علائم سکته مغزی چیست و چگونه می‌توان به فرد آسیب‌دیده کمک کرد؟

وقت را برای پیدا کردن دکترتان تلف نکنید. خودتان را به واحد درمانی اورژانس برسانید تا کادر درمان بتوانند تعیین کنند آیا مشکل شما سکته است یا خیر، و اینکه آیا می‌توان آن را با داروهای ضد لخته معالجه کرد یا خیر.

سکته‌های ناشی از اختلال خون‌رسانی (ایسکمی) معمول‌ترین نوع سکته‌ها هستند. سکته‌ مغزی ایسکمیک در مواقعی رخ می‌دهد که لخته‌ی خون، رگ خونی‌ای را که به مغز می‌رود مسدود یا تنگ کرده باشد. سکته‌های ایسکمی را می‌توان با داروهای ضد لخته که فعال کننده‌ی بافتی پلاسمینوژن (tissue plasminogen activator) نامیده می‌شوند درمان کرد. اما سکته‌های هموراژیک که بر اثر پارگیِ رگ خونی و نشت خون به داخل مغز اتفاق می‌افتد را نمی‌توان با داروهای ضد لخته درمان کرد.

سی‌تی‌اسکن مغز می‌تواند بروز و نوع سکته را مشخص نماید. افرادی که می‌توان برای درمان آنها از داروهای ضد لخته استفاده کرد باید در فاصله‌ی سه‌ساعته از زمان تجربه‌ی نخستین علائم، تحت درمان قرار بگیرند تا از اثرات سوءِ سکته در آنها کاسته شود. به همین دلیل است که باید در برخورد با این علائم سرعت عمل داشته باشیم.

شایع‌ترین علائم سکته مغزی

چطور بفهمیم کسی دچار سکته مغزی شده است؟ در اینجا به رایج‌ترین علائم مشترک سکته مغزی در زنان و مردان اشاره می‌کنیم:

۱. کرختی و ضعف

فرد ممکن است در صورت، بازو یا پا احساس کرختی و بی‌حسی را تجربه کند. معمولا این ضعف در یک طرف بدن تجربه می‌شود. همچنین ممکن است در اطراف دهان احساس بی‌حسی کنید.

۲. مشکل در تکلم

ممکن است برای حرف زدن مشکل داشته باشد. فرد ممکن است بریده بریده حرف بزند و قادر به بیان واضح کلمات نباشد یا به کلی توانایی حرف زدن نداشته باشد.

۳. گیجی

فرد ممکن است مات و مبهوت شده و متوجه گفته‌های دیگران نشود.

۴. مشکل در بینایی

دوبینی یا مشکل در دیدن با یک یا هر دو چشم ممکن است فرد را تحت تأثیر قرار بدهد. در این وضعیت انگار سایه‌ای روی دید یک چشم ایجاد می‌شود.

۵. سرگیجه و مشکل تعادل

ممکن است فرد احساس کند سرگیجه دارد و در حفظ تعادل یا هماهنگی با مشکل روبه‌رو می‌شود.

۶. سردرد

ممکن است دچار سردرد ناگهانی شوید، سردردی که شما را غافلگیر می‌کند. سردرد شدید می‌تواند با استفراغ همراه شود.

انجمن ملی سکته مغزی امریکا می‌گوید که یک راه خوب برای متوجه شدن علائم سکته در فرد دیگر این است که «سریع» (F/A/S/T) فکر کنید.

• صورت (Face): ببینید که آیا وقتی از فرد می‌خواهید لبخند بزند یک طرف صورتش پایین افتاده است یا خیر.
• بازوها (Arms): وقتی می‌خواهید دو دست خود را بالا ببرد آیا یک دست به سمت پایین کشیده می‌شود؟
• تکلم (Speech): آیا کلمات را واضح ادا می‌کند یا گفتارش بریده بریده و ناواضح شده است؟
• زمان (Time): زمان را از دست ندهید؛ چنانچه هر یک از علائم بالا را مشاهده کردید. سریع‌تر برای ارزیابی به واحد درمانی اورژانس مراجعه کنید. هر چه سریع‌تر درمان آغاز شود خطر آسیب‌های دائمی کمتر خواهد بود.

علائم سکته مغزی مختص زنان

زنان ممکن است به هر یک از علائم بالا که در هر دو جنس مشترک هستند دچار شوند، اما می‌توانند مجموعه‌ علائم خاص خود را که ناگهان ایجاد می‌شوند نیز تجربه کنند:

• سکسکه؛
• تهوع؛
• درد در قفسه‌ی سینه؛
• تنگی نفس؛
• افزایش ضربان قلب یا نامنظمی ضربان قلب؛
• غش کردن یا از دست دادن هوشیاری.

