علت آستیگمات چشم و راه‌های تشخیص و درمان آن

دلیل دقیق آستیگمات بودن چشم مشخص نیست. حتی بعضی از افراد به‌طور مادرزادی با این عارضه به دنیا می‌آیند و به عبارت دیگر، چنین مشکلی رواج زیادی دارد. گاهی‌اوقات، بعد از جراحی، بیماری یا صدمه دیدن چشم هم امکان وقوع آستیگمات چشم هست.

شاید شنیده باشید که می‌گویند مطالعه در نور کم یا تماشای تلویزیون از فاصلۀ خیلی نزدیک، موجب وقوع آستیگماتیسم می‌شود اما تمام اینها توهم و افسانه‌ای بیش نیست.

علائم ابتلا به آستیگمات چیست؟

تاری دید اصلی‌ترین نشانۀ آستیگمات است. این تاری به خستگی و فشار آمدن به چشم ربطی ندارد و نشانۀ اصلی و عمدۀ دچار شدن به آستیگماتیسم است. پس اگر به‌خوبی اشیا و مناظر را نمی‌بینید و همه‌چیز در تاری مبهمی فرو رفته است، باید حتما به پزشک مراجعه کنید. علاوه بر تاری، دوبینی هم از نشانه‌های دچار شدن به آستیگمات چشم است. کسانی که شمارۀ چشم‌شان زیاد بالا نیست، متوجه تاری و دوبینی نمی‌شوند اما اگر شمارۀ چشم‌تان بالا برود، احتمالا همه‌چیز را مغشوش می‌بینید.

نکتۀ بسیار مهمی که دربارۀ آستیگمات چشم باید در نظر داشت این است که کودکان مبتلا به این مشکل نمی‌دانند که دیدشان مخدوش شده است. آنها همه‌چیز را تار می‌بینند و فکر می‌کنند که ایرادی ندارد و باید هم همین‌طور باشد. کودکان درک درستی از این مشکل ندارند. به همین دلیل است که باید مدام تحت نظر پزشکان باشند. آنها را به معاینۀ چشم ببرید تا در صورت وجود مشکلاتی نظیر آستیگمات، درمان را شروع کنند.

از نشانه‌های آستیگمات چشم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تار دیدن نوشته‌های ریز و دشواری در خواندن؛
• دوبینی؛
• دشواری و ناتوانی در دیدن دور و نزدیک، بدون جمع کردن چشم‌ها.

کودکان مبتلا به مشکلات چشمی از جمله آستیگمات هم علائمی مشابه نشانه‌های زیر را دارند:

• دشواری در خواندن نوشته‌های ریز و دیدن درستِ خطوط؛
• خستگی چشم‌ها، سردرد و فشار آمدن به چشم‌ها.

درصورتی‌که اشیا و مناظر را از هر فاصله‌ای به‌خوبی نمی‌بینید، باید حتما به پزشک مراجعه کنید.

آستیگمات چشم، چطور تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص آستیگمات با مراجعه به پزشک مقدور می‌شود. پزشکان با معاینه‌های مخصوصی درمی‌یابند که چشم‌تان مشکل دوربینی، نزدیک‌بینی یا آستیگماتیسم دارد. آستیگمات چشم به‌کُندی و تدریجی اتفاق می‌افتد. به همین خاطر اگر در دیدتان، تغییراتی احساس می‌کنید باید به‌سرعت به چشم‌پزشک مراجعه کنید.

آزمایش بینایی‌سنجی

در این روش، فرد از فاصلۀ تقریبا شِش‌متری، حروفی را باید بخواند و تشخیص بدهد. این حروف برای سنجش میزان بینایی روی یک تابلو قرار گرفته‌اند. اگر چشم سالم باشد، خواندن حروف تابلو از این فاصله مقدور خواهد بود و اصطلاحا چشم فرد بیست‌بیستم یا سالم خوانده می‌شود. اما اگر توانایی دید یک فرد بیست‌هشتادم باشد، برای دیدن تابلویی که افراد سالم در فاصله تقریبا ۲۴ متری، آن را به‌خوبی می‌بینند باید جلوتر برود و در فاصلۀ شِش‌متری، تابلو را بدون مشکل می‌بیند.

استفاده از دستگاه تعیین شماره

چشم‌پزشکان دستگاه بزرگی دارند که به آن «فوروپتر» (phoropter) می‌گویند. این دستگاه مقابلِ صورت هر فرد قرار می‌گیرد. پزشک با تعویض عدسی‌های مختلف در آن، از شما می‌خواهد بگویید با کدام عدسی، دید بهتری دارید. در واقع، به‌کمک این دستگاه، شمارۀ چشم افراد تعیین می‌شود. گاهی‌ اوقات هم چشم‌پزشکان با وسیله‌ای دسته‌دار به نام رِتینسکوپ یا «شبکیه‌بین»، داخل چشم فرد را نگاه می‌کنند.

