گاهی اوقات، ادرار بوی عجیبی پیدا می‌کند؛ مثلا بویی شبیه سولفور یا تخم‌مرغِ گندیده. علت چنین بویی ممکن است مصرف برخی مواد غذایی یا دارویی باشد. در این صورت، بوی ناخوشایند موقتی خواهد بود. البته بوی ادرار به‌طور کلی هم بوی خوشایندی نیست؛ ولی می‌خواهیم از اوقاتی صحبت کنیم که این بو عجیب و متفاوت می‌شود. در ادامه به‌طور مفصل در مورد بوی بد ادرار توضیح داده‌ایم. با ما همراه باشید.
اگر بوی بد ادرار به‌واسطهٔ مواد غذایی و داروها ایجاد نشود، باید به‌دنبال علل جدی‌تری بگردید. معمولا، عواملی که موجب وجود بوی سولفور در ادرار می‌شوند، نگران‌کننده نیستند. برای رفع بوی ادرار باید به درمان علل ریشه‌ای بپردازید و به پزشک مراجعه کنید.
علل ایجاد بوی بد ادرار چیست؟
علل گوناگونی برای ایجاد بوی سولفور در ادرار وجود دارد. برخی از این علل به‌سادگی قابل‌رفع هستند و برخی دیگر کمی سخت‌تر از بین می‌روند.
مصرف مواد غذایی خاص
غذاهای گوناگون، باعث ایجاد بوهای گوناگونی در ادرار می‌شوند. مواد غذایی زیر، بویی شبیه سولفور در ادرار به وجود می‌آورند:
- مارچوبه؛
- ماهی؛
- پیاز؛
- سیر.
هضم این مواد غذایی با دفع سولفور از ادرار همراه است. به همین خاطر، پس از مصرف آنها، ادرارتان بوی سولفور پیدا می‌کند. بوی بد ادرار به‌واسطهٔ مصرف مواد غذایی، موقتی است و پس از هضم کامل غذا از بین می‌رود.
اگر می‌خواهید ادرارتان بوی سولفور ندهد، باید از مصرف این مواد غذایی چشم‌پوشی کنید. تنها راه قطعیِ ازبین‌بردن بوی بد ادرار، حذف این مواد از رژیم غذایی‌تان است؛ اما اگر آب زیادی همراه با این غذاها بنوشید، ادرار رقیق‌تری خواهید داشت و در نتیجه، بوی حاصل هم کمتر خواهد شد.
برخی داروها و مکمل‌ها
مصرف برخی داروها و مکمل‌ها هم بوی ادرار را تغییر می‌دهد. مثلا داروهای سولفونامید که برای درمان انواع دیابت، روماتیسم مفصلی و مشکلات دیگر مصرف می‌شوند یا برخی مکمل‌ها مانند انواع ویتامین B باعث بروز بوی بد ادرار می‌شوند. در اینجا هم نوشیدن آب زیاد به کاهش بوی ادرار کمک می‌کند. اگر مشکل بوی ادرار با نوشیدن آب از بین نرفت، باید برای یافتن راه‌‌حل با پزشک مشورت کنید.
مصرف برخی دیگر از مکمل‌ها، داروها و ویتامین‌ها هم ممکن است باعث بوی بد ادرار شود. روکش بعضی داروها و قرص‌ها برای کاهش طعم بد دارو و قابل‌خوردن‌شدنِ آنهاست؛ اما همین روکش‌ها می‌توانند رنگ و بوی ادرار را تغییر دهند. برخی مواد مانند ویتامین B6 یا مولتی‌‌ویتامین‌ها یا داروهای مرتبط با قلب و بارداری از جمله موادی هستند که باعث بوی بد ادرار می‌شوند. چنین تغییری، نگران‌کننده نیست؛ اما اگر به‌طور ناگهانی رخ دهد یا علائم دیگری هم آن را همراهی کند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
کاهش آب بدن (دی‌هیدراته‌شدن)
ادرار، حاوی آبِ جذب‌شده از مواد غذایی، مواد شیمیایی و سمی است که بدن تصفیه می‌کند. اگر به‌اندازهٔ کافی آب ننوشید، ادرارتان غلیظ می‌شود. در این صورت، رنگ آن به زرد یا نارنجی می‌گراید و بوی تندی پیدا می‌کند. اگر در بدن، ترکیبات سولفوریک وجود داشته باشد، کم‌آبی آن بیشتر از مواقع دیگر باعث بوی بد ادرار می‌شود.
