بر زندگی اجتماعی فرزندتان تأثیر می‌گذارد یا نه.
چگونه کودکتان را از جویدن لباسش منع کنید
ممکن است به این نتیجه برسید که عادت کودکتان به جویدن یا مکیدن لباس موقتی است و مسئله مهمی نیست. البته اگر این رفتار کودک آزارتان می‌دهد یا بر زندگی روزمره‌اش تأثیر منفی می‌گذارد، راه‌هایی برای ترک این عادت وجود دارند که در ادامه برایتان گفته‌ایم.
۱. محرک‌ها را شناسایی کنید
ممکن است این رفتار کودک در شرایط مشابهی تکرار شود:
- آیا کودکتان این کار را پیش از زمان میان‌وعده انجام می‌دهد و ممکن است گرسنگی باعث انجام این کار بشود؟
- زمان انجام تکالیف مدرسه یا حل‌کردن پازل این اتفاق می‌افتد؟
- پیش از تعطیلات که ممکن است کودک برای تعامل اجتماعی با دیگران عصبی شده باشد این کار را انجام می‌دهد؟
اگر بفهمید که جویدن لباس محرک‌های خاصی دارد، می‌توانید همان اول جلوی این رفتار را بگیرید. مثلا اگر کودک هنگام گرسنگی لباسش را می‌جود، می‌توانید میان‌وعده‌های سالم در دسترسش بگذارید. اگر زمانی که عصبی می‌شود این کار را انجام می‌دهد، می‌توانید به او کمک کنید روش‌های کاهش استرس را یاد بگیرد.
۲. به کودک راه‌ِ چاره‌ای نشان بدهید
کودکی که پیراهنش را می‌جود، دنبال تحریک دهان است. بنابراین محصولاتی را در دسترسش بگذارید که برای این وضعیت ساخته شده‌اند. گردنبندهای نرمِ جویدنی به شکل‌های مختلف مثل دندان کوسه یا مهره در بازار وجود دارند. کودک می‌تواند این گردنبندها را بجود یا گاز بگیرد.
مشغول‌نگه‌داشتنِ دست‌های کودک هم سبب کمتر جویدن لباسش می‌شود. سعی کنید به فرزندتان قلم‌مویی کوچک یا اسباب‌بازی مناسب بدهید تا مشغول شود و کمتر به جویدن لباسش فکر کند.
۳. با کارشناسی حرفه‌ای مشورت کنید
اگر عادت کودکتان به جویدن لباس باعث شده است نگران شوید، با روان‌شناس کودک صحبت کنید. این کارشناسان به مراحل رشد کودک آگاه‌اند. آنها دلیل مسئله را بررسی می‌کنند و می‌کوشند مشکلاتی را حل کنند که باعث جویدن لباس شده‌اند.
ممکن است متخصص غربالگری تغذیه‌ای انجام بدهد تا مطمئن شود که جویدن چیزهای غیرخوراکی مثل لباس سلامت کودک را به خطر نینداخته باشد.
گاهی هم روان‌شناس شما را به متخصص حوزه‌ای خاص ارجاع می‌دهد. اگر اضطراب باعث این رفتار کودک باشد، روان‌شناسِ متخصص در این زمینه می‌تواند به شما کمک کند. کاردرمانگر نیز می‌تواند با استفاده از ابزارهایی مانند گردنبند جویدنی یا حرکات تمرینی به رفع نیازهای مربوط به حس عمقی کودک کمک کند. در نهایت، دندان‌پزشک یا متخصص ارتودنسی ممکن است این مسئله را بررسی کند که این رفتار دلیل فیزیکی دارد یا نه. منظور از دلیل فیزیکی این است که مثلا کودک حس کند بخشی از دهانش درد می‌کند و با جویدن این درد کمتر می‌شود.
سخن پایانی
کودکان در سنین خاصی لباسشان را می‌مکند یا می‌جوند و این اصلا غیرطبیعی نیست. بسیاری مواقع، کودک از این کار برای کاهش استرس استفاده می‌کند یا دنبال تسکین درد است. معمولا این رفتار موقتی است و فقط یقه لباس یا سرآستین‌های کودک را خراب می‌کند. با وجود این، ممکن است گاهی این رفتار نگران‌کننده شود. در این حالت، بهتر است از پزشک یا روان‌شناسی باتجربه کمک بگرید و دلیل مسئله را کشف کنید. با کشف علت جویدن لباس می‌توانید به فرزندتان کمک کنید که این عادت را ترک کند و در عین حال عزت‌نفس و غرورش هم حفظ شود.
