تا حالا شده که قلب‌تان به‌طور ناگهانی و بدون دلیل برای چند ثانیه تند و محکم بزند یا حس کنید که بعضی ضربان‌ها جا افتاده‌اند؟ به این حس تپش قلب می‌گویند. برای بعضی‌ها این اتفاق سالی یک‌بار می‌افتد اما بعضی افراد در طی روز بارها آن را تجربه می‌کنند و گاهی این‌قدر قوی است که به حمله قلبی شبیه می‌شود. با ما همراه باشید تا با علت تپش قلب و راه‌های درمان تپش قلب بیشتر آشنا شوید.
عامل ایجاد تپش قلب در اغلب موارد پیش‌آمدنِ مشکلی جزئی و موقتی در ضربان قلب است که خطری هم ندارد، اما در موارد نادری ممکن است نشان‌دهنده‌ی مشکلی در قلب یا قسمت دیگری از بدن باشد. پزشکان به‌‌راحتی تپش قلبی را که بر اثر خشم، اضطراب، افسردگی و دیگر مشکلات روحی به‌وجود آمده باشد، تشخیص می‌دهند.
نشانه‌های تپش قلب چیست
افراد مختلف تپش قلب را به‌صورت‌های مختلفی تجربه می‌کنند. این مشکل می‌تواند حس لرزش قلب، خفگی یا مور‌مور شدن را به شما منتقل کند. گاهی ممکن است حس کنید که قلب‌تان یک ضربان را جا می‌اندازد یا به‌سختی می‌تپد. بعضی افراد تپش قلب‌شان را به‌شکل ضربان‌هایی در گردن و قفسه‌ی سینه حس می‌کنند و برخی هم فقط احساس ناراحتی کلی دارند.
محرک‌های تپش قلب چیست
تپش قلب ممکن است خیلی ناگهانی رخ بدهد و همان‌قدر هم ناگهانی ناپدید بشود و اغلب به فعالیت‌ها، اتفاقات و احساسات مهم ارتباط دارد. ورزش، فعالیت بدنی، خشم و اضطراب نیز می‌توانند باعث ایجاد آن شوند شوند. برخی افراد هنگامی که می‌خواهند دراز بکشند یا بعد از مدت زیادی خم شدن، راست بایستند حس می‌کنند قلب‌شان برای یک لحظه می‌گیرد. محرک‌های تپش قلب عبارتند از:
- استرس، خشم یا پانیک؛
- کم آبی؛
- کمبود پتاسیم؛
- قند خون پایین؛
- مصرف زیاد کافئین، الکل یا شکلات؛
- نیکوتین؛
- ورزش؛
- ایستادن برای مدت طولانی؛
- بلعیدن؛
- تب؛
- افتادگی دریچه میترال؛
- کم خونی؛
- پرکاری تیروئید؛
- بارداری؛
- یائسگی؛
- سوزش سردل (رفلاکس معده)؛
- مواد مخدر و داروهایی مثل کوکائین، آمفتامین، قرص های لاغری، برخی داروهای سرفه و سرماخوردگی، بعضی آنتی بیوتیک ها، هورمون تیروئید، دیگوکسین و داروهای درمان آسم؛
- مکمل‌های رژیمی مثل افدرا، جینسینگ، نارنج، والرین یا زالزالک.
چرا به تپش قلب دچار می‌شویم؟
۱. انقباض زودهنگام دهلیزهای بالایی قلب
بعضی مواردِ تپش قلب به انقباض زودهنگام دهلیزهای بالایی قلب برمی‌گردند. وقتی دهلیزها به اندازه‌ی کسری از ثانیه زودتر از زمان مقرر منقبض بشوند، برای اینکه به آهنگ معمولی و صحیح خود برگردند لحظه‌ای بیشتر استراحت می‌کنند. در نتیجه فرد احساس می‌کند که ضربان قلبش دچار جهش شده است که معمولا انقباض سریع و شدیدی را به‌دنبال دارد؛ این در حالی است که دهلیزهای پایینی تلاش می‌کنند تا خون اضافی‌ای را که در زمان استراحت جمع شده به بیرون بفرستند. ضربان‌های زودهنگام معمولا سلامتی را تهدید نمی‌کنند و نشانه‌ی حمله‌ی قلبی نیستند.
۲. فیبریلاسیون دهلیزی و سرعت ضربان بالای فوق‌بطنی
دو نوع آشفتگیِ دیگرِ ضربان که باعث تپش قلب می‌شوند فیبریلاسیون دهلیزی و تاکی‌کاردیای فوق‌بطنی هستند. فیبریلاسیون دهلیزی انقباض بی‌نظم و معمولا سریع دهلیزهای بالایی قلب است. تاکی‌کاردیای (سرعت ضربان بالا) فوق بطنی هم وقتی اتفاق می‌افتد که سرعت ضربان قلب بیش از حد طبیعی باشد و از بالای دهلیزهای پایینی شروع می‌شود. هردو مورد می‌توانند کوتاه یا طولانی‌مدت باشند.
