دیابت مجموعه‌ای از بیماری‌های مرتبط با سوخت‌وساز بدن است که به‌واسطه عدم پردازش صحیح یا تولید انسولین، قند بالایی در بدن تولید می‌شود. احتمال ابتلا به دیابت برای همه گروه‌های سنی، نژادها و سنین وجود دارد. افراد با سبک زندگی مختلف هم به این بیماری دچار می‌شوند. در سال‌های ۱۹۷۱ تا ۲۰۰۰ میلادی، نرخ مرگ‌ومیر مردان مبتلا به دیابت کاهش پیدا کرد. این آمار نشان از رشد روش‌های درمانی دیابت برای مردان دارد. اما آمار درمان و بهبود زنان نتیجه‌ای مشابه را نشان نمی‌دهد و حتی میزان مرگ‌ومیر ناشی از ابتلا به دیابت در زنان بیش از دو برابر قبل شده است. در ادامه، از علائم دیابت در زنان و موضوعات مرتبط با این بیماری بیشتر خواهید خواند.
آمار ابتلا به دیابت در زنان
نرخ مرگ‌ومیر ناشی از دیابت در زنان بیش از مردان است، اما آمارها نشان می‌دهد که افزایش ابتلا به دیابت نوع دوم در مردان بیشتر از زنان شده است. پژوهش‌های انجام‌شده حاکی از تفاوت اثرات دیابت روی مردان و زنان است. نتایج این پژوهش‌ها به قرار زیر است:
- زنان اغلب درمان‌های تهاجمی کمتری برای مشکلات قلبی-عروقی و دیابت دریافت می‌کنند.
- تشخیص بعضی عوارض و خطرات دیابت در زنان دشوارتر از مردان است.
- بیماری های قلبی زنان در اغلب موارد با بیماری‌های قلبی مردان متفاوت است.
- عملکرد هورمون‌ها و التهاب در بدن زنان با بدن مردان متفاوت است.
بنا به آمار سال ۲۰۱۵ در آمریکا، حدود ۱۱٫۷ میلیون نفر از زنان و ۱۱٫۳ میلیون نفر از مردان به دیابت مبتلا هستند. آمارهای جهانی سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۴ هم نشان می‌دهد که تعداد مبتلایان به دیابت در جهان در سال ۱۹۸۰، ۱۰۸ میلیون نفر بوده و در سال ۲۰۱۴ به ۴۲۲ میلیون نفر رسیده است.
علائم دیابت در زنان
بسیاری از علائم دیابت در زنان، مشابه نشانه‌های این بیماری در مردان است. با وجود این، علائمی هم وجود دارد که فقط در زنان دیده می‌شود. شناخت بهتر این علائم به شناسایی بیماری و درمان سریع‌تر آن می‌انجامد. نشانه‌های دیابت که منحصرا در زنان دیده می‌شود، به شرح زیر است:
۱. عفونت قارچی واژن و دهان
رشد بیش از اندازه قارچ کاندیدا می‌تواند باعث بروز عفونت در دهان و واژن شود. چنین عفونت‌هایی در زنان رایج است. علائم عفونت قارچی واژن شامل موارد زیر است:
- خارش؛
- درد؛
- ترشح واژینال؛
- درد در هنگام آمیزش جنسی.
عفونت قارچی در دهان همراه با ایجاد لایه‌ای سفید روی زبان و پوشش داخلی دهان است. سطح بالای قند خون باعث رشد قارچ‌ها می‌شود.
۲. عفونت ادراری
خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری در زنان مبتلا به دیابت بیشتر از مردان است. این عفونت با ورود میکروب‌ها به مجاری ادرار رخ می‌دهد و باعث مشکلات زیر می‌شود:
- خروج ادرار با درد؛
- احساس سوزش؛
- وجود خون یا پروتئین و کریستال بیش از حد در ادرار که به آن حالت فوم می‌دهد.
اگر علائم عفونت ادراری درمان و پیگیری نشود، امکان عفونت کلیه هم وجود خواهد داشت. عفونت ادراری در زنان مبتلا به دیابت بیشتر به خاطر ضعیف شدن سیستم ایمنی رخ می‌دهد. سیستم ایمنی بدن هم به علت هیپرگلیسمی ضعیف می‌شود.
۳. اختلال در عملکرد و توانایی جنسی
گلوکز بالای موجود در بدن می‌تواند منجر به تخریب فیبرهای عصبی شود و نتیجه آن نوروپاتی دیابتی است. بیماران مبتلا به این مشکل دچار فقدان حس در نقاط مختلف بدن یا مورمور شدن اعضای بدن خواهند بود. این مشکلات در نواحی مختلف بدن مثل دست، پا و ران به وقوع می‌پیوندد. ضمن اینکه امکان وقوع بی‌حسی در واژن هم وجود دارد. چنین مشکلی بر توانایی جنسی زن اثر می‌گذارد و ضمن کاهش میل جنسی، واژن را هم در حالت بی‌حسی قرار می‌دهد.