برای پرهیز از دی‌هیدراته‌شدن بدن یا همان کم آبی بدن باید در طول روز به‌ویژه پس از انجام تمرین‌های ورزشی، مقدار زیادی آب بنوشید. از مصرف مواد ادرارآوری مانند قهوه، چای یا الکل هم پرهیز کنید؛ زیرا این مواد با دفع ادرار بیشتر، سطح مایعات بدن را کاهش می‌دهند.
عفونت‌های مجاری ادراری
عفونت های مجاری ادراری هم باعث تغییر شکل و بوی ادرار می‌شوند. اگر به عفونت ادراری مبتلا شوید، امکان شکل‌گیری میکروب، خون و چرک در ادرار به وجود می‌آید. در نتیجه بوی بدی هم آن را همراهی خواهد کرد. برای رفع عفونت‌های ادراری، حتما باید به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا بدون پیگیری این مشکل، احتمال جدی‌تر و خطرناک‌تر شدن آن وجود دارد. هرکسی که به عفونی‌شدن ادرار خود شک دارد، باید سریعا به پزشک مراجعه کند. عوامل متعددی می‌توانند باعث بروز عفونت ادراری در کودکان و بزرگسالان شوند؛ اما بیشتر آنها با داروهای ضدمیکروبی درمان‌پذیر هستند.
عفونت های قارچی هم باعث برهم‌خوردن تعادل باکتری‌های موجود در واژن می‌شوند. این عفونت‌ها معمولا در واژن رخ می‌دهند؛ اما از آنجا که فاصلهٔ واژن و مجرای ادرار اندک است، عفونت در واژن روی بوی ادرار هم اثر می‌گذارد.
سنگ کلیه
زمانی که برخی مواد شیمیایی موجود در ادرار، سخت شده و به کریستال تبدیل می‌شود، در کلیه سنگ به وجود می‌آید. بوی بد ادرار ممکن است نتیجهٔ شکل‌گیری سنگ در کلیه‌ها باشد. گاهی اوقات، سنگ کلیه موجب عفونت‌های مجاری ادراری هم می‌شود. اگر ادرارتان بویی نامطبوع می‌دهد و کف‌آلود است یا در ناحیهٔ کمر و پشت احساس درد دارید، برای خارج‌کردن سنگ‌کلیه سریعا به پزشک مراجعه کنید.
استفاده از دوش واژینال
اگر از دوش واژینال استفاده می‌کنید، باید سریع‌تر این کار را کنار بگذارید. انجام دوش واژینال نه‌تنها واژن را پاک و تمیز نمی‌کند؛ بلکه تعادل میکروبیوم (محیط زندگی باکتری‌های سالم) را هم در ناحیهٔ تناسلی از بین می‌برد و بوی ناخوشایند را وخیم‌تر می‌کند. هرگونه اختلال و ازبین‌رفتن تعادل در ناحیهٔ حساس واژن و بخش تناسلی بدن، احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهد. اگر دربارهٔ بوی بد واژن دچار نگرانی هستید، حتما به پزشک مراجعه و علت اصلی آن را کشف کنید.
مشکلات کبدی
وقتی که کبد تخریب یا دچار مشکل می‌شود و وظایف خود را به‌درستی انجام نمی‌دهد، بدن در تصفیهٔ سموم دچار مشکل می‌شود. یکی از پیامدهای این موضوع، بوی بد ادرار است. چنانچه کبد دچار مشکل باشد، یکی از نشانه‌های زیر در بدن پدیدار خواهد شد:
- تیره‌شدن رنگ ادرار نسبت به حالت عادی؛
- حالت تهوع و استفراغ؛
- تورم نواحی مختلف پا؛
- زردشدن پوست؛
- درد در ناحیهٔ شکم.
هرکسی که به این علائم دچار است، باید حتما به پزشک مراجعه کند. درمان این مشکل وابسته به علت و ریشهٔ به‌وجودآمدنِ آن است؛ اما به‌طور کلی، ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، رژیم غذایی و داروهای مصرفی می‌تواند باعث بهبود مشکلات و بیماری های کبد و رفع بوی بد ادرار شود.