۳. انقباض زودهنگام بطن
یک یا حتی چند مورد متوالی انقباض زودهنگام بطنی معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند، مگر اینکه همراه با غش، تنگی نفس یا نشانه‌های دیگر باشد. اما تعداد زیاد و پشت سر هم انقباض بطن مشکل‌ساز است و ممکن است به نوعی آشفتگی قلبی خطرناک که به فیبریلاسیون بطنی معروف است، منجر بشوند.
۴. دلایل دیگر
مشکلاتی که برای نگهدارنده‌ی زمان ضربان قلب (گره سینوسی یا ضربان‌ساز قلب) به‌وجود می‌آید نیز می‌تواند باعث تپش قلب شود. این مشکل بین دهلیزهای بالا و پایین ناهماهنگی ایجاد می‌کند.
آسیب بافت قلب در اثر حمله‌ی قلبی یا جراحت‌های دیگر و مشکلاتی مثل افتادگی دریچه‌ی میترال نیز می‌تواند باعث تپش قلب شود.
تشخیص تپش قلب
تپش قلب معمولا گذراست و متأسفانه در اغلب موارد همین که پایتان به مطب دکتر می‌رسد دیگر خبری از تپش قلب‌تان نیست و این باعث می‌شود که تشخیص علت کمی مشکل باشد.
یکی از راه‌هایی که می‌تواند در تشخیص به پزشک‌تان کمک کند این است که برایش توضیح بدهید که ضربان‌هایتان چگونه‌اند و هر چند وقت یک‌بار و چه موقع ایجاد می‌شوند. قبل از اینکه پزشک‌تان را ببینید، به پاسخ این سؤال‌ها فکر کنید:
- وقتی تپش قلب دارید ضربان‌تان را اندازه بگیرید. ریتم ضربان قلب‌تان کند است یا تند؟ منظم است یا نامنظم؟
- وقتی ضربان‌تان برای یک لحظه متوقف می‌شود، احساس سرگیجه یا تنگی نفس دارید؟ آیا دچار درد قفسه سینه می‌شوید؟
- وقتی تپش قلب‌تان شروع می‌شود در حال انجام چه کاری هستید؟
- تپش قلب‌تان ناگهانی به‌وجود می‌آید و از بین می‌رود یا آهسته ظاهر و کم‌کم ناپدید می‌شود؟
آزمایش و معاینه‌ی پزشک می‌تواند نشانه‌های بارز تپش قلب را برای‌تان معلوم کند. اگر پزشک‌تان هنگام معاینه، صدای مور‌مور یا صداهای دیگری را بشنود احتمالا یکی از دریچه‌های قلب‌تان مشکل دارد. او ممکن است آثار کم خونی، مشکل تیروئید، کمبود پتاسیم یا مشکلات دیگری را که به تپش قلب منجر می‌شوند در آزمایش‌تان ببیند.
الکتروکاردیوگرام ابزار استانداردی است که به تنظیم تپش‌ها کمک می‌کند. این دستگاه با ثبت فعالیت الکتریکی قلب، ریتم ضربان و هر مشکل آشکار و ظریفی را که وجود داشته باشد نشان می‌دهد. اما فقط برای ۱۲ ثانیه می‌تواند این کار را انجام بدهد، در حالی‌که ممکن است پزشک‌تان بخواهد برای مدت بیشتری ضربان‌تان را اندازه بگیرد تا علت تپش قلب‌تان را تشخیص بدهد.
اگر تپش قلب‌تان همراه با درد قفسه‌ی سینه باشد احتمالا پزشک‌تان آزمایش تمرین استرس از شما خواهد گرفت. اگر سرگیجه داشته باشید یا سرعت ضربان‌تان بالا باشد شاید لازم باشد که برای مطالعه و بررسی بیشتر، وسیله‌ی کوچکی در قلب‌تان جاسازی شود.
ثبت تپش قلب حین انجام فعالیت
اگر در خطر مشکل ضربان قلب هستید یا تپش قلب سلامت جسمی یا روحی‌تان را با مشکل مواجه می‌کند، ثبت آهنگ ضربان قلب‌تان برای ۲۴ ساعت یا کمی بیشتر نشان می‌دهد که مشکل کار کجاست. نمایشگر هالتر می‌تواند ضربان قلب‌تان را برای ۲۴ ساعت ثبت کند و شما هم‌زمان می‌توانید به فعالیت‌های روزانه‌تان ادامه بدهید. برچسب‌های کوچکی به‌نام الکترود که به یک دستگاه ثبت‌کننده متصل است روی قفسه‌ی سینه‌تان چسبانده می‌شود که می‌توانید آن را در جیب‌تان بگذارید یا دور گردن یا کمرتان ببندید. در حین آزمایش باید کارهایی را که انجام داده‌اید و احساسات‌تان را با زمان‌شان یادداشت کنید. وقتی نمایشگر را به پزشک‌تان نشان می‌دهید او با بررسی داده‌های ثبت شده متوجه این بی‌نظمی‌ها می‌شود.
