علائم سرطان کبد، علل، مراحل پیشرفت و درمان آن

علائم و نشانه‌ های سرطان کبد معمولا هنگامی آشکار می‌شوند که سرطان به مرحله‌ی پیشرفته رسیده باشد.

سرطان کبد ممکن است باعث بروز علائم زیر شود:

• زردی (یرقان)؛
• درد شکمی؛
• کاهش وزن بدون دلیل؛
• بزرگ شدن کبد؛
• خستگی؛
• حالت تهوع؛
• استفراغ؛
• درد پشت؛
• خارش؛
• تب.

مراحل سرطان کبد

مرحله‌بندی سرطان به پزشک امکان می‌دهد تا در مورد دوره‌ی درمان تصمیم‌گیری کند.

سرطان کبد به چهار مرحله طبقه‌بندی می‌شود:

• مرحله‌ی ۱: تومور در کبد قرار دارد و به یک عضو یا محل دیگر گسترش نیافته است.
• مرحله‌ی ۲: در مرحله‌ی ۲، یکی از این حالت‌ها اتفاق می‌افتد: چندین تومور کوچک وجود دارند که همگی در داخل خود کبد باقی‌ مانده‌اند یا یک تومور وجود دارد که به یک رگ خونی رسیده است.
• مرحله‌ی ۳: چندین تومور بزرگ یا یک تومور وجود دارد که به رگ‌های خونی رسیده است. همچنین سرطان ممکن است به کیسه‌ی صفرا نیز گسترش یافته باشد.
• مرحله‌ی ۴: سرطان متاستاز شده است. این بدان معناست که سرطان به‌ سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته است.

هنگامی که مرحله‌ی سرطان تشخیص داده شد، یک دوره‌ی درمان می‌تواند آغاز شود.

درمان سرطان کبد

برای افرادی که سرطان کبدشان در مرحله‌ی اولیه قرار دارد و درمان می‌شود، فقط عمل جراحی و برداشتن تومور به‌طور کامل، به بهبودی منجر خواهد شد.

گزینه‌های جراحی عبارت‌اند از:

۱. هپاتکتومی جزئی

وقتی تومور کوچک است و قسمت کوچکی از کبد را اشغال می‌کند، آن بخش از کبد را می‌توان از طریق عمل جراحی برداشت.

با این حال بسیاری از افراد مبتلا به سرطان کبد در ایالات‌متحده، سیروز دارند. این بدان معناست که هپاتکتومی باید بافت سالم کافی در کبد باقی بگذارد تا کبد بتواند پس از این روند درمان، وظایف ضروری‌اش را انجام دهد.

ممکن است پزشک در حین جراحی به این نتیجه برسد که این روش برای درمان بیمار مناسب نیست یا ریسک جراحی برای بیمار، بیش‌ از حد بالاست؛ در این صورت هپاتکتومی در وسط کار متوقف می‌شود.

هپاتکتومی جزئی فقط برای افرادی درنظر گرفته می‌شود که به‌جز سرطان کبد، مشکل کبدی دیگری ندارند. اگر سرطان به سایر بخش‌های کبد یا سایر اندام‌های بدن گسترش یابد، دیگر از این روش استفاده نمی‌شود.

جراحی کبد در این مقیاس ممکن است به خون‌ریزی بیش‌ از حد و مشکلات انعقاد خون و همچنین عفونت و پنومونی (ذات‌الریه) منجر شود.

۲. پیوند کبد

کاندیدهای پیوند کبد نباید یک تومور بزرگ‌تر از ۵ سانتی‌متر یا چندین تومور بزرگ‌تر از ۳ سانتی‌متر داشته باشند. اگر تومورها بزرگ‌تر از این اندازه‌ها باشند، خطر بازگشت سرطان بسیار بالاست و درنتیجه روش پرخطری مانند پیوند کبد توصیه نمی‌شود.

خطر بازگشت سرطان با یک پیوند موفقیت‌آمیز تا حد زیادی کاهش می‌یابد و عملکرد طبیعی کبد از سرگرفته می‌شود.