۴. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
زمانی که در بدن یک زن، هورمون‌های مردانه بیش از حد لازم ترشح شوند، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک به وجود می‌آید. علائم این سندرم به شرح زیر است:
- قاعدگی نامنظم؛
- افزایش وزن؛
- آکنه؛
- افسردگی؛
- ناباروری.
احتمال دارد سندرم تخمدان پلی کیستیک باعث وقوع مقاومت انسولینی هم شود و با بالا بردن سطح قند خون بدن، مقدمات ابتلا به دیابت را فراهم کند.
علائم مشترک دیابت در زنان و مردان
علائم مشترک ابتلا به دیابت در زنان و مردان در مواردی که هنوز بیماری تشخیص داده نشده، به شرح زیر است:
- افزایش حس گرسنگی و تشنگی؛
- تکرر ادرار؛
- کاهش یا افزایش وزن بی‌دلیل؛
- خستگی؛
- تاری دید؛
- دیر خوب شدن زخم‌های بدن؛
- حالت تهوع؛
- عفونت پوستی؛
- تیره شدن پوست بخش‌هایی از بدن که دارای چین و شکن هستند، مانند زیر بغل؛
- زودرنجی و کج‌خلقی؛
- آغشته شدن نفس به رایحه‌هایی شیرین، میوه‌ای یا شبیه آستون؛
- بی‌حسی دست و پا.
یادتان باشد که بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع دوم، هیچ‌گونه علامت خاصی ندارند.
بارداری و ابتلا به دیابت نوع ۱ و ۲
بسیاری از زنان باردار مبتلا به دیابت درباره سلامت کودک خود نگران هستند. خبر خوب این است که با وجود ابتلا به دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ هم می‌توان این دوران را بدون مشکل پشت سر گذاشت. البته برای دوری از عوارض و خطرات این بیماری در دوران بارداری نیاز باید اقداماتی انجام داد. باید قبل از بارداری، سطح گلوکز خون را به سطح مطلوب برسانید. سطح گلوکز خون در دوران بارداری با مواقع دیگر متفاوت است.
اگر باردار هستید یا تصمیم به بارداری گرفته‌اید، باید حتما با پزشک درباره راهکارهای حفظ سلامت خود و نوزاد صحبت کنید. برای مثال، وضعیت سلامت عمومی و سطح قند خون باید قبل از بارداری و در طول این دوران مرتب اندازه‌گیری شود. وقتی باردار هستید، قند خون و کِتون از طریق جفت به بدن جنین منتقل می‌شود. نوزادان هم مانند شما برای تأمین انرژی بدن خود به گلوکز نیاز دارند. اما اگر سطح قند خون یا همان گلوکز بدن‌تان در بارداری بیش از حد باشد، امکان نقص عضو نوزاد وجود خواهد داشت. بالا بودن بیش از اندازه سطح گلوکز بدن مادر باعث مشکلاتی به شرح زیر در نوزادان می‌شود:
- نواقص شناختی؛
- تأخیر در رشد؛
- فشار خون بالا.
دیابت بارداری
دیابت بارداری فقط در زنان باردار به وجود می‌آید و با نوع یک و دو متفاوت است. حدود ۹.۲ درصد از زنان باردار به این مشکل مبتلا می‌شوند. زمانی که هورمون‌های بارداری در عملکرد انسولین بدن دخالت کنند، دیابت بارداری به وقوع می‌پیوندد و مقدار انسولین بیشتری در بدن ترشح می‌شود. البته در بعضی از زنان هم میزان ترشح انسولین کافی نیست، اما دیابت بارداری رخ می‌دهد. دیابت بارداری معمولا در اواخر دروان بارداری رخ می‌دهد و در بیشتر زنان بعد از اتمام این دوره، از بین می‌رود. اگر دیابت بارداری داشته‌اید، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به دیابت نوع دوم هستید. به همین خاطر، بهتر است هر چند سال یک‌بار، آزمایش دیابت یا پیش‌دیابت بدهید.
عوامل خطرناک برای ابتلا به دیابت در زنان
زنان با شرایط زیر بیشتر در خطر ابتلا به دیابت نوع دوم هستند:
- زنان بالای ۴۵ سال؛
- زنان چاق و دارای اضافه وزن؛
- زنانی که در خانواده (والدین یا خواهر و برادرها) سابقه ابتلا به دیابت وجود دارد؛
- زنان دورگه: آفریقایی-آمریکایی، سرخ‌پوست، آسیایی-آمریکایی، هیسپانیک، بومیان آلاسکا یا بومیان هاوایی؛
- زنانی که نوازادانی با وزنی بالای چهار کیلوگرم به دنیا آورده‌اند؛
- زنانی که به دیابت بارداری مبتلا بوده‌اند؛
- زنانی که فشار خون بالا دارند؛
- زنانی که کلسترول بالا دارند؛
- زنانی که کمتر از سه روز در هفته ورزش می‌کنند؛
- زنانی که مشکلات مرتبط با استفاده از انسولین دارند (مثلا مبتلایان به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک)؛
- زنانی که سابقه سکته قلبی یا مغزی دارند.