معمولا ۲۴ ساعت برای تشخیص مشکل تپش قلب کافی نیست. نوعی دستگاه ثبت‌کننده وجود دارد که می‌توان آن را در بدن کاشت تا ضربان قلب‌تان را برای روزها یا هفته‌ها ثبت کند.
درمان تپش قلب
روش‌های خوددرمانی
اگر بدون دلیل تپش قلب دارید می‌توانید با انجام این کارهای ساده به درمان خود کمک کنید:
- مصرف کافئین را محدود یا کاملا متوقف کنید تا مطمئن بشوید که مشکل‌تان به علت مصرف کافئین نیست؛
- سیگار نکشید؛
- از سلامت رژیم غذایی خود مطمئن شوید (قند خون پایین می‌تواند باعث تپش قلب شود)؛
- مایعات زیاد بنوشید؛
- خواب کافی داشته باشید؛
- از پزشک‌تان بخواهید که داروها و مکمل های غذایی شما را بررسی کند تا مطمئن شوید که ایراد از آنها نباشد. داروهای غیرمجاز که باعث تپش قلب می‌شوند، معمولا داروهای ضداحتقانی هستند که سودوافدرین و فنیل‌افرین دارند. استرس و خشم، تپش قلب را تحریک می‌کنند. یک راه‌حلِ دو مرحله‌ای در این مورد می‌تواند مفید باشد. برای خلاص شدن از تپش قلب، مدیتیشن و ریلکسیشن کار کنید؛ یوگا، تایی چی یا دیگر ورزش‌های آرامش‌بخش را امتحان کنید. اگر تپش قلب را تجربه کردید، تمرین‌های تنفسی سفت‌کننده و رها‌کننده‌ی عضلات انجام بدهید.
اگر تپش قلب به سراغ‌تان آمد در ابتدا این کارها را انجام بدهید
- مانور والسالوا: با انگشت‌هایتان بینی‌تان را بگیرید، دهان‌تان را ببندید و سعی کنید در همین حالت عمل بازدم را با فشار انجام دهید.
- به خودتان فشار بیاورید: درست مثل زمانی که اجابت مزاج می‌کنید ماهیچه‌های شکم را منقبض کنید.
- آب سرد: به صورت‌تان آب سرد بپاشید یا سرتان را در یک ظرف پر از آب سرد فرو کنید.
- ورزش: ورزش شدید قلب را به کار بیشتر وادار و به درمان تپش قلب کمک می‌کند.
- نفس عمیق: آرام بنشینید و چشم‌هایتان را ببندید. یکی از دست‌هایتان را روی شکم‌تان بگذارید. به‌آرامی و از راه بینی نفس‌تان را به داخل بکشید به‌طوری که شکم‌تان به سمت داخل حرکت کند. از راه دهان یا بینی نفس‌تان را بیرون بدهید و این کار را تکرار کنید.
حرکت والسالوا (باد کردن لپ‌ها و بینی)، فشار آوردن، نوشیدن آب خنک و ورزش، عصب واگ را تحریک و ضربان قلب‌تان را کنترل می‌کند. تنفس عمیق به شما کمک می‌کند آرام شوید و راحت‌تر بتوانید استرس و خشم‌تان را که باعث تپش قلب می‌شود کنترل کنید.
روش‌های پزشکی
اگر روش‌های خوددرمانی مؤثر واقع نشد و تپش قلب‌تان هم‌چنان ادامه داشت ممکن است لازم باشد روش‌های پزشکی را امتحان کنید. داروهایی مثل بتابلوکرها معمولا برای درمان تپش قلب مفید هستند. این داروها ضربان قلب را کند و سیگنال‌های ناگهانی را کنترل می‌کنند تا ضربان قلب تنظیم شود.
گاهی اوقات برداشتن قسمتی از بافت قلب می‌تواند تپش قلبی را که به دلیل سیگنال‌های الکتریکی منحرف در قلب به‌وجود آمده‌اند، کنترل کند.
در این موارد با پزشک تماس بگیرید
اگر تپش قلب‌تان همراه با تنگی نفس، سرگیجه، درد قفسه‌ی سینه یا غش کردن باشد باید با پزشک‌تان یا اورژانس تماس بگیرید، چون ممکن است نشان‌دهنده‌ی یک بیماری قلبی جدی باشد.