با وجود این ممکن است سیستم ایمنی بدن، عضو جدید را پس‌ بزند و به‌عنوان یک جسم بیگانه (خارجی) به آن حمله کند. به‌علاوه فرصت‌های محدودی برای انجام پیوند کبد وجود دارد. هر سال فقط حدود ۶۵۰۰ کبد اهدایی موجود است و بسیاری از آنها برای درمان بیماری‌هایی به‌غیر از سرطان کبد استفاده می‌شوند.

داروهایی که سیستم ایمنی را برای پذیرفتن کبد جدید سرکوب می‌کنند نیز می‌توانند به عفونت‌های جدی و گاهی‌اوقات حتی به گسترش تومورهایی منجر شوند که از قبل متاستاز (گسترش و مهاجرت سلول‌های سرطانی از یک بافت به بافت‌های دیگر) شده‌اند.

درمان برای تومورهای علاج‌ناپذیر

از سوی دیگر شانس زنده ماندن در سرطان کبد پیشرفته، بسیار پایین است. با این حال اقداماتی وجود دارد که یک تیم پزشکی می‌تواند برای درمان علائم سرطان و کُند کردن روند رشد تومور انجام دهد.

• درمان حذف‌کننده: مواد خاصی مانند الکل به‌طور مستقیم به داخل تومور تزریق می‌شوند. ممکن است از لیزر و امواج رادیویی نیز استفاده شود.
• پرتودرمانی: پرتو به طرف تومور یا تومورها هدایت می‌شود و تعداد زیادی از آنها را از بین می‌برد. در این روش، بیماران ممکن است به تهوع، استفراغ و خستگی دچار شوند.
• شیمی‌درمانی: در این روش، داروهای خاصی به داخل کبد تزریق می‌شوند تا سلول های سرطانی را از بین ببرند. در کموامبولیزیشن، خون‌رسانی به تومور به روش جراحی یا به‌طور مکانیکی مسدود می‌شود و داروهای ضدسرطان به‌طور مستقیم به داخل تومور تزریق می شوند.
• داوطلب برای مطالعات بالینی: از پزشک‌تان بپرسید آیا هیچ‌گونه آزمایش بالینی وجود دارد که شما بتوانید در آن شرکت کنید یا نه.

گزینه‌های درمانی ممکن است براساس نوع سرطان کبد، متفاوت باشند.

علت سرطان کبد

علت دقیق سرطان کبد مشخص نیست. با این حال اکثر موارد آن با زخم شدن کبد – که به سیروز کبدی معروف است – مرتبط هستند. با توجه به انجمن سرطان ایالات‌متحده، هپاتیت C، شایع‌ترین علت سرطان کبد است.

افراد مبتلا به هپاتیت B یا C در مقایسه با سایر افراد سالم، در معرض خطر بسیار بالاتری برای ابتلا به سرطان کبد قرار دارند، چون هر دو نوعِ این بیماری می‌تواند به سیروز کبدی منجر شود.

برخی از بیماری‌های ارثی کبد مانند هموکروماتوز (زیادیِ آهن در خون) باعث سیروز می‌شوند و همچنین خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهند.

سایر عوامل خطر برای ابتلا به سرطان کبد عبارت‌اند از:

• دیابت نوع ۲: افراد مبتلا به دیابت، به‌خصوص اگر هپاتیت هم داشته باشند یا به‌طور منظم مقدار زیادی الکل مصرف کنند، بیشتر احتمال دارد که به سرطان کبد دچار شوند.
• سابقه‌ی خانوادگی: اگر مادر، پدر، خواهر یا برادر یک فرد سرطان کبد داشته باشد، احتمال ابتلای او به این بیماری بیشتر از سایر افراد خواهد بود.
• استفاده‌ی زیاد از الکل: مصرف الکل به‌طور منظم و در مقادیر زیاد، یکی از علل عمده‌ی سیروز در ایالات‌متحده است.

