سرطان تخمدان نوعی سرطان است که از تخمدان آغاز می‌شود. زنان دو عدد تخمدان دارند که در دو طرف رحم‌شان قرار دارد. هر یک از تخمدان‌ها به اندازه‌ی یک بادام است. وظیفه‌ی تخمدان‌ها تولید تخمک و هورمون‌های استروژن و پروژسترون است. معمولا سرطان تخمدان تا زمانی که به لگن خاصره و شکم گسترش نیابد، شناسایی نمی‌شود. درمان سرطان تخمدان در این مرحله دشوارتر است و اغلب، سرطان تخمدان در این مرحله باعث مرگ می‌شود. احتمال درمان موفقیت‌آمیز سرطان تخمدان در مراحل اولیه که سرطان محدود به تخمدان است، بیشتر است. معمولا از جراحی و شیمی‌درمانی برای درمان سرطان تخمدان استفاده می‌شود. با ما باشید تا بیشتر با جزئیات این بیماری آشنا شوید.
علائم سرطان تخمدان
مراحل اولیه‌ی سرطان تخمدان به‌ندرت موجب بروز نشانه در بیمار می‌شود. سرطان تخمدان در مراحل پیشرفته می‌تواند چندین نشانه‌ی غیراختصاصی داشته باشد که اغلب با نشانه‌های برخی از بیماری‌های کم‌خطر مانند یبوست و سندروم روده تحریک پذیر اشتباه گرفته می‌شود. نشانه‌ها و علائم سرطان تخمدان عبارتند از:
- ورم یا نفخ شکم؛
- احساس سیری زودهنگام پس از شروع به غذا خوردن؛
- کاهش وزن؛
- احساس ناراحتی در ناحیه‌ی لگن خاصره؛
- تغییر در عادات روده‌ای مانند یبوست؛
- نیاز مکرر به دفع ادرار.
علل سرطان تخمدان
دقیقا مشخص نیست که چه چیز عامل ابتلا به سرطان تخمدان است. به‌طور کلی سرطان زمانی آغاز می‌شود که جهش ژنتیک موجب تبدیل سلول‌های طبیعی به سلول‌های سرطانی غیرطبیعی شود. سلول‌های سرطانی می‌توانند به‌سرعت تکثیر شوند و توده‌هایی (تومورها) را تشکیل دهند؛ سپس به بافت‌های اطراف هجوم می‌برند و درنهایت از یک تومور اولیه به هرجایی در بدن گسترش می‌یابند (متاستاز).
انواع سرطان تخمدان
نوع سرطان تخمدان، به نوع سلولی بستگی دارد که سرطان از آن آغاز می‌شود. انواع سرطان‌های تخمدان عبارتند از:
- تومورهای اپیتلیال (سلول‌های پوششی): این سرطان از لایه‌ی نازکِ بافتی که سطح خارجی تخمدان را می‌پوشاند، آغاز می‌شود. تقریبا ۹۰٪ سرطان‌های تخمدان به‌خاطر تومورهای اپیتلیال رخ می‌دهند.
- تومورهای استرومال: این سرطان در بافتی از تخمدان آغاز می‌شود که سلول‌های تولیدکننده‌ی هورمون‌ها در آنجا قرار دارند. این تومورها را می‌توان نسبتا زودتر تشخیص داد. تقریبا ۷٪ تومورهای تخمدان، استرومال هستند.
- تومورهای سلول جنسی: این سرطان در سلول‌های تولیدکننده‌ی تخمک آغاز می‌شود. این نوع از سرطان تخمدان نادر است و معمولا در زنان جوان‌تر اتفاق می‌افتد.
عوامل مؤثر بر سرطان تخمدان
برخی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:
- سن: سرطان تخمدان ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد. ولی بیشتر در ۵۰ تا ۶۰ سالگی بروز پیدا می‌کند.
- جهش‌های ژنتیکی وراثتی: درصد اندکی از سرطان‌های تخمدان در اثر جهش‌های ژنتیکی وراثتی اتفاق می‌افتند. ژن‌هایی که احتمال سرطان تخمدان را افزایش می‌دهند، ژن سرطان پستان ۱ (BRCA۱) و ژن سرطان پستان ۲ (BRCA۲) نام دارند. پژوهشگران این ژن‌ها را در خانواده‌هایی یافته‌اند که چندین مورد از سرطان پستان در آنها مشاهده شده است. احتمال ابتلا به سرطان تخمدان در زنانی که این ژن‌های جهش‌یافته را دارند، نیز به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. جهش‌های ژنتیکی که موجب بروز سندروم لینچ می‌شوند (که با سرطان روده بزرگ مرتبط است) نیز احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهند.
- درمان با جایگزینی هورمون استروژن: این روش درمان، درصورتی که برای مدت طولانی یا با دوز بالا استفاده شود، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهد.
- سنین شروع و اتمام چرخه‌ی قاعدگی: شروع چرخه‌های قاعدگی قبل از ۱۲ سالگی یا شروع یائسگی بعد از ۵۲ سالگی یا بروز هردوی این موارد با هم، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهد.
