علائم سرطان خون، راه‌های تشخیص و درمان آن

لوسمی حاد لنفاوی اغلب در کودکان دیده می‌شود. سالانه حدود ۶۰۰۰ مورد جدید از این نوع سرطان خون گزارش می‌شود.

لوسمی میلوئیدی مزمن (CML)

لوسمی میلوئیدی مزمن عمدتا بزرگسالان را تهدید می‌کند. سالانه حدود ۷۰۰۰ مورد جدید از این نوع لوسمی گزارش می‌شود.

لوسمی لیمفوتیک مزمن (CLL)

لوسمی لیمفوتیک مزمن (CLL) بیشتر افراد بالای ۵۵ سال را درگیر می‌کند. این نوع سرطان خون به‌ندرت در کودکان دیده می‌شود. در ایالات متحده ی آمریکا سالانه حدود ۱۵۰۰۰ مورد جدید از این نوع سرطان خون گزارش می‌‌شود.

لوسمی سلول موئین زیرمجموعه‌ی بسیار نادری از CLL است. وجه تسمیه‌ی این لوسمی، ظاهر لمفوسیت‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ است.

عوامل خطرزای سرطان خون

به‌طور کلی علل سرطان خون ناشناخته هستند، اما چند عامل شناسایی شده‌اند که می‌توانند ریسک ابتلای به سرطان خون را در شما افزایش دهند که عبارتند از:

• سابقه‌ی ابتلا به سرطان خون در خانواده؛
• مصرف دخانیات، چراکه ریسک ابتلا به AML یا لوسمی حاد میلوئیدی را افزایش می‌دهد؛
• اختلالات ژنتیکی نظیر سندرم داون؛
• اختلالات خون نظیر سندرم میلودیسپلاستیک که گاهی سندرم پیشا-لوسمی نیز خوانده می‌شود؛
• سابقه‌ی درمان سرطان از طریق شیمی‌درمانی یا پرتوافکنی؛
• قرار گرفتن مقابل سطوح بالایی از پرتو؛
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی نظیر بنزن.

علائم سرطان خون

سرطان خون علائمی دارد که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌شود:

• تعریق زیاد، به ویژه هنگام شب (تعریق‌های شبانه)؛
• خستگی و ضعفی که با استراحت از بین نمی‌رود؛
• کاهش وزن ناخواسته؛
• درد و شکنندگی استخوان؛
• غدد برجسته و بدون درد (به ویژه در گلو و زیر بغل)؛
• بزرگ شدن کبد یا طحال؛
• نقاط قرمز روی پوست؛
• خونریزی و کبود شدن آسان در بدن؛
• تب و لرز؛
• عفونت‌های مکرر.

سرطان خون علائمی را در اندامی که سلول‌های سرطانی در آنها نفوذ کرده یا آنها را تحت تأثیر قرار داده‌ است ایجاد می‌کند. برای مثال، اگر سرطان به سیستم عصبی مرکزی گسترش یابد می‌تواند منجر به سردرد، تهوع و استفراغ، گیجی و منگی، از دست رفتن کنترل عضلات و حملات عصبی شود.

سرطان خون می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن نیز حمله کند، از جمله:

• ریه‌ها؛
• دستگاه گوارش؛
• قلب؛
• کلیه‌ها؛
• بیضه‌ها.

تشخیص سرطان خون

اگر این عوامل خطرزا یا علائم نگران‌کننده را دارید، احتمالا به سرطان خون مبتلا شده‌اید. پزشک شما ابتدا سابقه‌ی کامل خانوادگی و پرونده‌ی بیماری‌های قبلی‌تان را بررسی می‌کند؛ اما سرطان خون را نمی‌توان با آزمایش‌های فیزیکی کاملا تشخیص داد. در عوض، پزشکان آزمایش خون، بافت‌برداری و سی‌تی‌اسکن را به‌کار می‌برند.

آزمایش‌ها

چندین آزمایش وجود دارد که می‌توان از آنها در تشخیص سرطان خون استفاده کرد. با یک نمونه‌برداری کامل خون، می‌توان تعداد گلبول‌های سفید، قرمز و پلاکت‌ها را تشخیص داد. با قرار دادن نمونه‌ی خون در زیر میکروسکوپ می‌توان تشخیص داد که آیا سلول‌ها یا همان گلبول‌ها ظاهر غیر‌عادی دارند یا نه.

در بافت‌برداری، مغز استخوان یا غدد لنفاوی برداشته می‌شود تا شواهدی از سرطان خون در آنها پیدا شود. این نمونه‌های کوچک می‌توانند نوع سرطان خون و میزان رشد آن را تشخیص دهند. بافت‌برداری سایر اندام‌ها نظیر کبد و طحال می‌تواند به پزشکان بگوید که آیا سرطان گسترش پیدا کرده است یا نه.

