علائم ام اس و روش‌های تشخیص آن

مشکلات بینایی یکی از شایع‌ترین علائم ام اس هستند. التهاب بر عصب بینایی تأثیر می‌گذارد و در دید مرکزی اختلال ایجاد می‌کند. این امر می‌تواند به تاری دید، دوبینی یا از دست دادن بینایی منجر شود.

شما ممکن است بلافاصله متوجه‌ مشکلات بینایی‌تان نشوید، چون آسیب‌های وارده به بینایی ممکن است آهسته و تدریجی باشند. همچنین ممکن است هنگامی که به بالا یا به یک سمت نگاه می‌کنید، احساس درد کنید. راه‌های مختلفی برای مقابله با تغییرات بینایی مرتبط با ام اس وجود دارد.

۲. مورمور شدن و بی‌حسی

مورمور شدن و بی‌حسی یکی دیگر از علائم ام اس است. ام اس بر اعصاب مغز و نخاع (مرکز پیام بدن) تأثیر می‌گذارد. این بدان معناست که ممکن است سیگنال‌های ضدونقیضی در سراسر بدن ارسال شوند و گاهی‌اوقات هم هیچ سیگنالی فرستاده نشود. این امر به بی‌حسی منجر می‌شود. مورمور شدن و بی‌حسی، یکی از شایع‌ترین علائم هشداردهنده‌ی ام اس است. جاهایی که بیشتر دچار بی‌حسی می‌شوند، عبارتند از صورت، بازوها، پاها و انگشتان.

۳. درد و گرفتگی عضلات

درد مزمن و گرفتگی‌های غیرارادی عضلات نیز در بیماری ام اس متداول هستند. به گفته‌ی انجمن ملی ام اس، یک مطالعه نشان داد نیمی از افراد مبتلا به ام اس دچار درد مزمن هستند. سفتی عضلانی یا گرفتگی‌های عضلانی (اسپاستیسیت) نیز علائم شایعی هستند. شما ممکن است سفتی عضلات یا مفاصل و همچنین حرکات ناگهانی، دردناک و غیرقابل‌کنترل اندام‌ها را نیز تجربه کنید. پاها بیشتر از سایر اندام‌ها تحت تأثیر ام اس قرار می‌گیرند اما درد پشت نیز متداول است.

۴. خستگی و ضعف

حدود ۸۰ درصد از افراد در مراحل اولیه‌ی ام اس دچار خستگی و ضعف بدون علت می‌شوند. خستگی مزمن زمانی اتفاق می‌افتد که اعصاب موجود در ستون فقرات تخریب می‌شوند. این خستگی معمولا به‌طور ناگهانی ظاهر می‌شود و برطرف شدن آن چندین هفته طول می‌کشد. این ضعف در ابتدا بیشتر در پاها مشهود است.

۵. مشکلات تعادل و سرگیجه

سرگیجه و مشکلات مربوط به هماهنگی و تعادل می‌توانند تحرک فرد مبتلا به بیماری ام اس را کاهش بدهند. پزشک‌تان ممکن است اینها را مشکلات مربوط به طرز راه رفتن (اختلال gait) بنامد. افراد مبتلا به ام اس اغلب احساس گیجی و سبکی‌سر می‌کنند یا حس می‌کنند دنیا دور سرشان می‌چرخد (دَوَران سر). این علائم معمولا هنگامی اتفاق می‌افتند که فرد از جایش بلند می‌شود.

۶. اختلال در عملکرد مثانه و روده

اختلال در عملکرد مثانه، علامت دیگری است که حدود ۸۰ درصد از افراد مبتلا به ام اس را درگیر می‌کند. این اختلال می‌تواند شامل تکرر ادرار، نیاز فوری به دفع ادرار یا ناتوانی در نگه‌داشتن ادرار باشد. علائم مرتبط با ادرار، اغلب قابل‌کنترل هستند. برخی از افراد مبتلا به ام اس نیز به یبوست و اسهال دچار می‌شوند یا کنترل روده‌شان را از دست می‌دهند و دچار بی‌اختیاری مدفوع می‌شوند.

۷. اختلال در عملکرد جنسی

برانگیختگی جنسی نیز می‌تواند یکی دیگر از مشکلات افراد مبتلا به ام اس باشد. اختلال در عملکرد جنسی از سیستم عصبی مرکزی آغاز می‌شود؛ یعنی جایی که ام اس به آن حمله می‌کند.

۸. مشکلات شناختی

حدود نیمی از افراد مبتلا به بیماری ام اس، به نوعی در عملکرد شناختی‌شان دچار مشکل می‌شوند و ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:

• مشکلات حافظه؛
• فراخنای توجه‌ کوتاه (فراخنا: مدت زمانی که شخص می‌تواند روی فعالیتی تمرکز کند)؛
• مشکلات گفتاری؛
• اِشکال در سازماندهی ذهنی.

افسردگی و سایر مشکلات سلامت عاطفی نیز متداول هستند.