انواع دیابت
افراد مبتلا به دیابت، در ادرار خود شاهد تغییراتی هستند. زمانی که سطح قند خون بسیار بالا باشد، ماده‌ای موسوم به کِتون در بدن به وجود می‌آید. این کتون‌ها از طریق ادرار دفع می‌شوند و بوی آن را تغییر می‌دهند. در این صورت، بیماران دیابتی، علائمی مانند تشنگی، خستگی و تغییرات نوسانی در خلق‌وخو پیدا می‌کنند. برای رفع بوی بد ادرار، افراد مبتلا به دیابت باید مطمئن شوند که به‌درستی انسولین مصرف می‌کنند و در هر بار مصرف، مقدار آن را به‌درستی اندازه‌گیری کنند.
هرچقدر که بیماران در کنترل قند خون خود موفق‌تر عمل کنند، مشکلات پیرامون آن از جمله بوی بد ادرار هم بهتر رفع خواهد شد. در برخی موارد، پزشک برای مدیریت و کنترل بهتر وضعیت بیمار از داروهای دیگری هم در روند درمان استفاده می‌کند.
التهاب مثانه (سیستیت)
التهاب مثانه یا سیستیت در نتیجهٔ تجمع میکروب‌ها بروز می‌کند. علت این التهاب یا عفونت‌های ادراری است یا ناتراز شدن هم‌زیستی. این مشکلات ناشی از افزایش شمار باکتری‌های خطرناک در مثانه و گرفتن جای باکتری‌های مساعد و مطلوب است. باکتری‌های نامطلوبی که در ادرار قرار می‌گیرند، شکل و بوی آن را تغییر می‌دهند و بویی شبیه تخم‌مرغ گندیده (سولفور) ایجاد می‌کنند.
التهاب مثانه را باید سریعا پیگیری و درمان کنید. برای ازبین‌بردن باکتری‌ها از انواع آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌شود. مصرف مقدار زیادی آب و مایعات مانند آب کرن بری یا چای گیاهی هم به رقیق‌شدن و کاهش بوی بد ادرار کمک می‌کند.
التهاب در غده پروستات (پروستاتیت)
التهاب غدهٔ پروستات یا پروستاتیت هم به بوی بد ادرار منجر می‌شود (بویی شبیه اسیدسولفوریک). عفونت‌های ادراری یا انواع دیگری از عفونت‌ها در پروستات، التهاب ایجاد می‌کنند. پروستاتیت یا التهاب پروستات باعث دشواری در ادرارکردن یا فشار پروستات به مثانه و نیاز فوری به دفع ادرار می‌شود. التهاب پروستات در بسیاری از افراد با درد در ناحیهٔ شکم یا ناراحتی در قسمت کیسهٔ بیضه و مقعد همراه است.
درمان پروستاتیت به علت و ریشهٔ بروز آن وابسته است. در صورت عفونت، نیاز به درمان‌های آنتی‌باکتریال (ضدمیکروبی) به وجود می‌آید. برخی از پزشکان برای تسکین و ایجاد آرامش در ماهیچه‌های این بخش از بدن، داروهایی موسوم به مسدودکننده‌های آلفا تجویر می‌کنند. داروهای ضدالتهاب هم از درد و تورم جلوگیری به عمل می‌آورد. گرمادرمانی هم برای تسکین درد و وضعیت التهاب مفید خواهد بود. در موارد بسیار نادری هم جراحی انجام می‌شود.
سیستینوریا
سیستینوریا (Cystinuria)، نوعی بیماری ژنتیکی است که روی مجاری ادراری اثر می‌گذارد. این بیماری باعث افزایش نوعی اسیدآمینه موسوم به سیستئین می‌شود. سیستئین در کلیه‌ها، سنگ به وجود می‌آورد و به‌دلیل وجود مقادیر زیاد سولفور در آن، بوی ادرار را هم تغییر می‌دهد. سیستینوریا با دارو و تغییر سبک زندگی، درمان می‌شود؛ اما گاهی هم به جراحی نیاز پیدا می‌کند.