مرحله‌بندی

به محض اینکه لوسمی تشخیص داده شد، مرحله‌بندی می‌شود. مرحله‌بندی به پزشکان کمک می‌کند تا علت بیماری را تشخیص دهند. لوسمی حاد میلوئیدی و لوسمی لمفوتیک مزمن، بر اساس ظاهر سلول‌ها زیر میکروسکوپ و نوع سلول درگیرشده مرحله‌بندی می‌شوند. لوسمی حاد میلوئیدی و لمفوتیک مزمن بر اساس تعداد گلبول‌های سفید خون در هنگام تشخیص سرطان مرحله‌بندی می‌شوند. بررسی حضور گلبول‌های سفید نابالغ در خون و مغز استخوان نیز برای مرحله‌بندی لوسمی حاد و مزمن میلوئیدی به‌کار می‌رود.

ارزیابی پیشرفت سرطان

آزمایش‌هایی وجود دارد که برای ارزیابی میزان پیشرفت بیماری به‌کار می‌روند. در زیر به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

فلوسایتومتری (یاخته‌سنجی) به بررسی DNA سلول‌های سرطانی می‌پردازد و میزان رشد آنها را تعیین می‌کند.

آزمایش‌هایی برای بررسی کارکرد کبد انجام می‌شوند که نشان می‌دهند آیا سلول‌های سرطانی کبد را تحت تأثیر یا هجوم قرار می‌دهند یا خیر.

پونکسیون کمری آزمایشی‌ است که با وارد کردن سوزن نازکی بین مهره‌های تحتانی کمر انجام می‌شود. این آزمایش به پزشک اجازه می‌دهد تا مایعات ستون فقرات را جمع‌آوری کند و تشخیص دهد که آیا سرطان به سیستم عصبی مرکزی رسیده است یا خیر.

آزمایش‌هایی که دربردارنده‌ی تصاویر هستند نظیر اشعه‌ی ایکس، آزمایش‌های فراصوت و سی‌تی‌اسکن به پزشک کمک می‌کنند تا آسیب‌های احتمالی وارده بر اندام‌ها را که ناشی از لوسمی هستند، شناسایی کند.

درمان سرطان خون

سرطان خون معمولا با کمک یک هماتولوژیست-انکولوژیست درمان می‌شود. تخصص این پزشکان در حیطه‌ی اختلالات و سرطان خون است. درمان سرطان خون به نوع و مرحله‌ی آن بستگی دارد. برخی از انواع سرطان‌های خون آهسته رشد می‌کنند و نیازی به درمان فوری ندارند. درمان سرطان خون معمولا دربردارنده‌ی یک یا چند مورد زیر است:

در شیمی‌درمانی از داروها برای کشتن سلول‌های سرطانی خون استفاده می‌شود. بسته به نوع لوسمی، یک یا ترکیبی از چند دارو مصرف می‌شود.

در پرتودرمانی از تابش انرژی بالا برای آسیب رساندن به سلول‌های لوسمی و متوقف کردن رشد آنها استفاده می‌شود. تابش پرتو را می‌توان در منطقه‌ی خاصی از بدن یا سراسر آن اعمال کرد.

با کاشت سلول‌های بنیادی می‌توان مغز استخوان آسیب‌دیده را با مغز استخوان سالم تعویض کرد؛ این مغز استخوان یا از بدن خودتان می‌آید یا از بدن فرد اهداکننده.

در درمان ایمنی یا بیولوژیکی از داروهایی استفاده می‌شود که به سیستم ایمنی بدن شما کمک می‌کند تا مجددا سازمان‌دهی شود و به سلول‌های سرطانی حمله کند.

در درمان هدف‌گیر از داروهایی استفاده می‌شود که از آسیب‌پذیر بودن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند. برای مثال، ایماتینیب (Gleevec) دارویی هدف‌گیر است که عمدتا از آن بر ضد لوسمی میلوئیدی مزمن استفاده می‌شود.

چشم‌انداز بلند‌مدت

چشم‌انداز بلند‌مدتی که برای مبتلایان به سرطان خون می‌توان در نظر داشت، بسته به نوع سرطان و مرحله‌ی آن متفاوت است. هرچه سرطان خون زودتر تشخیص داده و سریع‌تر درمان شود، شانس بهبودی بیشتر خواهد بود. برخی از عوامل، نظیر سابقه‌ی ابتلا به اختلالات خونی و جهش کرموزومی می‌توانند تأثیر منفی بر تشخیص این نوع از سرطان داشته باشند.

طبق گفته‌ی انستیتوی ملی سرطان، ظرف یک دهه‌ی اخیر میزان کل مرگ‌ومیر ناشی از سرطان خون سالانه ۱درصد افزایش داشته است. از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۱، نرخ بقای پنج ساله‌ی بیماران مبتلا به سرطان خون ۵۸/۵ درصد بوده است. البته باید در نظر داشته باشیم که این رقم افرادی از همه‌ی رده‌های سنی و با انواع گوناگون سرطان خون را شامل می‌شود و این آمار نمی‌تواند نتیجه‌ی خاصی را برای کسی پیش‌بینی کند. فرد مبتلا به سرطان خون باید به همکاری با تیم پزشکان برای درمان این بیماری ادامه بدهد و این را هم به یاد داشته باشد که وضعیت هر فرد با دیگری متفاوت است.