استفراغ خونی یا بالا اوردن بی‌اختیار خون از گلو، عارضه‌ای است که می‌تواند در گروه‌های سنی مختلف و به دلایل مختلف اتفاق افتد. نشانه‌ها و علائمی هم دارد که از شخص به شخص و بسته به عوامل یادشده، متفاوت خواهند بود. در ادامه مطلب حاضر، بیشتر راجع‌به این موضوع خواهید خواند: اینکه علت استفراغ خونی چیست و بالا آوردن خون از گلو نشانه چیست. همراه ما بمانید.
استفراغ خونی چیست؟
استفراغ خونی بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که بدن، قصد رهایی از چیزی مضر را دارد: چیزی که می‌تواند از ماده‌ای سمی مثل الکل گرفته تا باکتری‌هایی چون سالمونلا، متفاوت باشد.
گاهی معلوم نمی‌شود خون بالا آوردن نشانه چه بیماری است و چه علتی دارد. اگر به استفراغ خونی رسیدگی نشود، می‌تواند منجر به کم آبی بدن یا سوءتغذیه شود.
استفراغ شدید چه تفاوتی با استفراغ معمولی دارد؟
این دو نوع استفراغ از لحاظ بافت و ظاهر، شکل چندان متفاوتی ندارند. تفاوت اصلی بین این دو آن است که در استفراغ شدیدتر، بالا آوردن زودتر رخ می‌دهد و شدیدتر از گلو خارج می‌شود.
برای بزرگ‌سالان هر دو نوع استفراغ معمولا می‌توانند عللی مشابه داشته باشند؛ البته گاهی استفراغ شدید نشانه بیماری مزمن‌تری است.
به‌طور خلاصه، استفراغ خونی می‌تواند به چند شکل زیر از استفراغ معمولی متفاوت باشد:
- استفراغ خونی شدیدتر و ناگهانی‌تر است؛
- مسافت بیشتری را طی می‌کند؛
- بدون هشدار قبلی یا حالت تهوع اتفاق می‌افتد.
دلایل ایجاد خون در استفراغ در گروه‌های سنی مختلف
الف. کودکان
استفراغ خونی در کودکان معمولا به‌علت عارضه‌ای است به نام تنگی پیلور. پیلور عضله‌ای است که در تقاطع بین معده و روده کوچک قرار دارد.
کودک به‌خاطر ابتلا به تنگی پیلور قادر به دریافت مواد غذایی و مایعات کافی نخواهد بود. به‌علاوه بر اثر ابتلا به این عارضه امکان کم‌آب‌شدنِ سریع بدن کودک وجود دارد؛ پس دریافت کمک پزشکی برای او در این شرایط اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
نشانه‌های تنگی پیلور (عامل استفراغ خونی در کودکان)
کودکی که دچار این عارضه است، پس از خوردن غذا اندکی از آن را بالا می‌آورد. این شرایط به‌مرور بدتر می‌شود تا پس از چند روز بالا آوردن با شدت و قدرت بیشتری ادامه پیدا می‌کند.
کودکی در این شرایط، مثل دیگر کودکان عادی قادر به ادرار یا مدفوع کردن نخواهد بود، چون شیر کافی دریافت نمی‌کند. کم‌آبی او را خواب‌آلوده‌تر یا کم‌انرژی‌تر خواهد کرد.
پزشک معالج کودک ممکن است کار تشخیص را با لمس شکم او شروع کند. او ممکن است سؤال‌هایی راجع به طرز غذادادن به کودک بپرسد و آزمایش‌های سونوگرافی برایش تجویز کند.
روش درمان در کودکان
روش درمان این بیماری تقریبا همیشه با جراحی انجام می‌گیرد. با جراحی، فاصله میان معده و روده کوچک بیشتر خواهد شد و شیر یا غذا امکان ردشدن و جذب در بدن کودک را پیدا خواهد کرد.
