سرطان پوست معمولا در صورت، بازوها، سینه، دست‌ها و جاهایی که بیشتر در معرض تابش پرتوهای فرابنفش خورشید قرار دارند، مشاهده می‌شود. البته این سرطان می‌تواند پوستِ سر، گوش‌‌ها، لب‌ها، گردن، زیر ناخن‌‌ها، کف پا، اندام‌های تناسلی و سایر نقاطی را که کمتر در معرض نور خورشید هستند نیز درگیر کند. سرطان پوست معمولا به شکل لکه‌های پوستی، کک‌ومک و خال‌های سیاه و مشکوک نمایان می‌شود، ولی علائم سرطان پوست بسته به نوع آن متفاوت است. در این مطلب با انواع سرطان پوست و راه‌های درمان و پیشگیری از آنها آشنا می‌شوید.
علائم سرطان پوست
۱. عدم تقارن
اگر در وسط خال خطی بکشید و هردو قسمت آن خیلی به هم شبیه باشند، آن خال سالم (غیرسرطانی) است. ولی خال‌های سرطانی معمولا نامتقارن‌اند، یعنی یک سمت خال با طرف دیگر خیلی متفاوت است.
۲. حاشیه‌ی خال
اگر حاشیه‌ی خال یا لکه‌ی پوستی صاف و تقریبا یکنواخت باشد، آن خال یا لکه غیرسرطانی است. اگر مرز یا حاشیه‌ی خال یا لکه‌ها ناصاف، برجسته یا سوراخ باشد، می‌تواند نشانه‌ای از سرطان باشد.
۳. تغییر رنگ
لکه‌ها یا خال‌های پوستی معمولا رنگ یکنواختی دارند. تنوع رنگ آنها می‌تواند ناشی از سرطان‌ها باشد. حواس‌تان به رنگ‌های قهوه‌ای، سیاه، قرمز، سفید، آبی و قهوه‌ای متمایل به زرد باشد.
۴. اندازه
معمولا قطر لکه‌ها یا خال‌های سرطانی بیشتر از ۶ میلی‌متر است.
۵. افزایش اندازه یا تعداد
حواس‌تان به خال یا لکه‌های جدید باشد. همچنین تغییر رنگ یا اندازه‌ی آنها نیز می‌تواند نشانه‌ی سرطان باشد.
انواع سرطان پوست
۱. آکتینیک کراتوز یا کراتوز خورشیدی
این عارضه‌ی پوستی نوعی ضایعه‌ی پیش‌سرطانی است و به‌صورت ضایعات پوستی سخت و ناهموار در نقاط مختلفی از بدن بروز می‌کند. پوستِ سر، لب، صورت، گوش، پشت دست، بازو، شانه و گردن که بیشتر در معرض تابش‌های خورشیدی قرار دارند، با احتمال بیشتری درگیر این بیماری می‌شوند.
ضایعات حاصل از این پدیده ممکن است آن‌قدر ریز باشند که حتی نتوان آنها را با چشم دید و فقط با لمس کردن متوجه وجودشان شد. این ضایعات معمولا گسترش می‌یابند و حسی شبیه به تماس یک کاغذ سمباده بر روی پوست ایجاد می‌کنند. معمولا قرمزرنگ هستند، ولی ممکن است به رنگ‌های قهوه‌ای مایل به زرد و صورتی نیز مشاهده شوند. حتی ممکن است این ضایعات به رنگ خودِ پوست باقی بمانند. درمان زودهنگام این ضایعات پوستی بسیار مهم است، زیرا ۱۰٪ از موارد آکتینیک کراتوزی درصورتی‌که درمان نشوند، به کارسینوم سلول-سنگفرشی (سرطان سلول سنگفرشی) تبدیل می‌شوند.
۲. سرطان سلول پایه‌ای
سرطان سلول پایه‌ای در سلول‌های پایه‌ای پوست که در زیر اپیدرم وجود دارند، به‌وقوع می‌پیوندد. اپیدرم خارجی‌ترین لایه‌ی پوست است. سرطان سلول پایه‌ای به شکل‌های متفاوتی نمایان می‌شود. از جمله علائم آن عبارتند از:
- زخم‌هایی که با گذشت ۷ تا ۱۰ روز بهبود نمی‌یابند؛
- وجود لکه‌های قرمزرنگ در سطح پوست که ممکن است با خارش، درد و پوسته‌پوسته شدن همراه باشند و به‌راحتی خونریزی کنند؛
- توده‌هایی به رنگ‌های صورتی، قرمز و سفید در افرادی که پوست روشنی دارند و توده‌هایی به رنگ قهوه‌ای، سیاه و قهوه‌ای مایل به زرد در افرادی که پوست‌شان تیره است؛
- ضایعات صورتی‌رنگی که اطراف‌شان کمی بالاتر از سطح پوست و مرکزشان فرورفته است.
این شکل از سرطان پوست نیز معمولا در نقاطی از بدن دیده می‌شود که بیشتر در معرض تابش‌های خورشید قرار دارند. معمولا سرطان سلول پایه‌ای به‌راحتی درمان می‌شود. رشد این ضایعات پوستی به‌آرامی صورت می‌گیرد. بنابراین احتمال گسترش آن به سایر اندام‌ها، عضلات، استخوان‌ها و اعصاب کم است.