- نداشتن سابقهی بارداری؛
- درمان‌های ناباروری؛
- استعمال دخانیات؛
- استفاده از وسایل داخل رحمی؛
- سندروم تخمدان پلی کیستیک: که شایع‌ترین اختلال غدد درون‌ریز در زنان است.
اگر سابقهی خانوادگی ابتلا به سرطان تخمدان را داشته باشید، ممکن است که پزشک‌تان در بازه‌های زمانی منظم تصویربرداری از لگن یا آزمایش خون تجویز کند.
پیشگیری از سرطان تخمدان
هیچ راه قطعی برای پیشگیری از سرطان تخمدان وجود ندارد. ولی برخی عوامل، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می‌دهند. این عوامل عبارتند از:
- استفاده از داروهای خوراکی ضد بارداری، مخصوصا برای مدت بیشتر از ۱۰ سال؛
- سابقهی بارداری؛
- سابقهی شیردهی به نوزاد؛
- مصرف روزانه‌ی آسپرین.
تشخیص سرطان تخمدان
احتمالا پزشک‌تان روند تشخیص را با آزمایش لگنی آغاز می‌کند.
- دکتر لایه‌ی خارجی اندام تناسلی زن را به‌دقت بررسی می‌کند.
- سپس درحالی که دستکش بر دست دارد، ۲ انگشت خود را در داخل واژن قرار می‌دهد و هم‌زمان با دست دیگرش شکم را فشار می‌دهد تا بتواند رحم و تخمدان را احساس کند.
- اسپکولوم وسیله‌ای است که از آن برای کنار زدن بافت‌ها و فراهم آوردن دید بهتر ناحیه‌ای که باید معاینه شود، کمک می‌گیرند. پزشک به کمک این وسیله می‌تواند واژن را برای وجود موارد غیرطبیعی، معاینه کند.
ممکن است پزشک برای تشخیص بیماری موارد زیر را نیز برای شما تجویز کند:
- آزمون‌های تصویربرداری مانند آزمون فراصوت و سی‌تی‌اسکن شکم و لگن خاصره. این آزمون‌ها به تعیین اندازه، شکل و ساختار تخمدان کمک می‌کنند.
- آزمایش خون که به کمک آن می‌توان پروتئینی به نام CA ۱۲۵ را پیدا کرد که در سطح سلول‌های سرطانی تخمدان وجود دارد.
- جراحی که در آن مایعات شکمی یا بخشی از بافت برای نمونه‌برداری و تأیید سرطان تخمدان برداشته می‌شود. جراحی روباتیک و جراحی با حداقل تهاجم نیز می‌توانند از گزینه‌های مناسب باشند. اگر سرطان کشف شود، ممکن است جراح بلافاصله شروع به جراحی کند تا حداکثر مقدار ممکن از سرطان را بردارد.
مراحل یا درجات سرطان تخمدان
پزشکان از نتایج جراحی برای تعیین وسعت و درجه‌ی سرطان استفاده می‌کنند. تعیین درجه و گستردگی سرطان کمک می‌کند تا درمورد گزینه‌های درمان، تصمیم بهتری گرفته شود.
مراحل یا درجات سرطان تخمدان:
- مرحله‌ی اول: سرطان در یک یا هر دو تخمدان مشاهده شود؛
- مرحله‌ی دوم: سرطان به سایر نقاط لگن خاصره گسترش یابد؛
- مرحله‌ی سوم: سرطان به شکم گسترش یابد؛
- مرحله‌ی چهارم: گسترش سرطان به خارج از شکم.
درمان سرطان تخمدان
معمولا درمان سرطان تخمدان تلفیقی از جراحی و شیمی‌درمانی است.
جراحی
معمولا درمان به روش جراحی ازطریق برداشتن تخمدان‌ها، لوله‌ی فالوپ، رحم، گره‌های لنفی نزدیک و لایه‌ای از بافت چربی شکمی که سرطان اغلب در آنها گسترش می‌یابد، انجام می‌شود. همچنین پزشک تلاش می‌کند تا حد ممکن توده‌ی سرطانی را از شکم‌تان بردارد.
اگر سرطان تخمدان در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود، وسعت جراحی کاهش می‌یابد. برای زنانی که در مرحله‌ی اول سرطان تخمدان قرار دارند، وسعت جراحی ممکن است به برداشتن یک تخمدان و لوله‌ی فالوپ آن محدود شود. با این اقدام ممکن است قدرت باروری بیمار حفظ شود.
شیمی‌درمانی
پس از جراحی معمولا روند درمان با شیمی‌درمانی ادامه می‌یابد تا هرگونه سلول سرطانی باقی‌مانده ازبین برود. داروهای شیمی‌درمانی معمولا به رگ‌ها یا به‌طور مستقیم به حفره‌ی شکمی یا هر دوی اینها تزریق می‌شوند.
ممکن است در برخی از زنان که سرطان تخمدان‌شان در مرحله‌ی پیشرفته قرار دارد، روند درمان ابتدا با شیمی‌درمانی آغاز شود.