پیش از شروع جراحی، بیهوشی عمومی انجام می‌گیرد. وقتی عمل به اتمام رسید، به کودک داروی مسکن خواهند داد و به‌مرور میزان غذای دریافتی او را بیشتر خواهند کرد. هنگامی که غذاخوردن به سطح معمول رسید، وقت مرخصی و رفتن به خانه برای کودک رسیده است.
ب. بزرگ‌سالان
اگر پای استفراغ خونی در میان باشد، احتمالا خون‌ریزی جایی در مری، معده یا نخستین بخش از سه روده باریک (دوازدهه/ اثناعشر) شروع شده است.
در ادامه خلاصه‌ای خواهیم داشت از علت‌های رایج استفراغ خونی.
۱. مسمومیت غذایی
اگر غذا به‌درستی آماده نشود یا آلوده به میکرب و جرم شود، امکان مسمومیت غذایی با آن وجود خواهد داشت. امکان مسمومیت مواد غذایی با ویروس، یا با باکتری‌ای چون سالمونلا وجود دارد که یکی از علل اسهال و استفراغ (گاستروآنتریت) است. امکان ابتلا به این عارضه با ویروس‌هایی چون نوروویروس که به‌ویژه در ماه‌های زمستان واگیر دارد نیز وجود دارد.
۲. زخم معده یا معده‌آماس (gastritis)
اگر خون استفراغ می‌کنید و کمی درد معده نیز دارید، احتمالا علت مشکل زخم معده یا التهاب و آماس معده است.
۳. واریس/ التهاب مری
واریس یا التهاب مری باعث بزرگ‌شدن رگ‌های قسمت پایینی مری می‌شود. این رگ‌ها خون‌ریزی می‌کنند، اما درد ندارند.
اغلب اوقات، مصرف الکل سبب بروز این عارضه می‌شود.
اگر معالج تشخیص دهد که علت استفراغ خونی همین مسئله است، در اسرع وقت باید به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کرد.
۴. بیمای رفلاکس شدید معده و روده
بیماری رفلاکس معده شدید و روده عارضه‌ای است که طی آن اسید معده بالا می‌آید و داخل مری می‌شود.
هرچه این عارضه شدیدتر باشد، احتمال خون‌ریزی پوشش داخلی مری هم بیشتر خواهد شد.
۵. پارگی مری
استفراغ معمولی اگر پیاپی رخ دهد، می‌تواند سبب پارگی پوشش داخلی مری شود. این عارضه سبب پیدایش خون در استفراغ خواهد شد.
۶. قورت‌دادن خون
گاهی قورت‌دادن خون محتمل است. مثل وقتی که به‌دشت خون‌دماغ می‌شویم.
این عارضه می‌تواند باعث پیدایش خون در مدفوع، و سیاه قیرمانندشدن آن نیز شود.
۷. مواد سمی
داروهای شیمی‌درمانی، مرفین و الکل در رده مواد سمی طبقه‌بندی می‌شوند و می‌توانند باعث اسهال و استفراغ شوند. در برخی موارد، اسهال یا استفراغ شدید می‌شود و به‌صورت خونی درمی‌آید.
۸. برخی بیماری‌های مزمن
برخی بیماری‌های مزمن هستند که استفراغ خونی ممکن است نشانه‌ای بر آنها باشد و هنگام مشاهده آن باید به نزدیک‌ترین مرکز اورژانس یا جراح عمومی مراجعه کرد.
دلایل کمتر رایج استفراغ خونی در بزرگ‌سالان
دلایلی که در ادامه مطرح می‌کنیم، دلایل کمتر رایج خونی‌شدن استفراغ هستند:
- قورت‌دادن مواد سمی، مثل اسیدهای خورنده یا آرسنیک؛
- عارضه‌های مرتبط با خون، مثل کاهش تعداد پلاکت‌های خون (ترومبوسیتوپنی)، سرطان خون، هموفیلی یا کم‌خونی؛
- سرطان مری یا معده: دو نوع سرطانی که نسبتا نادر هستند، اما در برخی افراد بالای ۵۵ سال که وزن زیادی از دست داده‌اند، دیده می‌شود.
