زایمانی را زودرس یا پیش از موعد می‌گویند که قبل از هفته‌ی ۳۷ بارداری اتفاق بیفتد. این وضعیت، همان‌طور که از اسمش پیداست، منجر به تولد نوزاد قبل از موعدِ پیش‌بینی‌شده می‌شود. البته، با تدابیر پزشکی می‌توان زایمان زودرس را به تعویق انداخت، زیرا زایمان به‌موقع، احتمال ابتلای نوزاد به ناهنجاری‌های جدی را کاهش می‌دهد. در ادامه، با ما همراه باشید تا درمورد علل، علائم و راهکارهای جلوگیری از زایمان زودرس بیشتر بدانید.
چه عواملی احتمال زایمان زودرس را افزایش می‌دهند؟
عوامل بسیار متعددی در افزایش احتمال زایمان زودرس نقش دارند. برخی از شایع‌ترین عوامل زایمان زودرس عبارتند از:
- سیگار کشیدن؛
- اضافه‌وزن یا کمبود وزن شدید در دوران پیش از بارداری؛
- مراقبت‌های ناکافی در دوران بارداری؛
- مصرف الکل یا مواد مخدر در دوران بارداری؛
- ابتلا به بیماری‌هایی از قبیل فشار خون بالا، پره‌اِکلامپسی (مسمومیت دوران بارداری)، دیابت، اختلالات لختگی خون و عفونت‌ها؛
- ابتلای جنین به نقایص تولد؛
- بارداری به‌روش لقاح مصنوعی؛
- بارداری دوقلو یا چندقلو؛
- سابقه‌ی فردی یا خانوادگی زایمان زودرس؛
- بارداری زودهنگام پس از تولد آخرین فرزند.
علائم زایمان زودرس
جلوگیری از زایمان زودرس تا حد زیادی نیازمند آشنایی زنان باردار با علائم هشداردهنده‌ی این وضعیت است، چرا که اقدام به درمان زودهنگام می‌تواند از شدت عوارض احتمالی بکاهد. بنابراین، چنانچه در آخرین هفته‌های بارداری هستید و با هریک از علائم زیر روبه‌رو شدید، حتما در اسرع وقت با پزشک معالج خود تماس بگیرید.
- کمردرد، به‌ویژه در نواحی تحتانی کمر. این درد ممکن است مداوم یا منقطع باشد، اما به‌گونه‌ای است که حتی با تغییر وضعیت یا سایر حرکات تسکین‌دهنده فروکش نمی‌کند؛
- انقباضات رحمی در فواصل ۱۰ دقیقه‌ای یا کوتاه‌تر؛
- گرفتگی زیر شکم یا گرفتگی‌های مشابه دوران قاعدگی. این احساس معمولا شبیه درد ناشی از نفخ است که می‌تواند همراه با اسهال باشد؛
- ترشح مایعات از واژن؛
- علائم مشابه آنفولانزا مانند تهوع، استفراغ یا اسهال. حتی درصورت مشاهده‌ی علائم خفیف باید این حالات را با پزشک معالج خود در میان بگذارید. چنانچه تا بیش از ۸ ساعت قادر به تحمل مایعات نیستید، حتما به پزشک مراجعه کنید؛
- افزایش فشار در ناحیه‌ی لگن یا واژن؛
- افزایش ترشحات واژنی؛
- لکه‌بینی یا خونریزی واژنی.
برخی از این علائم مانند کمردرد می‌توانند جزو عوارض طبیعی بارداری باشند. از این‌رو، همیشه به‌راحتی نمی‌توان علائم هشداردهنده‌ی زایمان زودرس را از عوارض طبیعی بارداری تشخیص داد. بنابراین، درصورت مشاهده‌ی هریک از این علائم حتما با پزشک معالج خود مشورت کنید تا چنانچه خطر زایمان زودرس تشخیص داده شد، سریعا تحت درمان قرار بگیرید.