سپس پزشک به‌کمک دستگاه فوروپتر، عدسی‌های مختلف را برای چشم‌تان امتحان می‌کند. آنگاه گزینه‌ای برای‌تان تجویز می‌کند که به شما دیدی کامل می‌دهد. این کار برای هر دو چشم انجام می‌شود. نهایتا شمارۀ چشم فرد مشخص می‌شود تا بتواند با لنز طبی یا عینک، مشکل دید خود را رفع کند.

روش کراتومتری

به‌کمک دستگاه «کراتومتر» هم امکان سنجش وضعیت بینایی وجود دارد. با این دستگاه، میزان خمیدگی در مرکز قرنیه اندازه‌گیری می‌شود. سپس بررسی‌ها برای اینکه انحنای چشم چگونه است، به‌طور کامل انجام می‌شود. این بررسی‌ها به پزشک نشان می‌دهد که شکل قرنیۀ بیمار چگونه و تمرکزش در دید چطور است. برای تجویز لنز طبی مناسب یا معاینه چشم‌ها بعد از جراحی هم از کراتومتر استفاده می‌شود.

عارضه‌نگاری (توپوگرافی) قرنیه

این فنّاوری تازه بهترین گزارش از وضعیت قرنیۀ فرد را در اختیار پزشک قرار می‌دهد. برای معاینۀ چشم با آن، چشم‌پزشک از فرد می‌خواهد که به چیزی مشخص نگاه کند. در این حین، فنّاوری پیشرفتۀ دستگاه «عارضه‌نگاری» دقیق‌ترین و جزئی‌ترین اطلاعات را دربارۀ شکل قرنیه به ثبت می‌رساند و اطلاعات متعددی دربارۀ وضعیت چشم دریافت می‌کند.

بعد از این مرحله، رایانه با استفاده از داده‌هایی که در دست دارد، نقشه‌ای رنگی از قرنیه چشم می‌کشد. پزشک با ملاحظۀ آن نقشه، برای جراحی کردن آب مروارید یا آستیگمات چشم تصمیم گیری می‌کند. از این وسیله در تجویز عدسی برای لنز و عینک هم استفاده می‌شود. ضمن اینکه در تشخیص مشکلاتی نظیر قوز قرنیه (آستیگماتیسم شدید) هم از آن بهره می‌برند.

درمان آستیگمات چگونه است؟

تقریبا همۀ کسانی که به آستیگمات چشم دچار هستند، با عینک یا لنزهای طبی، دید کامل را دوباره به دست می‌آورند. اما اگر شمارۀ چشم‌تان بسیار پایین باشد و هیچ مشکل چشمیِ دیگری هم نداشته باشید، احتمال دارد که چشم‌پزشک نیازی به استفاده از این ابزارها نبیند.

همیشه ماجرا فقط تاری دید ساده ناشی از آستیگمات نیست. گاهی‌ اوقات بعضی از افراد به مشکلات غیرعادی چشمی دچار هستند. مثلا قرنیه یعنی بخش جلویی چشم‌شان مشکل دارد. یکی از این موارد غیرعادی، قوز قرنیه است که در آن کُرۀ چشم به‌ حالت مخروطی درمی‌آید. چنین مشکلاتی زیاد رایج نیست.

برای درمان آستیگمات عادی چشم، دو سطح از درمان وجود دارد:

• عدسی طبی اصلاح‌کنندۀ دید: در این درمان، چشم‌پزشک لنز طبی یا عینک تجویز می‌کند. به این عدسی‌ها، عدسی هلالی گفته می‌شود. عدسی‌های هلالی می‌توانند نور را به یک سمت خاص، بیشتر از جهت‌های دیگر معطوف کنند. اگر مشکل آستیگمات چشم‌تان جدی‌تر از موارد عادی باشد، پزشکان به‌سراغ تجویز لنز سخت نفوذپذیر به گاز هم می‌روند. این چشم‌پزشکان هستند که تشخیص گزینۀ بهتر برای چشم‌تان را بر عهده دارند.
• عمل انعکاسی: این روش درمانْ نوعی جراحی با لیزر است. در این عمل، شکل قرنیه تغییر می‌کند. این نوع از جراحی انواع مختلفی دارد. به همین خاطر باید با پزشک دربارۀ بهترین گزینۀ جراحی مشورت کنید. برای انجام عمل چشم، نباید زخم قرنیه یا مشکلات شبکیه داشته باشید.