عوارض استفراغ خونی
استفراغ خونی هر دلیلی که داشته باشد، خودش ممکن است باعث ایجاد عوارضی در بدن هم بشود:
۱. کم‌آب شدن بدن و سوءتغذیه
این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که مایعات یا غذای کافی برای بدن از بین برود.
۲. سندرم مالوری-ویس
در موارد نادر، ممکن است استفراغ خونی باعث پارگی قسمت پایینی مری شود. این عارضه را سندرم مالوری-ویس می‌نامند.
۳. خفگی
فروبردن استفراغ خونی می‌تواند باعث خفگی شود. از طرف دیگر، گاز اسیدی که از استفراغ متصاعد می‌شود، در صورت استنشاق می‌تواند باعث آسیب به ریه‌ها شود.
هنگام مراجعه به پزشک چه انتظاری باید داشت؟
باید به‌محض مشاهده اولین نشانه‌های استفراغ خونی به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کرد، مگر آنکه علت مسئله برای پزشک معالج کاملا آشکار باشد (مثلا قورت‌دادن اشتباهی خونی که به‌خاطر خون‌دماغ شدن بیرون می‌زند).
رنگ خون بسته به عوامل مختلف، متفاوت خواهد بود:
- ممکن است رنگ خون استفراغ قرمز روشن باشد؛
- امکان مشاهده رگه‌های خون همراه با غذا در استفراغ وجود دارد؛
- ممکن است در استفراغ چیزی شبیه به دانه‌های قهوه مشاهده شود. این یعنی خون چند ساعتی در معده باقی مانده است.
آزمایش‌های پزشک شامل آزمایش خون و آندوسکوپی می‌شود. در آزمایش آندوسکوپی، لوله‌ای بلند، باریک و انعطاف‌پذیر، با دوربینی که سر آن وصل شده وارد بدن می‌شود تا با آن دستگاه گوارش بیمار مشاهده شود.
پزشک این موضوع را بررسی می‌کند که خون از معده بالا می‌آید یا از مری، یا آنکه بیمار آن را از ریه و مجاری هوایی خود سرفه کرده است.
راهکارهای درمانی استفراغ، اسهال و مسمومیت غذایی
در حال حاضر درمانی رسمی برای مسمومیت غذایی یا اسهال و استفراغ وجود ندارد. تنها راه بیمار آن است که در خانه بماند تا احساس بهتری پیدا کند. راهکارهای درمانی خانگی برای عارضه‌های مذکور شامل موارد زیر هستند:
- استراحت؛
- مصرف زیاد مایعات؛
- مصرف مسکن برای کاهش درد و تب؛
- مصرف داروی بدون نسخه، مخصوص درمان استفراغ؛
- مصرف داروی بدون نسخه برای اسهال؛
- خوردن مقادیر کوچک از غذاهای جامد مثل برنج؛
- مصرف مایع مخصوص بر اثر ابتلای بدن به کم‌آبی.
اسهال و استفراغ به‌سادگی ممکن است از شخصی به شخص دیگر منتقل شود. بنابراین کسی که به آن مبتلا است باید مرتب دست‌ها را بشوید تا از واگیر عارضه پیشگیری شود. همچنین تا ۴۸ ساعت پس از قطع نشانه‌ها باید از تماس با دیگران خودداری کند.
در پایان
برای هر کسی، فارغ از آنکه در چه گروه سنی باشد، بالا آوردن راهکاری است برای چیزی که در بدن هست و نباید باشد، مثل ماده‌ای سمی یا چیزی شبیه به آن. حال چه استفراغ خونی باشد چه غیر آن. در هر صورت باید به پزشک معالج مراجعه کنید و از اطلاعات ذکرشده، فقط به‌منظور کمک بیشتر به تشخیص او استفاده کنید.
اگر بازخورد، پیشنهاد یا نظری دارید، در قسمت «ارسال دیدگاه» در میان بگذارید. مشتاق شنیدن نظرات شما هستیم.
