عفونت کلیه نوعی عفونت دستگاه ادراری است که معمولا از میزراه یا مثانه آغاز می‌شود و سپس به یک یا هردو کلیه سرایت می‌کند. عفونت کلیه به اقدامات پزشکی فوری نیاز دارد. در صورت درمان‌نشدن، عفونت می‌تواند به کلیه آسیب بزند و با انتقال باکتری ازطریق گردش خون موجب بروز عفونت‌های خطرناک و کشنده در بدن شود. درمان عفونت کلیه معمولا به‌کمک آنتی بیوتیک ها انجام می‌گیرد. همچنین گاهی برای درمان، بیمار باید در بیمارستان بستری شود. اکنون با ادامه‌ی این مطلب همراه شوید تا با عفونت کلیه و روش‌های تشخیص و درمان آن بیشتر آشنا شوید.
نشانه‌ها و علائم عفونت کلیه چیست؟
علائم و نشانه‌های احتمالی عفونت کلیه عبارت‌اند از:
- تب و لرز؛
- دردهای پشت، پهلو یا بالای کشاله‌ی ران؛
- دردهای شکمی؛
- تکرر ادرار؛
- نیاز فوری به دفع ادرار؛
- احساس سوزش در زمان دفع ادرار؛
- حالت تهوع و استفراغ؛
- وجود چرک و خون در ادرار (خون‌ادراری)؛
- ادرار کدر یا بدبو.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم و نشانه‌های بیماری به‌مرور تشدید شدند، به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر درمان عفونت دستگاه ادراری موجب بهبود علائم و نشانه‌هایتان نشد، به پزشک مراجعه کنید.
عفونت شدید کلیه درصورت درمان‌نشدن می‌تواند عوارض خطرناکی برجای بگذارد و زندگی فرد را تهدید کند. اگر علائم عفونت کلیه را همراه با وجود خون در ادرار و حالت تهوع و استفراغ دارید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
علل عفونت کلیه
- باکتری‌های واردشده به دستگاه ادراری می‌توانند در داخل لوله‌ای که ادرار را به خارج از بدن دفع می‌کند (میزراه)، تکثیر و به کلیه منتقل شوند؛ این شایع‌ترین علت بروز عفونت کلیه است.
- باکتری‌های حاصل از عفونت در نقاط دیگر بدن می‌توانند از طریق گردش خون به کلیه منتقل شوند و باعث بروز عفونت کلیه شوند. بااینکه این امر معمول نیست، ولی احتمال وقوع آن وجود دارد. به‌عنوان مثال ممکن است مفصل یا دریچه‌ی قلب مصنوعی عفونت کند و در نهایت موجب بروز عفونت کلیه شود.
- همچنین عفونت کلیه می‌تواند پس از جراحی کلیه بروز کند، ولی احتمال آن کم است.
عوامل خطرزا
عواملی که می‌توانند احتمال عفونت کلیه را افزایش دهند، عبارت‌اند از:
۱. جنسیت زن
میزراه در زنان کوتاه‌تر از مردان است. این امر موجب انتقال راحت‌تر باکتری‌ها از خارج از بدن به مثانه می‌شود. علاوه‌براین نزدیکی میزراه به واژن و مقعد فرصت بهتری برای باکتری‌ها فراهم می‌کند تا وارد مثانه شوند. عفونت مثانه می‌تواند موجب سرایت عفونت به کلیه شود. همچنین زنان باردار بیشتر از دیگران درمعرض عفونت کلیه قرار دارند.
۲. انسداد در دستگاه ادراری
این امر ناشی از عواملی است که با کاهش جریان ادرار توانایی مثانه را در دفع آن کاهش می‌دهند. وجود سنگ کلیه، چیزهای غیرطبیعی در ساختمان دستگاه ادراری و یا بزرگ‌شدن غده‌ی پروستات در مردان از علل بروز این پدیده هستند.
۳. تضعیف دستگاه ایمنی
عفونت کلیه می‌تواند در اثر تضعیف دستگاه ایمنی بروز کند. بیماری‌هایی مانند دیابت و ایدز دستگاه ایمنی را تضعیف می‌کنند. همچنین برخی داروهایی که برای جلوگیری از پس‌زدن عضو پیوندی مصرف می‌شوند نیز دستگاه ایمنی را تضعیف می‌کنند.
۴. آسیب به اعصاب نزدیک مثانه
آسیب عصبی یا نخاعی می‌تواند موجب شود عفونت‌های مثانه را احساس نکنید و سپس عفونت به کلیه‌تان گسترش یابد.