۳. سرطان سلول سنگفرشی
سرطان سلول سنگفرشی معمولا در نقاطی از پوست ایجاد می‌شود که بیشتر در معرض تابش نور خورشید هستند. همچنین احتمال بروز این مشکل در اطراف دهان و آلت تناسلی نیز وجود دارد. تومورهای حاصل از سرطان سلول سنگفرشی می‌توانند به شکل‌های مختلفی بروز کنند، از جمله:
- لکه‌های زِبر و قرمزی که ممکن است خونریزی کنند؛
- زخم‌های بازی که خونریزی می‌کنند، پوسته‌پوسته می‌شوند و بهبود نمی‌یابند؛
- ضایعات کوچک و پیش‌رونده‌ای که مرکزشان خونریزی می‌کند؛
- ضایعه‌ای شبیه به زگیل که پوسته‌پوسته می‌شود و خونریزی می‌کند.
سرطان سلول سنگفرشی موجب ناراحتی و خارش شدید می‌شود و پوست را تحریک و ملتهب می‌کند. خاراندن این ضایعه‌ها، می‌تواند منجر به بروز عفونت‌هایی شود که برای درمان‌شان به مصرف آنتی‌بیوتیک نیاز است.
عدم درمان سرطان سلول سنگفرشی می‌تواند موجب بزرگ‌تر شدن آن شود و در موارد نادری نیز به غدد لنفی یا سایر اندام‌ها گسترش می‌یابد.
۴. ملانوما
ملانوما شایع‌ترین نوع سرطان پوست نیست، ولی خطرناک‌ترین آنهاست. ملانوما در زنان معمولا بر روی پا و در مردان معمولا بر روی سینه، پشت، سر و گردن بروز می‌کند. بااین‌حال احتمال بروز این سرطان در سایر نقاط بدن حتی چشم نیز وجود دارد. با کمک روش‌های زیر، می‌توانید تشخیص بدهید کدام لکه‌ها و خال‌های پوستی می‌توانند علامت ملانوما باشند. افرادی که مشکوک به ملانوما هستند، حتما باید به پزشک مراجعه کنند.
روش‌های درمان سرطان پوست
سرطان پوست درصورتی‌که در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود، معمولا با برداشتن ضایعه‌های پوستی درمان می‌شود. این کار به روش‌های زیر انجام می‌شود.
۱. کرایوسرجری
در این روش زایده‌ی پوستی را در معرض نیتروژن مایع قرار می‌دهند. سپس آن زایده بدون هیچ‌گونه برش یا شکافی از بین می‌رود یا کوچک می‌شود. این روش اغلب برای درمان آکتینیک کراتوز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۲. خشک کردن الکتریکی و کورتاژ
در این روش ضایعه‌ی پوستی با وسیله‌ای به نام کورت (ابزاری قاشق‌مانند) برداشته می‌شود. سپس محل موردنظر با استفاده از یک سوزن و با کمک انرژی الکتریکی سوزانده می‌شود تا هرگونه اثر باقی‌مانده از سلول‌های سرطانی نابود شود.
۳. کِرِم‌ها
ممکن است پزشک کِرِم‌های موضعی مانند ایمیکویمود (آلدارا، زیکلارا) و ۵-فلوروراسیل (کاراک، افودکس) را برای درمان تجویز کند. این کرم‌ها به‌مدت چند هفته برای درمان آکتینیک کراتوز و سرطان سلول پایه‌ای سطحی استفاده می‌شوند. (بدون دستور پزشک، از هیچ کِرِم یا پمادی برای درمان ضایعات پوستی استفاده نکنید.)
۴. جراحی اکسیژنال
در این روش محل ضایعه‌ی پوستی و اطراف آن، به کمک یک اسکالپل (تیع جراحی) برداشته می‌شود. سپس محل موردنظر برای بررسی وجود سلول‌های سرطانی، مجددا مورد آزمایش قرار می‌گیرد. اگر سلول‌های سرطانی یافت شدند، این روند مجددا تکرار می‌شود.
درصورتی‌که سرطان به غدد لنفاوی یا سایر اندام‌ها گسترش یابد، به درمان‌های پیشرفته‌تری مانند شیمی‌درمانی یا عمل‌های جراحی نیاز خواهد بود.
پیشگیری از سرطان پوست
با رعایت موارد زیر، می‌توانید احتمال بروز سرطان پوست را کاهش بدهید:
- هر روز از کرم ضدآفتاب با حداقل SPF ۳۰ استفاده کنید. کرم ضدآفتاب را ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از بیرون رفتن، بر روی پوست‌تان بمالید.
- اگر میزان تعرق‌تان بالاست یا شنا می‌کنید، هر ۲ ساعت کرم ضدآفتاب خود را تجدید کنید.
- از قرار گرفتن در معرض نور خورشید در ساعات اوج تابش (ساعت ۱۰ تا ۱۶) خودداری کنید. اگر مجبورید در این ساعات بیرون باشید، از عینک آفتابی، کلاه و لباس روشنی استفاده کنید که سطح پوست‌تان را بپوشاند.
- حداقل یک مرتبه در ماه پوست‌تان را بررسی کنید تا مطمئن شوید مشکل پوستی ندارید.
- سالانه یک‌بار برای معاینه‌‌ی پوست به پزشک مراجعه کنید.