روش انجام آزمایش انقباضات رحمی
آزمایش انقباضات رحمی از جمله روش‌های کلیدی تشخیص زایمان زودرس محسوب می‌شود. جهت انجام این آزمایش، مراحل زیر را دنبال کنید:
- دست‌تان را روی شکم‌تان بگذارید؛
- چنانچه احساس کردید که رحم‌تان سفت و شُل می‌شود، یعنی دچار انقباضات رحمی شده‌اید؛
- فاصله‌ی هر انقباض تا انقباض بعدی را اندازه بگیرید؛
- سعی کنید این انقباضات را متوقف سازید. مثلا سر پا نایستید، وضعیت‌تان را تغییر بدهید، استراحت کنید و دو یا سه لیوان آب بنوشید؛
- چنانچه انقباضات هر ۱۰ دقیقه یا زودتر تکرار شدند یا شدت درد و علائم‌تان شدیدتر شد، حتما با پزشک معالج خود تماس بگیرید.
البته، دقت داشته باشید که انقباضات زایمان را با انقباضات کاذب «براکستون هیکس» اشتباه نگیرید. انقباضات براکستون هیکس معمولا منظم نیستند، فواصل‌شان نزدیک‌تر نمی‌شود و درصورت تحرک یا استراحت، متوقف می‌شوند و بخشی از زایمان به‌حساب نمی‌آیند. اما چنانچه از نوع انقباضاتی که حس می‌کنید، مطمئن نیستید، با پزشک معالج خود مشورت کنید.
درمان زایمان زودرس
چنانچه پزشک معالج‌تان تشخیص داد که احتمالا در آستانه‌ی زایمان زودرس قرار دارید، شاید لازم باشد که جهت انجام روند درمان به بیمارستان مراجعه کنید. در چنین مواردی، مراحل زیر توسط کادر درمان طی خواهد شد:
- سؤالاتی درمورد سوابق پزشکی و داروهایی که در دوران بارداری مصرف کرده یا می‌کنید، از شما پرسیده می‌شود؛
- نبض، فشار خون و دمای بدن‌تان اندازه‌گیری می‌شود؛
- ضربان قلب جنین و انقباضات بدن‌تان به‌وسیله‌ی دستگاه بررسی می‌شود؛
- تست فیبرونِکتین جنینی جهت پیش‌بینی احتمال زایمان زودرس انجام می‌شود؛
- دهانه‌ی رحم جهت مشاهده‌ی اینکه چقدر باز شده است، معاینه می‌شود.
چنانچه درنهایت تشخیص داده شد که زایمان زودرس خواهید داشت، ممکن است تحت یکی از درمان‌های زیر قرار بگیرید:
- تزریق مایعات داخل وریدی؛
- تجویز داروهای برطرف‌کننده‌ی انقباضات رحمی جهت جلوگیری از زایمان زودرس؛
- تجویز داروهای افزاینده‌ی سرعت تکامل ریه‌های جنین؛
- تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها؛
- بستری در بیمارستان.
چنانچه زایمان قابل جلوگیری نباشد، پزشک معالج و کادر درمان به‌منظور انجام زایمان و تولد نوزاد آماده خواهند شد. اما درصورتی‌که احتمال زایمان زودرس تشخیص داده نشود، فرد می‌تواند به منزل بازگردد. برخلاف آنچه تصور می‌شود، استراحت در بستر در جلوگیری از زایمان زودرس چندان مؤثر نیست و خطرات خاص خودش را نیز به همراه خواهد داشت.
تأثیر زایمان زودرس بر نوزاد
بسیاری از نوزادان نارس، به‌خوبیِ نوزادانی که رشدِ جنینیِ کامل داشته‌اند، رشد می‌کنند. اما سلامتی این نوزادان در مقایسه با نوزادانی که به‌موقع متولد شده‌اند، متوجه خطرات بیشتری است. نوزادان نارس با سرعت کُندتری رشد می‌کنند و در معرض بیماری‌های جدی از قبیل اوتیسم، ناتوانی‌های ذهنی، فلج مغزی، مشکلات ریوی، نابینایی و ناشنوایی قرار دارند. هرچه کودک زودتر از موعدِ پیش‌بینی‌شده متولد شود، با خطرات بیشتری مواجه خواهد بود. نوزادانی که پس از هفت ماهگی به‌دنیا می‌آیند، معمولا باید مدت کوتاهی در بخش مراقبت‌های ویژه‌ی نوزادان در بیمارستان بستری شوند. اما نوزادانی که زودتر از هفت ماهگی متولد می‌شوند، در معرض خطرات به‌مراتب جدی‌تری قرار دارند و باید مراقبت‌های تخصصی‌تری دریافت کنند.