• قرارگیری طولانی‌مدت در معرض آفلاتوکسین: آفلاتوکسین ماده‌ای است که یک قارچ آن را می‌سازد. این ماده می‌تواند در گندم، بادام‌زمینی، ذرت، آجیل و سویای کپک‌زده (فاسد) وجود داشته باشد. خطر ابتلا به سرطان کبد فقط در اثر قرارگیری طولانی‌مدت در معرض این ماده افزایش می‌یابد. این مورد در کشورهای صنعتی چندان شایع نیست.
• سیستم ایمنی ضعیف: افرادی با سیستم‌های ایمنی ضعیف – مانند کسانی که به اچ‌آی‌وی یا ایدز مبتلا هستند – پنج برابر بیشتر از افراد سالم احتمال دارد که به سرطان کبد دچار شوند.
• چاقی: چاق بودن، خطر ابتلا به بسیاری از سرطان‌ها ازجمله سرطان کبد را افزایش می‌دهد.
• جنسیت: مردان در مقایسه با زنان، بیشتر به سرطان کبد دچار می‌شوند. برخی از کارشناسان معتقدند که این مسئله به‌دلیل جنسیت نیست؛ بلکه به‌خاطر ویژگی‌های سبک زندگی است. مردان معمولا در مقایسه با زنان، بیشتر سیگار می‌کشند و الکل می‌نوشند.
• سیگار کشیدن: افراد مبتلا به هپاتیت B یا C در صورت سیگار کشیدن، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان کبد قرار می‌گیرند.
• آرسنیک: افرادی که به‌طور مرتب از چاه‌های آب حاوی سطوح طبیعی آرسنیک استفاده می‌کنند، ممکن است درنهایت در معرض خطر بسیار بالاتری برای ابتلا به چندین بیماری از جمله سرطان کبد قرار بگیرند.

کسانی که در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان کبد قرار دارند، باید به‌طور منظم غربالگری و آزمایش‌های سرطان کبد را انجام بدهند. درمان سرطان کبد در صورتی که در مرحله‌ی اولیه تشخیص داده نشود، بسیار سخت‌تر خواهد بود. تنها راه برای تشخیص سرطان کبد در مراحل ابتدایی، از طریق غربالگری است، چون علائم این سرطان در مراحل اولیه بسیار خفیف بوده یا اصلا وجود ندارند.

این شامل افراد مبتلا به هپاتیت B و C، بیماران مبتلا به سیروز کبدی ناشی از الکل و آنهایی می‌شود که در نتیجه‌ی هموکروماتوز دچار سیروز شده‌اند.

چشم‌انداز

چشم‌انداز سرطان کبد، چندان جالب نیست، چون این بیماری اغلب در مرحله‌ی پایانی تشخیص داده می‌شود؛ یعنی در مرحله‌ای که سرطان قبلا به سایر ارگان‌ها یا بخش‌های دیگر کبد گسترش یافته است.

هرچه مرحله‌بندی سرطان کبد به مرحله‌ی ۴ نزدیک‌تر شود، شانس زنده ماندن (نرخ بقا) کاهش می‌یابد. نرخ بقای ۵ ساله در افرادی که بیماری‌شان در مرحله‌ی اولیه تشخیص داده شود، ۳۱ درصد است. با گسترش سرطان و پیشرفت آن به مراحل بعد، این نرخ بقا می‌تواند به ۳ درصد برسد. درمان سرطان کبد اغلب شامل جراحی‌های خطرناک است و احتمال بروز عوارض بسیار بالاست. این مورد نیز می‌تواند بر چشم‌انداز این بیماری تأثیر بگذارد.

تشخیص سرطان کبد

تشخیص سرطان کبد در مرحله‌ی اولیه، شانس زنده ماندن را به‌طور چشمگیری بهبود می‌بخشد.

پزشک شما اول از همه برای رد هرگونه عوامل خطر بالقوه برای سرطان، سؤالاتی درباره‌ی سابقه‌ی پزشکی‌تان از شما خواهد کرد. سپس شما را معاینه می‌کند تا ببیند جایی از شکم‌تان ورم کرده یا سفیدی‌ چشم‌هایتان زرد شده است یا نه. هر دوی اینها از نشانگرهای قوی مشکلات کبدی هستند.