۵. استفاده از سوند ادراری
سوندهای ادراری لوله‌هایی هستند که ادرار را از مثانه تخلیه می‌کنند. ممکن است در طول برخی عمل‌های جراحی یا پس از آن یا حتی برای تشخیص برخی مشکلات از سوند ادراری استفاده شود. همچنین افرادی که مجبورند استراحت مطلق داشته باشند، باید برای مدت نسبتا طولانی از سوند ادراری استفاده کنند.
۶. بیماری‌هایی که موجب جهت نادرست در دفع ادرار می‌شوند
در بیماری ریفلاکس ادراری مقدار اندکی ادرار از مثانه به سمت میزنای (لوله‌ی باریکی که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه می‌برد) و کلیه‌ها می‌رود. مبتلایان به این بیماری بیش از دیگران درمعرض ابتلا به عفونت کلیه در کودکی و بزرگسالی قرار دارند.
عوارض عفونت کلیه
درصورت درمان‌نشدن، عفونت کلیه می‌تواند موجب بروز عوارض جدی در فرد شود. این عوارض عبارت‌اند از:
- زخم کلیه: این امر می‌تواند موجب بروز بیماری‌های مزمن کلیوی، پرفشاری خون و نارسایی کلیه شود.
- سپتیسمی (گندخونی): کلیه با جداسازی ضایعات از خون، آن را تصفیه و تمیز می‌کند. عفونت کلیه می‌تواند موجب پخش باکتری‌ها در گردش خون شود.
- عوارض مربوط به بارداری: احتمال تولد نوزادن کم‌وزن در زنانی که در دوران بارداری به عفونت کلیه مبتلا می‌شوند، بیشتر از دیگران است.
پیشگیری از عفونت کلیه
برخی اقدامات با کاهش خطر عفونت دستگاه ادراری، خطر عفونت کلیه را نیز کاهش می‌دهند. این اقدامات در زنان اهمیت بیشتری دارد. اقداماتی که خطر عفونت دستگاه ادراری را کاهش می‌دهند، عبارت‌اند از:
- نوشیدن مایعات، مخصوصا آب؛ مایعات با افزایش ادرار به دفع باکتری‌ها از بدن کمک می‌کنند.
- به‌محض نیاز به دفع ادرار، این کار را انجام دهید. زمانی‌که احساس می‌کنید باید ادرار کنید، آن را به‌تأخیر نیندازید.
- بعد از مقاربت، مثانه را خالی کنید. دفع ادرار بلافاصله پس از مقاربت کمک می‌کند تا باکتری‌ها را از میزراه بزدایید و درنتیجه خطر بروز عفونت کلیه را کاهش دهید.
- تمیزکردن دقیق پس از ادرار و مدفوع. تمیز کردن دقیق خودتان پس از ادرار و مدفوع کمک می‌کند تا از انتقال باکتری‌ها به میزراه جلوگیری کنید.
- از برخی وسایل زنانه در ناحیه‌ی تناسلی استفاده نکنید. استفاده از محصولاتی مانند اسپری ضدعرق یا دوش واژینال می‌تواند خطر بروز عفونت کلیه را افزایش دهد.
تشخیص عفونت کلیه
برای تأیید عفونت کلیه معمولا از فرد نمونهی ادرار گرفته می‌شود تا وجود باکتری، خون یا چرک در ادرار بررسی شود. همچنین ممکن است از فرد نمونهی خون گرفته شود تا وجود باکتری یا سایر ارگانیسم‌ها در خون در آزمایشگاه، آزمایش شود.
گاهی آزمون‌های فراصوت، سی‌تی‌اسکن و نوعی آزمایش پرتو ایکس به‌نام «سیستورتروگرام حین ادرار» برای بیمار تجویز می‌شود. در سیستورتروگرام حین ادرار نوعی رنگ به فرد تزریق می‌شود و مثانه زمانی‌که پُر و درحال ادرار است، با پرتو اکس بررسی می‌شود.
درمان عفونت کلیه
آنتی‌بیوتیک‌ها
آنتی‌بیوتیک‌ها اولین خط مبارزه با عفونت‌های کلیه هستند. نوع و مدت زمان استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها به وضعیت سلامت و باکتری‌های یافت‌شده در نمونهی ادرارتان بستگی دارد. ممکن است مجبور شوید برای یک هفته یا بیشتر از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده کنید. باید آنتی‌بیوتیک را طبق دستورالعمل پزشک و تا پایان دوره مصرف کنید؛ حتی اگر پس از مدتی احساس کردید حال‌تان بهتر است.
ممکن است پزشک چندین بار از شما آزمایش ادرار بگیرد تا از درمان عفونت اطمینان حاصل کند. اگر پس از دوره‌ی درمان باز هم نشانه‌ای از عفونت وجود داشت، شما به یک دوره‌ی درمان دیگر با آنتی‌بیوتیک‌ها نیاز خواهید داشت.