درمان دیابت در زنان
در مراحل مختلف زندگی، بدن زنان موانعی برای مدیریت دیابت و قند خون به وجود می‌آورد. در این حین، امکان وقوع چالش‌هایی وجود دارد:
- مصرف بعضی از قرص‌های بارداری باعث افزایش گلوکز می‌شود. برای رفع این مشکل باید از پزشک بخواهید تا برای‌تان قرص ضدبارداری مناسب‌تری با دوز کمتر تجویز کند؛
- گلوکز موجود در بدن می‌تواند باعث عفونت قارچی شود. گلوکز، سرعت رشد قارچ‌ها را افزایش می‌دهد. برای درمان عفونت‌های قارچی، داروهای با/بدون نسخه‌ای در داروخانه‌ها عرضه می‌شود. با کنترل سطح قند خون خود می‌توانید مانع از بروز عفونت‌های قارچی شوید. مصرف مقدار مناسب انسولین مطابق دستور پزشک، ورزش مرتب، کاهش مصرف کربوهیدرات، کنترل سطح گلوکز خون و مصرف غذاهایی با گلیسیمیک (شاخصی عددی برای نشان دادن اثر هر غذا بر سطح قند خون) باعث کنترل دیابت می‌شود.
برای جلوگیری یا به تأخیر انداختن دیابت، پرهیز از دچار شدن به علائم و خطرات و مدیریت علائم دیابت می‌توانید اقدامات و روش‌های زیر را در نظر بگیرید:
مصرف داروها
برای مدیریت علائم و خطرات ناشی از دیابت می‌توان از داروهایی استفاده کرد. دسته‌بندی‌های مختلفی برای داروهای دیابتی وجود دارد. متداول‌ترین آنها شامل موارد زیر است:
- انسولین‌درمانی برای بیماران مبتلا به دیابت نوع یک؛
- مصرف داروی مِتفورمین (گلوکوفاژ) که قند خون را پایین می‌آورد.
ایجاد تغییرات در سبک زندگی
تغییر در سبک زندگی باعث مدیریت بهتر بیماری دیابت می‌شود:
- ورزش کردن و حفظ وزن بدن در موقعیتی مناسب؛
- پرهیز از استعمال دخانیات (سیگار)؛
- رعایت رژیم غذایی سرشار از سبزی، میوه و غلات کامل؛
- مدیریت سطح قند خون.
درمان‌های جایگزین
درمان‌های مکمل متنوع دیگری هم برای دیابت وجود دارد:
- مصرف مکمل‌هایی مانند منیزیم و کرومیوم؛
- مصرف زیاد بروکلی، گندم سیاه، مریم‌گلی، نخود و شنبلیله؛
- مصرف مکمل‌های گیاهی.
خطرات جانبی دیابت
خطرات جانبی متنوعی به خاطر ابتلا به بیماری دیابت رخ می‌دهد. برای مثال:
- اختلالات در خوردن: بعضی تحقیقات نشان می‌دهد که ابتلا به دیابت در زنان بیشتر باعث وقوع اختلالات در خوردن و گوارش می‌شود.
- مشکلات پوستی: مانند عفونت‌های میکروبی و قارچی از عوارض ابتلا به دیابت است.
- بیماری سرخرگ کرونری: بیشتر زنان مبتلا به دیابت نوع دو، حتی زنان جوان، از قبل دچار بیماری‌های قلبی بوده‌اند.
- تخریب اعصاب: این مشکل می‌تواند منجر به درد، مشکلات گردش خون، بی‌حسی در بعضی از اندام‌ها و… شود.
- مشکلات بینایی: گاهی‌اوقات دیابت باعث نابینایی افراد می‌شود.
- مشکلات پا: اگر دیابت به‌درستی درمان نشود، امکان قطع عضو وجود دارد.
چشم‌انداز بیماری
هیچ درمان خاص و قطعی برای دیابت وجود ندارد. زمانی که به این بیماری مبتلا شدید، فقط می‌توانید آن را کنترل کنید. مطالعه‌ای که اخیرا انجام شده حاکی از آن است که امکان مرگ زنان مبتلا به دیابت ۴۰ درصد بیشتر از زنان سالم است. ضمن اینکه امید به زندگی در زنان مبتلا به دیابت نوع اول کمتر از افراد سالم است. امید به زندگی در مبتلایان به دیابت نوع اول، ۲۰ سال و در مبتلایان دیابت نوع دوم ۱۰ سال کاهش پیدا کرده است.
روش‌های دارویی، تغییر در سبک زندگی و… برای کنترل بیماری دیابت وجود دارد. قبل از شروع هر روش درمانی، باید حتما با پزشک مشورت کنید.