چگونه با سرطان تخمدان کنار بیاییم
تشخیص سرطان تخمدان می‌تواند برای بیمار بسیار دردناک باشد. در زیر توصیه‌هایی آمده است که به شما کمک می‌کند تا بتوانید بهتر با این بیماری کنار بیایید و با آن مبارزه کنید.
- کسی را برای درددل کردن پیدا کنید. ممکن است با دوست یا فردی از خانواده راحت‌تر صحبت کنید و احساس خود را درمیان بگذارید. درصورتی که گروه‌های حمایتی در نزدیکی شما وجود دارند، مراجعه به آنها نیز باعث می‌شود تا حال بهتری داشته باشید. همچنین صحبت با کسانی که از این بیماری بهبود یافته‌اند نیز می‌تواند روحیه‌تان را تقویت کند.
- بگذارید دیگران به شما کمک کنند. روند درمان سرطان می‌تواند طاقت‌فرسا باشد. بگذارید دیگران بدانند که چگونه می‌توانند به شما کمک کنند.
- اهداف منطقی برای خود در نظر بگیرید. با تعیین اهداف، احساس می‌کنید همه‌چیز تحت کنترل‌تان است. بهتر است اهدافی را انتخاب کنید که بتوانید به آن دست یابید.
- زمان بیشتری را به خودتان اختصاص بدهید. غذای خوب بخورید، آرامش داشته باشید و به اندازه‌ی کافی استراحت کنید تا با کاهش استرس، بهتر با سرطان مبارزه کنید.
مراجعه به پزشک و آمادگی برای معاینه
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر سابقهی خانوادگی ابتلا به سرطان تخمدان یا پستان دارید، با دکتر درباره‌ی خطر ابتلا به سرطان تخمدان مشورت کنید. ممکن است پزشک‌تان شما را به یک مشاور ژنتیک ارجاع دهد تا جهش ژن‌های خاصی که با افزایش خطر سرطان تخمدان و پستان ارتباط دارند، آزمایش شود. فقط عده‌ی اندکی از زنان دچار جهش‌های ژنی منجر به سرطان تخمدان می‌شوند.
اگر علائم یا نشانه‌هایی دارید که باعث نگرانی‌تان شده‌اند، می‌توانید به پزشک عمومی یا پزشک زنان مراجعه کنید. اگر پزشک‌تان به سرطان تخمدان مشکوک باشد، شما را به متخصص زنان و زایمان ارجاع خواهد داد. متخصص زنان و زایمان دارای تخصص کافی برای تشخیص و درمان سرطان تخمدان و سایر سرطان‌های زنان است.
پیش از مراجعه باید چه کارهایی انجام دهید؟
- از محدودیت‌ها و الزامات معاینه آگاه شوید. به عنوان مثال از یک روز قبل نباید غذای جامد بخورید.
- نشانه‌های خود را یادداشت کنید؛ حتی نشانه‌هایی که به نظرتان به سرطان تخمدان ارتباطی ندارند.
- اطلاعات پزشکی مهم خود مانند سابقهی بیماری‌های دیگر را یادداشت کنید.
- اطلاعات شخصی خود را مانند تغییرات عمده در زندگی یا عوامل استرس زا، یادداشت کنید.
- از داروها و مکمل های غذایی مصرفی‌تان فهرست کاملی تهیه کنید.
- از یکی از اعضای خانواده یا دوستان‌تان بخواهید که با شما پیش پزشک بیاید تا گفته‌های پزشک را به شما یادآوری کند.
- چیزهایی را که قرار است از پزشک بپرسید، در جایی یادداشت کنید.
چیزهایی که باید از پزشک‌تان بپرسید
- به نظر شما دلیل بروز این علائم چیست؟
- چه آزمایشاتی باید انجام بدهم؟
- چه درمان‌هایی وجود دارد و عوارض جانبی آن چیست؟
- پیش‌بینی شما نسبت به این بیماری چیست؟
- اگر بخواهم باز هم بچه‌دار بشوم، کدام گزینه‌های درمانی برایم وجود دارد؟
- من بیماری‌های دیگری نیز دارم. چگونه می‌توانم این بیماری‌ها را به‌طور هم‌زمان کنترل کنم؟
علاوه‌بر این سؤالات، اگر سؤال دیگری برایتان پیش آمده است، برای پرسیدن آنها شک نکنید.
باید از پزشک‌تان انتظار چه سؤالاتی را داشته باشید؟
احتمالا پزشک از شما سؤالاتی می‌کند. برای این سؤالات آماده باشید و برای جواب آنها وقت بگذارید. شاید پزشک از شما بپرسد:
- از چه زمانی این نشانه‌ها را تجربه می‌کنید و شدت آنها چقدر است؟
- آیا علائم‌تان دائمی است یا گذرا؟
- آیا چیزی علائم‌تان را کاهش یا افزایش می‌دهد؟
- آیا در میان اقوام‌تان کسی به سرطان تخمدان یا سرطان سینه مبتلا بوده است؟
- آیا سابقهی سرطان‌های دیگر در خانواده‌تان وجود دارد؟