۹. تغییر در سلامت عاطفی

افسردگی عمده (ماژور) در میان افراد مبتلا به ام اس متداول است. فشارهای ناشی از ام اس می‌تواند به تحریک‌پذیری، نوسانات خُلقی و وضعیتی به نام بی‌ثباتی عاطفی نیز منجر شود. بی‌ثباتی عاطفی شامل حمله‌های خنده و گریه‌ی غیرقابل‌کنترل است. مقابله با علائم ام اس به همراه مشکلات مربوط به خانواده و … می‌تواند افسردگی و سایر اختلالات عاطفی را چالش‌برانگیزتر کند.

سایر علائم ام اس

همه‌ی افراد مبتلا به ام اس، علائم مشابهی ندارند. ممکن است علائم مختلفی در هنگام عود یا حملات ام اس ظاهر شوند. علاوه بر نشانه‌های ذکر شده در بالا، سایر علائم ام اس عبارتند از:

• از دست دادن شنوایی؛
• تشنج؛
• لرزش غیرقابل‌کنترل؛
• مشکلات تنفسی؛
• لکنت زبان؛
• اِشکال در بلع غذا.

آیا بیماری ام اس ارثی است؟

ام اس لزوما ارثی نیست اما به گفته‌ی انجمن ملی ام اس، اگر یکی از اعضای خانواده یا اقوام نزدیک شما ام اس داشته باشند، احتمال ابتلای شما به این بیماری بیشتر خواهد بود.

احتمال ابتلای افراد عادی (بدون پیشینه‌ی خانوادگی) به ام اس فقط ۰٫۱ درصد است اما اگر والدین یا خواهر و برادر شما مبتلا به ام اس باشند، این رقم به ۲٫۵ تا ۵ درصد افزایش می‌یابد.

وراثت، تنها عامل مؤثر در ابتلا به ام اس نیست. اگر یکی از دوقلوهای یکسان به ام اس مبتلا باشد، احتمال ابتلای قُل دیگر به ام اس فقط ۲۵ درصد است. اگرچه ژنتیک قطعا یک عامل خطر به‌حساب می‌آید، اما تنها عاملِ تأثیرگذار نیست.

تشخیص بیماری ام اس چگونه انجام می‌شود؟

یک پزشک (به احتمال زیاد متخصص مغز و اعصاب) برای تشخیص ام اس چندین آزمایش انجام خواهد داد، ازجمله:

• معاینه‌ی عصبی: پزشک شما هرگونه اختلال در عملکرد عصبی را بررسی خواهد کرد.
• معاینه‌ی چشم: برای ارزیابی بینایی و بررسی بیماری‌های چشم، یک‌سری آزمایش انجام می‌شود.
• تصویربرداری با تشدید مغناطیسی (MRI): تکنیکی است که از یک میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر مقطعی از مغز و نخاع استفاده می‌کند.
• کشیدن مایع نخاعی (پونکسیون کمری): آزمایشی است که در آن، یک سوزن بلند وارد ستون فقرات می‌شود و از مایعی که در اطراف مغز و نخاع در گردش است، نمونه‌برداری می‌کند.

پزشکان از این تست‌ها برای بررسی آسیب به سیستم عصبی مرکزی در دو ناحیه‌ی جداگانه (مغز و نخاع) استفاده می‌کنند. آنها همچنین باید تعیین کنند بین دوره‌هایی که به اعصاب مرکزی آسیب وارد کردند، حداقل یک ماه فاصله وجود داشته است. این آزمایش‌ها برای رد کردن احتمال سایر بیماری‌ها نیز انجام می‌شوند.

ام اس در بیشتر مواقع پزشکان را متعجب می‌سازد، چون شدت علائم آن و راه‌هایی که از آن طریق بر افراد تأثیر می‌گذارد، بسیار متفاوت هستند. حمله‌‌های ام اس ممکن است چند هفته طول بکشند و سپس ناپدید شوند. با این حال عودها ممکن است به‌تدریج وخیم‌تر و غیرقابل‌ پیش‌بینی‌تر شوند و با علائم مختلفی همراه باشند. تشخیص زودهنگام ام اس ممکن است به جلوگیری از پیشرفت سریع آن کمک کند.

امکان تشخیص اشتباه نیز وجود دارد. یک مطالعه نشان داد که نزدیک به ۷۵ درصد از متخصصان ام اس حاضر در این بررسی، در طی ۱۲ ماه گذشته حداقل ۳ بیمار داشته‌اند که بیماری‌شان اشتباه تشخیص داده شده بود.

سخن آخر

بیماری ام اس یک اختلال چالش‌برانگیز است اما محققان درمان‌های بسیاری کشف کرده‌اند که می‌تواند پیشرفت آن را کُند سازد. بهترین دفاع در برابر ام اس، آن است که بلافاصله پس از مشاهده‌ی اولین علائم هشداردهنده نزد پزشک بروید. همان‌طور که می‌دانید وراثت یکی از عوامل خطر کلیدی در ابتلا به ام اس است، بنابراین اگر یکی از اعضای خانواده یا اقوام نزدیک‌تان به ام اس مبتلاست و شما نیز برخی از علائم آن را دارید، برای بررسی‌های بیشتر سریعا به پزشک مراجعه کنید. این کار را به تأخیر نیندازید، چون در صورت ابتلا به ام اس باید هرچه سریع‌تر درمان را آغاز کنید.