علائم سندرم متابولیک؛ علل، تشخیص و درمان آن

رژیم غذایی «دش» (DASH)، مناسب پیشگیری و درمان سندرم متابولیک است. هدف از این رژیم غذایی، پیشگیری از پرفشاری خون است. در این رژیم غذایی:

• خوراکی‌ها از منابع سالم انتخاب می‌شوند؛
• مصرف گوشت قرمز، سدیم، چربی‌های اشباع‌شده و به‌طور کلی چربی‌ها و غذاها و نوشیدنی‌های شیرین بسیار محدود است؛
• میوه و سبزیجات بسیاری در کنار غلات کامل، ماهی و آجیل مصرف می‌شود.

رژیم غذایی «دش»، به جای اینکه مقدار کالری مصرفی افراد را کنترل کند، به آنها یاد می‌دهد که چه غذایی بخورند، اما افرادی که قصد لاغر شدن دارند، می‌توانند کالری کمتری به بدن برسانند.

تشخیص سندرم متابولیک

هنگام تشخیص سندرم متابولیک، تمام پزشکان درمورد آستانه و مرز دقیق تمام عوامل خطرزا، اتفاق‌نظر ندارند. به‌طور مثال، هنوز در مورد اتخاذ بهترین روش برای اندازه‌گیری و تعریف چاقی، نمی‌توانند هم‌عقیده باشند. گزینه‌هایی مانند شاخص توده‌ی بدن (IBM)، نسبت دور کمر به قد یا روش‌های دیگر برای تعریف چاقی به‌کار برده می‌شوند، اما هر فردی که چاق هم نباشد، می‌تواند به فشار خون یا قند خون بالا مبتلا شود.

به‌طور کلی از این معیارها برای تشخیص سندرم متابولیک استفاده می‌شود. بااین‌حال پزشکان وضعیت جسمانی هر فرد را نیز درنظر می‌گیرند.

سندروم متابولیک و چاقی دوران کودکی

سندرم متابولیک که گاهی‌اوقات به‌اختصار MetS نامیده می شود، می‌تواند از دوران کودکی شروع شود. این کودکان معمولا به چاقی زودهنگام، فشار خون بالا و «دیس‌لپیدمی» نیز مبتلا هستند. «دیس‌لپیدمی» یا «چربی‌پریشی» به‌معنای هر گونه اختلال در سطح سرمی چربی‌ها، مانند افزایش یا کاهش غیرطبیعی است.

ازآنجایی‌که در این سال‌های اخیر، چاقی میان افراد جوان شیوع پیدا کرده، بهتر است مردم نسبت به خطر بالای ابتلا به بیماری قلبی_عروقی توجه نشان داده و آزمایش‌های مربوطه را انجام دهند. این کار باعث می‌شود تا افراد از سبک زندگی سالم‌تری پیروی کنند و سلامت خود را به‌خطر نیندازند. اما اینکه چگونه و چه زمان باید برای تشخیص سندرم متابولیک و چاقی کودکان اقدام کرد، هنوز مورد بحث و گفت‌وگوست. یکی از دلایل این است که کودکان در مسیر رشد قرار دارند و بسیاری از عوامل خطرساز ابتلا به سندرم متابولیک دست‌خوش تغییرات وسیعی می‌شود.

بنابر آمار مرکز کنترل بیماری‌ها در ایالات متحده، تقریبا از هر ۵ نفرِ ۶ تا ۱۹ ساله در آمریکا، یک نفر اکنون چاق است که این تعداد ۳ برابر دهه‌ی ۱۹۷۰ است. سلامت این افراد، بعدها در بزرگ‌سالی، به‌خطر می‌افتد.

دلایل ابتلا به سندرم متابولیک

ازآنجایی‌که سندروم متابولیک، مجموعه‌ای از عوامل خطرساز برای سلامتی بدن است، پس نمی‌توان برای آن یک دلیل خاص ارائه داد. داشتن چاقی مرکزی یا اضافه وزن می‌تواند دلیل عمده‌ی ابتلا به این سندرم باشد، اما مقدار وجود ناهنجار لیپید و کلسترول در خون، فشار خون بالا و پیش دیابت هم می‌تواند خطر بیماری‌های کاردیومتابولیک را افزایش دهد. به مجموعه‌ی عوامل خطرزای ابتلا به بیماری‌های دیابت، قلبی یا سکته‌ی مغزی، بیماری‌های کاردیومتابولیک می‌گویند که برخی از عوامل خطر، گریزناپذیرند. عواملی مانند تاریخچه‌ی خانوادگی و پیش‌زمینه‌ی نژادی می‌توانند احتمال ایجاد برخی از این عوامل را افزیش دهند. اما انتخاب نوع و سبک زندگی سالم می‌تواند روی این عوامل اثرگذار باشد.

رژیم و تغذیه مملو از چربی و قند فراوان، در کنار بی‌تحرکی و ورزش نکردن می‌تواند فرد را گرفتار چاقی و عوارض ناشی از آن کند.

اما علایمی چون مقاومت به انسولین، ضرورتا با چاقی بروز نمی‌کنند یا بیانگر سندرم متابولیک نیستند.

مقاومت به انسولین، یکی از مشخصه‌های سندرم متابولیک و چاقی است و می‌تواند فرد را به بیماری‌های قلبی_عروقی و دیابت نوع۲ مبتلا کند، اما ممکن است علامت بروز بیماری‌های دیگری هم باشد. از این بیماری‌ها می‌توان به سندرم کوشینگ (در اثر افزایش فعالیت قشر غده آدرنال ایجاد می‌شود)، سندرم پلی کیستیک تخمدان، کبد چرب غیرالکلی و بیماری مزمن کلیوی اشاره کرد.

از بیماری‌های دیگری که با سندرم متابولیک ارتباط دارند، می‌توان به مقاومت به انسولین و قند خون بالا حاوی التهاب خفیف و نقص لخته‌ خون اشاره کرد. همچنین این موارد می‌توانند منجر به ایجاد بیماری‌های قلبی_عروقی شوند.

عوامل خطر ابتلا به سندرم متابولیک

عوامل زیر خطر ایجاد سندروم متابولیک را افزایش می‌دهند:

• سایز کمر بزرگ؛
• پیشینه‌ی خانوادگی در ابتلا به این بیماری؛
• ورزش نکردن همراه با رژیم غذایی پرکالری؛
• مقاومت انسولینی؛
• مصرف برخی از داروها.

داروهایی که برای درمان التهاب، ایدز، حساسیت‌ها و افسردگی استفاده می‌شوند، می‌توانند موجب چاقی فرد یا تغییراتی در فشار خون، مقدار کلسترول و قند خون او شوند.