سندروم کوشینگ یا نشانگان کوشینگ که به آن «هیپرکورتیزولیسم» (hypercortisolism) نیز می‌گویند، با میزان ترشح هورمون استرسِ «کورتیزول» مرتبط است. وقتی در بدن هورمون کورتیزول بیش‌ازحد طبیعی ترشح می‌شود، هورمون اضافه، سایر سیستم‌های بدن را مختل می‌کند. در بیشتر موارد، سندرم کوشینگ قابل درمان هستند، البته برطرف‌شدن علائم این سندروم به زمان نیاز دارد. سندرم کوشینگ در زنان بیش از مردان بروز می‌کند و معمولا در افراد ۲۵ تا ۴۰ ساله مشاهده می‌شود. در این مقاله، علائم سندروم کوشینگ، علل ابتلا به بیماری سندرم کوشینگ و همچنین روش‌های تشخیص و درمان سندرم کوشینگ را بررسی خواهیم کرد.
علل سندروم کوشینگ
زمانی فرد دچار سندرم کوشینگ می‌شود که کورتیزول بسیار زیادی برای مدتی طولانی در بدن او وجود داشته باشد. هورمون کورتیزول از غدد فوق کلیوی (که در بالای کلیه‌ها قرار دارند) ترشح می‌شود. شایع‌ترین علت سندرم کوشینگ مصرف داروهایی است که «گلوكوكورتيكوئيدها» (glucocorticoids) نام دارند و معمولا با نام «استروئیدها» یا «پردنیزون» (prednisone) شناخته می‌شوند. این داروها برای مواردی مانند آسم، «آرتریت روماتوئید» (rheumatoid arthritis یا روماتیسم مفصلی)، «لوپوس» یا پس از پیوند اعضا تجویز می‌شوند. «گلوكوكورتيكوئيدها» داروهای ضدالتهابی قوی هستند. گاهی مصرف بیش‌ازحد این داروها برای مدتی طولانی منجربه سندرم کوشینگ می‌شود.
وجود تومور در غده هیپوفیز (که در پایین مغز قرار دارد) یا در غدد فوق کلیوی نیز می‌تواند موجب ترشح بیش‌ازحد هورمون کورتیزول در بدن و ابتلا به سندرم کوشینگ شود.
معمولا سندرم کوشینگ به‌صورت ارثی منتقل نمی‌شود، ولی در موارد نادر بعضی افراد به این دلیل دچار سندرم کوشینگ می‌شوند که مشکلی در ژن‌های آنها وجود دارد که موجب بالا‌رفتن احتمال ایجاد تومور در غده‌های آنها می‌شود.
علائم سندرم کوشینگ
علائم سندروم کوشینگ در افراد مختلف یکسان نیست، ولی وقتی بیماری به‌طور کامل بروز می‌کند، علائم معمول زیر را دارد:
- صورت گرد و گلگون؛
- افزایش وزن به‌ویژه در بالاتنه؛
- تشکیل لایه‌ی چربی در قسمت بالای کمر یا پایین گردن (که بعضی به آن «بوفالو هامپ» یعنی قوز بوفالو می‌گویند)؛
- نازک شدن پوست و به‌راحتی کبودشدن آن؛
- آکنه؛
- خستگی بسیار زیاد؛
- ضعیف شدن عضلات به‌ویژه وقتی از عضلات شانه‌ها و ران‌ها استفاده می‌کنید؛
- فشار خون بالا؛
- قند خون بالا؛
- افسردگی و اضطراب؛
- پوکی استخوان؛
- سنگ کلیه؛
- مشکلات خواب؛
- رشد موهای زائد در بدن و صورت؛
- نامنظم شدن دوره‌های قاعدگی؛
- کاهش میل جنسی و مشکلات نعوظ.
در این بیماری ممکن است که پوست فرد نازک شود و زخم‌های آن به کندی بهبود پیدا کند و به‌راحتی کبود شود. گاهی در تمام سطح بدن به‌ویژه روی شکم، ران‌ها، بازوها و سینه ترک های پوستی بنفش یا صورتی ایجاد می‌شود.
از نشانه‌های دیگر این بیماری ضعیف شدن استخوان‌ها است. طوری که گاهی حرکات روزمره مانند خم‌شدن، بلندکردن اجسام یا حتی بلندشدن از صندلی نیز موجب درد کمر یا شکستگی‌هایی در دنده‌ها یا ستون فقرات می‌شود.
معمولا کودکان مبتلا به سندرم کوشینگ وزن زیادی دارند و به کندی رشد می‌کنند.
تشخیص سندرم کوشینگ
شاید لازم باشد که برای قطعی‌شدن تشخیص بیماری چندین بار به پزشک مراجعه کنید. پزشک نیز شما را معاینه می‌کند و سؤالاتی مانند موارد زیر را می‌پرسد:
- متوجه چه علائمی شده‌اید؟
- اولین بار چه زمانی این علائم را مشاهده کردید؟
- آیا چیزی موجب بهترشدن یا بدترشدن این علائم می‌شود؟
- آیا از نظر عاطفی حساس‌تر شده‌اید؟
- چه داروهایی را مصرف می‌کنید؟
درصورتی‌که پزشک احتمال بدهد که به سندرم کوشینگ مبتلا شده‌اید، برای قطعی‌شدن تشخیص خود بعضی از آزمایش‌های زیر را توصیه می‌کند:
- آزمايش کورتيزول آزاد ادرار ۲۴ ساعته: در این آزمایش ادرار بیمار به‌مدت ۲۴ ساعت جمع‌آوری می‌شود تا میزان کورتیزول موجود در آن اندازه‌گیری شود.