هایپرمتیونینمیا
با افزایش نوعی اسیدآمینه به نام متیونین در بدن، هایپرمتیونینمیا (Hypermethioninemia) ایجاد می‌شود. این مشکل با افزایش مصرف مواد غذایی حاوی متیونین یا تجزیه‌نشدن درست این اسید آمینه در بدن بروز می‌کند. هایپرمتیونینمیا در بسیاری از افراد بدون علامت و نشانهٔ خاصی رخ می‌دهد. برخی از افراد هم دچار مشکلاتی در ایستادن یا راه‌رفتن می‌شوند یا مشکلاتی مرتبط با اعصاب، احساس خواهند کرد.
نفس، ادرار یا عرق افرادِ مبتلا به این مشکل هم بویی ناخوشایند پیدا می‌کند. برای ایجاد تعادل در سطح متیونین، تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی لازم است.
فیستول‌های گوارشی
فیستول‌ها، منافذی در مجاری گوارشی هستند که به نقاط دیگر بدن مانند مثانه هم راه می‌یابند و باعث می‌شوند تا اسید و شیرهٔ معده از روده‌ها به مثانه منتقل شوند. نشت این مواد به مثانه می‌تواند موجب عفونت‌های داخلی و عفونت‌های ادراری مکرر شود و سرانجام بوی بدی در ادرار به وجود بیاورد.
فیستول‌های گوارشی، بیشتر پس از جراحی‌های ناحیهٔ شکم یا در افرادی به وجود می‌آید که دچار مشکلات هاضمهٔ مزمن هستند. درمان فیستول‌ها وابسته به اندازهٔ آنها و میزان نشت اسید معده از منافذ فیستول است. برخی فیستول‌ها به‌مرور زمان بسته می‌شوند؛ ولی برخی دیگر نیاز به جراحی یا نظارت مداوم برای جلوگیری از مشکلات جدی‌تری چون سپتیسمی دارند.
ابتلا به بیماری‌های مقاربتی
بوی بد ادرار در برخی مواقع، ناشی از بیماری‌های مقاربتی است. برای نمونه، عفونت کلامیدیا به‌واسطهٔ انگلی به نام تریکومونیازیس (Trichomoniasis) به وجود می‌آید که از راه آمیزش جنسی به بدن منتقل می‌شود. حتی اگر به وجود این مشکلات در بدن خود شک کردید، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. این موارد در ابتدای وقوع، علائمی ندارند یا نشانه‌های بروزشان خفیف و نامحسوس است. هرچقدر که درمان آنها را به تعویق بیندازید، مشکلات جدی‌تری به وجود می‌آیند که بوی بد ادرار ساده‌ترین آنهاست.
تخمک‌گذاری و بارداری
هورمون‌های استروژن و پروژسترون که موجب بارداری می‌شوند، در چرخهٔ ماهیانهٔ زنان و تخمک‌گذاری هم وجود دارند و در مقیاس کمتر در بدن ترشح می‌شوند. بنابراین، امکان دارد که در این دوران، بوی ادرار تغییر کند. البته فقط این هورمون‌ها نیستند که باعث تغییر بوی ادرار می‌شوند؛ بلکه ترشح هورمون‌های یادشده، حساسیت بویایی را افزایش می‌دهد و موجب درک و استشمام بیشتر آمونیاک در ادرار می‌شود.
بارداری هم موجب بوی بد ادرار می‌شود. زیرا در این دوران، هورمون‌های استروژن و پروژسترون بیشتری در بدن زنان ترشح می‌شود و بوی ادرار را تغییر می‌دهند. این تغییر بو در سه‌ماههٔ نخست بیشتر است. البته در دوران بارداری هم بیش از آنکه هورمون‌ها، بوی ادرار را تغییر دهند، حس بویایی را تند و تیزتر می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود تا فرد نسبت به بوی بد ادرار حساس‌تر شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
بوی بد ادرار معمولا پس از چند بار مراجعه به سرویس بهداشتی از بین می‌رود و مشکلی موقتی است؛ اما چنانچه این مشکل موقتی نباشد یا علائم زیر در فرد دیده شود، باید پیگیری جدی انجام شود:
- خون در ادرار؛
- ادرار کف‌آلود؛
- وجود رگه‌هایی شیری‌رنگ در ادرار؛
- درد و دشواری در هنگام دفع ادرار؛
- درد در ناحیهٔ کمر، شکم یا لگن.
این علائم نشان از عفونت یا مشکلات داخلی جدی دیگری دارند که برای جلوگیری از مشکلات و پیامدهای دیگر باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.