پس از دیدن این نشانه‌ها اگر پزشک به سرطان کبد مشکوک باشد، آزمایشات دیگری انجام خواهد داد، ازجمله:

• تست‌های خون: اینها شامل آزمایش‌هایی برای بررسی نحوه‌ی لخته شدن خون، بررسی سطوح سایر مواد در خون و اندازه‌گیری میزان گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت‌ها هستند.
• تست‌هایی برای تشخیص هپاتیت ویروسی: پزشک‌تان وجود ویروس هپاتیت B و C را در خون شما بررسی خواهد کرد.
• اسکن‌های تصویربرداری: MRI و CT اسکن هر دو می‌توانند اندازه و میزان گسترش سرطان را نشان دهند.
• بیوپسی:یک نمونه‌ی کوچک از بافت تومور برداشته و تجزیه‌وتحلیل می‌شود. این آنالیز می‌تواند نشان دهد که آیا یک تومور سرطانی است یا غیرسرطانی.
• لاپاروسکوپی: این یک روش جراحی سرپایی است که با بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. در این روش یک لوله‌ی بلند و انعطاف‌پذیر که در سر آن یک دوربین وصل شده است، از طریق برش کوچکی در شکم وارد بدن می‌شود. این روش به پزشک امکان می‌دهد که کبد و نواحی اطراف آن را به‌دقت مشاهده کند.

هنگامی که پزشک، مرحله، محل و نوع سرطان را تعیین کرد، قادر خواهد بود در مورد احتمال درمان مؤثر و مطمئن (بی‌خطر) آن تصمیم بگیرد. این، دوره‌ی درمان را مشخص می‌کند.

پیشگیری

سرطان کبد یک بیماری جدی است و نرخ بقا (شانس زنده ماندن) پایینی دارد. به همین دلیل باید تمام اقدامات لازم برای کاهش خطر ابتلا به سرطان کبد و افزایش شانس تشخیص آن در مراحل اولیه انجام شود.

هیچ راهی برای پیشگیری از سرطان کبد به‌طور کامل وجود ندارد. با این حال اقدامات زیر ممکن است به کاهش خطر ابتلا به آن کمک کنند:

مصرف محدود الکل: مصرف مقادیر زیاد الکل به‌طور منظم می‌تواند در درازمدت، احتمال ابتلا به سیروز کبدی را افزایش دهد. این به نوبه‌ی خود احتمال بروز سرطان کبد را افزایش می‌دهد.

محدود کردن مصرف الکل یا ترک کردن آن به‌طور کامل می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کبد را به‌طور چشمگیری کاهش دهد.

محدود کردن مصرف تنباکو نیز می‌تواند به پیشگیری از سرطان‌های کبد و سایر اعضای بدن کمک کند.

واکسیناسیون هپاتیت B: افراد زیر باید واکسن هپاتیت B دریافت کنند:

• افرادی که به مواد مخدر اعتیاد دارند و از سوزن‌های مشترک استفاده می‌کنند.
• افرادی که با شُرکای جنسی پرخطر که در معرض خطر ابتلا به هپاتیت B هستند، روابط جنسی محافظت‌نشده دارند.
• پرستاران، پزشکان، دندان‌پزشکان و سایر کارشناسان پزشکی که مشاغل آنها خطر آلوده شدن‌شان را افزایش می‌دهد.
• افرادی که دائما به مسافرت می روند؛ به‌خصوص آنهایی که به مناطقی از جهان که هپاتیت B در آنجا شایع است، سفر می‌کنند.

هیچ راه قطعی برای پیشگیری از هپاتیت C و هیچ‌گونه واکسیناسیون برای آن وجود ندارد. با این حال ممکن است استفاده از کاندوم در طول رابطه‌ی جنسی بتواند به کاهش خطر ابتلا به عفونت کمک کند.

حفظ وزن سالم: از آنجا که چاقی عاملی خطرساز است و بیماری کبد چرب می‌تواند به سرطان کبد و دیابت منجر شود، مراقبت از سلامت جسمی و توجه به وزن‌تان می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کبد را کاهش دهد.

درمان بیماری‌های زمینه‌ای: برخی بیماری‌ها در ابتلا به سرطان کبد نقش دارند، مانند دیابت و هموکروماتوز. درمان این بیماری‌ها قبل از آنکه به سرطان کبد تبدیل شوند، می‌تواند خطر عوارض را کاهش دهد.