- آزمایش فرونشانی «دگزامتازون» (Dexamethasone suppression test): در این آزمایش در ساعت ۱۱ شب یک قرص استروئیدی با دوز پایین مصرف می‌کنید و سپس در صبح آزمایش خون انجام می‌دهید تا مشخص شود که بدن شما پس از مصرف این قرص چقدر هورمون کورتیزول تولید می‌کند.
- آزمایش سطح کورتیزول بزاق در اواخر شب: در این آزمایش میزان کورتیزول موجود در بزاق اندازه‌گیری می‌شود. همان‌طور که از نام آن پیداست، این آزمایش در اواخر شب انجام می‌شود.
اگر مشخص شود که به سندرم کوشینگ مبتلا هستید، پزشک شما را به متخصصی ارجاع می‌دهد تا با انجام سایر آزمایش‌های خون یا اسکن‌های تصویربرداری علت بیماری شما تشخیص داده شود.
شما می‌توانید سؤالات زیر را از پزشک خود بپرسید:
- آیا علائم بیماری من تغییر خواهد کرد؟ اگر تغییر می‌کند، چطور؟
- چه روش‌های درمانی‌ای برای من وجود دارد؟ شما کدام روش را توصیه می‌کنید؟
- چطور می‌توان فهمید که درمان‌ها اثر می‌کنند؟
- آیا این درمان‌ها عوارض جانبی دارند؟ برای برطرف‌کردن این عوارض جانبی باید چه کارهایی انجام بدهم؟
- چه زمانی حال من بهتر می‌شود؟
- آیا این بیماری من را در خطر ابتلا به بیماری دیگری قرار می‌دهد؟
درمان سندرم کوشینگ
نخستین کاری که پزشک انجام می‌دهد، تشخیص دلیل بالابودن میزان کورتیزول در بدن شماست. پزشک با فهمیدن این مسئله می‌تواند روش درمان مناسب برای بیماری شما را مشخص کند.
برای نمونه، اگر سطح هورمون کورتیزول در بدن شما به‌دلیل مصرف داروهای استروئیدی بالا رفته است، پزشک بررسی می‌کند که آیا می‌توان مصرف این داروها را قطع کرد یا از داروهایی با دوز پایین‌تر استفاده کرد.
اگر وجود تومور موجب ابتلا به سندرم کوشینگ شده باشد، باید آزمایش‌های دیگری انجام دهید تا محل تومور مشخص شود و پس از آن در مورد درمان شما تصمیم‌گیری می‌شود. گاهی جراحی برای برداشتن تومور بهترین درمان است. گاهی نیز پزشک می‌تواند با تابش یا دارو تومور را کوچک کند و از بین ببرد.
مراقبت از خود
تغذیه‌ی مناسب در زندگی‌کردن با سندرم کوشینگ اهمیت زیادی دارد. رژیم غذایی سالم شدت بعضی از علائم را کاهش می‌دهد و از بروز بعضی دیگر جلوگیری کند. شما می‌توانید با خوردن مواد غذایی دارای کلسیم و ویتامین D از استخوان‌های خود محافظت کنید. مصرف نمک و غذاهای چرب را کاهش بدهید. می‌توانید برای اطمینان از اینکه مقدار کافی از مواد مغذی مناسب را دریافت می‌کنید از متخصص تغذیه کمک بگیرید.
خانواده و دوستان‌تان را در جریان مشکل خود قرار دهید. از آنها بخواهید از شما پشتیبانی کنند و به آنها بگویید چگونه می‌توانند به شما کمک کنند.
برای عزیزان‌تان و کارهای مورد علاقه‌تان وقت بگذارید. اشکالی ندارد که گاهی به درخواست‌های دیگران پاسخ منفی بدهید و محدودیت‌هایی برای خود قائل شوید تا بتوانید سطح انرژی خود را بالا نگه دارید. اگر احساس خستگی می‌کنید با مشاور یا درمانگری صحبت کنید. پزشک می‌تواند شما را به فرد مناسب ارجاع دهد.
باید چه انتظاراتی داشته باشید؟
علائم سندرم کوشینگ و مدت‌زمان بروز آنها به موارد زیر بستگی دارد:
- مقدار کورتیزول اضافه در بدن؛
- علت بالابودن میزان کورتیزول در بدن؛
- چه مدت این مشکل را داشته‌اید؛
- وضعیت سلامتی کلی.
در بیشتر موارد سندروم کوشینگ قابل درمان است و بهبود می‌یابد، ولی اگر سندرم کوشینگ شما قابل درمان نیست، باید به دنبال روش‌هایی برای کنترل افزایش وزن، ضعف عضلات و خستگی خود باشید. در این مورد با پزشک‌تان مشورت کنید و به او بگویید چه حسی دارید. اگر افسرده شده‌اید، حتما باید افسردگی خود را درمان کنید.
دریافت پشتیبانی
سعی کنید راه‌هایی را برای ارتباط آنلاین و حضوری با افرادی پیدا کنید که تجربه‌ی ابتلا به سندرم کوشینگ را داشته‌اند. اگر انجمن‌ها و وب‌سایت‌هایی برای افراد مبتلا به سندرم کوشینگ وجود دارد، با مراجعه به آنها می‌توانید اطلاعات بیشتری درمورد شرایط زندگی‌کردن با سندرم کوشینگ پیدا کنید و با افراد دیگری آشنا شوید که به این سندروم مبتلا شده‌اند.