بستری‌شدن برای عفونت‌های شدید کلیه
اگر عفونت کلیه‌تان شدید باشد، ممکن است پزشک از شما بخواهد تا در بیمارستان بستری و درمان شوید. روند درمان شامل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و مایعات بوده که به روش داخل‌وریدی به رگی در بازو تزریق می‌شود. مدت زمان بستری‌شدن در بیمارستان به شدت عفونت بستگی دارد.
درمان عفونت‌های کلیه‌ی عودکننده
برخی مواقع ممکن است در اثر برخی مشکلات مانند اختلال در ساختمان دستگاه ادراری عفونت کلیه‌تان دوباره عود کند. در این مواقع باید به نفرولوژیست (فوق‌تخصص کلیه و مجاری ادراری) یا اورولوژیست (جراح کلیه و مجاری ادراری) برای ارزیابی مراجعه کنید. شاید در این مواقع برای ترمیم مشکلات ساختمانی کلیه مجبور به انجام عمل جراحی شوید.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
برای کاهش ناراحتی در زمان بهبود عفونت کلیه ممکن است به موارد زیر نیاز داشته باشید:
- استفاده از گرما: می‌توانید برای کاهش درد بر روی شکم، پهلو یا پشت‌تان پد حرارتی قرار دهید.
- استفاده از داروهای مُسکن: برای درمان تب و احساس ناخوشی می‌توانید از مُسکن‌ها (به‌غیر از آسپرین) استفاده کنید. در این مواقع استامینوفن و ایبوبروفن گزینه‌های خوبی محسوب می‌شوند.
- تأمین آب بدن: مصرف کافی مایعات به دفع باکتری‌ها از دستگاه ادراری کمک می‌کند. تا زمانی‌که عفونت‌تان بهبود پیدا نکرده، از مصرف قهوه و نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنید. این نوشیدنی‌ها می‌توانند نیاز به ادرار کردن را در فرد تشدید کنند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
معمولا در این مواقع فرد ابتدا به پزشک عمومی مراجعه می‌کند. اگر پزشک تشخیص دهد که عفونت به کلیه سرایت کرده، برای درمان بیماری شما را نزد اورولوژیست خواهد فرستاد.
کارهایی که باید انجام دهید
زمانی‌که می‌خواهید به پزشک مراجعه کنید، درباره‌ی محدودیت‌های احتمالی مانند محدودیت در رژیم غذایی سؤال کنید. همچنین برای آمادگی، فهرست زیر را قبل از مراجعه به پزشک آماده کنید:
- علائم و نشانه‌ها: در این فهرست، همه‌‌ی نشانه‌ها و زمان شروع‌شان را یادداشت کنید؛ حتی نشانه‌هایی که فکر می‌کنید به مشکل‌تان ارتباطی ندارند.
- اطلاعات شخصی مهم: در این فهرست، تغییرات جدید سبک زندگی مانند داشتن شریک جنسی جدید یا سابقه‌ی عفونت‌های مجاری ادراری و عفونت کلیه را یادداشت کنید.
- تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل های غذایی مصرفی‌تان را با مقدار آنها یادداشت کنید.
- اگر سؤالی دیگری از پزشک دارید، یادداشت کنید.
برای ملاقات با پزشک یک نفر از افراد خانواده یا دوستان‌تان را با خود ببرید تا اگر حرف‌های پزشک را فراموش کردید، به شما یادآوری کند.
برای عفونت کلیه می‌توانید سؤالات زیر را از پزشک بپرسید:
- دلیل احتمالی عفونت کلیه‌ام چیست؟
- چه آزمایشاتی باید انجام بدهم؟
- چه درمان‌هایی را توصیه می‌کنید؟
- عوارض جانبی درمان‌ها چیست؟
- آیا نیاز است در بیمارستان بستری بشوم؟
- چگونه می‌توانم از عفونت‌های کلیه در آینده پیشگیری کنم؟
- من بیماری‌های دیگری دارم. چگونه می‌توانم آنها را همزمان با عفونت کلیه مدیریت کنم؟
- آیا بروشور، جزوه یا وبسایتی برای دریافت اطلاعات بیشتر وجود دارد؟
- اگر سؤال دیگری نیز برای‌تان وجود دارد، در پرسیدن آنها شک نکنید.
سؤالات احتمالی پزشک چیست؟
احتمالا پزشک سؤالات زیر را از شما می‌پرسد:
- علائم‌تان دائمی‌اند یا موقتی؟
- شدت علائم‌تان چقدر است؟
- چه چیزهایی علائم‌تان را کاهش می‌دهند؟
- چه چیزهایی علائم‌تان را تشدید می‌کنند؟