به یاد داشته باشید که ممکن است فرد دچار سکته شده باشد اما همه‌ی این علائم را در کنار هم تجربه نکند. از طرفی تجربه‌ی هر یک از این علائم الزاما به معنی بروز سکته نیست. گاهی چنین علائمی می‌تواند ناشی از میگرن یا مشکلات دیگر باشد. با این حال شما باید به اورژانس مراجعه کنید و معاینه شوید. با توجه به عواقبی که تخشیص خودسرانه در پی خواهد داشت شما هرگز تشخیص را به خودتان نخواهید سپرد.

نحوه کمک به فردی که دچار سکته مغزی شده

مشاهده‌ی سکته‌ی یک انسان ترسناک است، اما حفظ خونسردی می‌تواند جان آنها را نجات‌ بدهد. هیچ کس نمی‌خواهد عزیزی را قربانی سکته ببیند. اما اگر در چنین موقعیتی قرار گرفتید مهم است که از قبل برای عکس‌العملِ سریع آماده باشید:

پس از بروز سکته‌ها توجه به زمان حیاتی و بسیار مهم است. هر چه فرد زودتر به مرکز درمانی برسد پزشکان با احتمال بیشتری قادر خواهند بود جریان خون به ناحیه‌ی تحت‌ تأثیر قرار گرفته را بازیابی کنند که این کار سلول‌های مغزی را از مرگ نجات می‌دهد. هر چه سلول‌های مغزی بیشتری نجات پیدا کنند شانس بهبودی بالاتر خواهد بود.

کارهایی را که شما باید برای رسیدگی سریع به وضعیت فردی که سکته مغزی کرده است انجام بدهید در ادامه آورده‌ایم:

تمام علائم سکته مغزی را بدانید

علائم خاص سکته مغزی را بشناسید تا بتوانید آنها را تشخیص بدهید. هر مشکل ناگهانی در بینایی، تلکم (چه بریده بریده حرف زدن چه پرت و پلاگویی)، و ضعف در یک سمت بدن نشانه‌هایی هستند که در سکته اتفاق می‌افتند. گیج‌شدگی، فقدان توجه و سردرد نیز می‌تواند با سکته همراه باشد. اگر مشکوک به سکته هستید معاینه شوید. صبر نکنید که علائم به خودی خود از بین بروند.

با اورژانس پزشکی ۱۱۵ تماس بگیرید

وقت را با تلفن زدن به اعضای خانواده، دوست یا دکترتان تلف نکنید. مهم است که بلافاصله از درمان‌های موجود برای سکته استفاده کنید تا شانس بهبودی کامل افزایش یابد. با اورژانس تماس بگیرید. مهم نیست اگر معلوم شود علائم شما ناشی از سکته نبوده است.

کنار فردی که دچار سکته شده است بمانید

در هنگام کمک‌رسانی به فردی که سکته کرده شما باید مطمئن شوید که آسیب جدیدی به قربانی وارد نشود. همراه بیمار بمانید تا زمین نخورد یا به هر نحو دیگری به خودش آسیب نرساند.

چند نکته را یادداشت کنید

زمان وقوع سکته را در جایی یادداشت کنید. دانستن این زمان بعدا بسیار اهمیت خواهد داشت. فهرستی از داروهایی که فرد مصرف می‌کند تهیه کنید. همین‌طور دوز مصرفی داروها را اگر می‌دانید قید نمایید. این فهرست را همراه خود به بیمارستان بیاورید. اگر امکان دارد داروها را نیز همراه‌تان به بیمارستان بیاورید.

به فرد سکته کرده دارو یا غذا ندهید

گرچه بیشتر سکته‌ها ناشی از بسته شدن رگ‌ها هستند، بعضی سکته‌ها هم به دلیل خونریزی ناشی از پارگی رگ‌ها به وجود می‌آیند. در چنین وضعیتی، دادن قرصی مانند آسپپرین وضعیت مریض را وخیم‌تر می‌کند.

آرامش خود را حفظ کنید

گرچه کار سختی است اما مهم است که خودتان را آرام کنید و به قربانی سکته مغزی اطمینان بدهید که همه چیز درست خواهد شد. سعی کنید تمرکز‌تان را روی شرایط حفظ کنید و به خودتان یادآوری کنید که دارید هر چه از دست‌تان برمی‌آید انجام می‌دهید. به بیمار اطمینان بدهید جایی نخواهید رفت و کمک در راه است.

خوشبین باشید

وقتی قربانیان سکته مغزی کمک لازم را دریافت کنند اکثرشان به اندازه‌ای که به خانه بازگردند و زندگی مستقل‌شان را ادامه دهند بهبود پیدا می‌کنند. حتی اگر برخی علائم دائمی در آنها به وجود بیاید.

خوب است بدانیم فردی که دچارِ سکته مغزی شده معمولا در ابتدا علائم شدیدتری را تجربه می‌کند و پس از آن علائم رو به بهبودی می‌روند، گاهی این بهبودی بسیار سریع اتفاق می‌افتد. امیدهای بسیاری به درمان وجود دارد. حفظ آرامش و درست فکر کردن در مواجهه با سکته می‌تواند واقعا کمک‌کننده باشد.