آب مروارید، نوعی بیماری پیش‌رونده و بدون درد در عدسی چشم است. آب مروارید، عبور نور را کم می‌کند و به همین خاطر شما قادر به دیدن واضح تصاویر نیستید. اگر این عارضه‌ی چشمی درمان نشود، می‌تواند منجر به نابینایی گردد. این عارضه اغلب در بزرگسالان رخ می‌دهد، اما می‌تواند در افراد جوان نیز اتفاق بیفتد، درواقع آب مروارید (کاتاراکت) نوعی بیماری چشمی با دلایل گوناگون است که با تارشدن عدسی چشم آغاز می‌شود و با افزایش تیرگی و کدرشدن عدسی و درنهایت مختل شدن بینایی چشم خاتمه می‌یابد. در مراحل اوليه كه تنها بخش كوچكی از عدسی كدر شده است، شايد آب مرواريد مشكلی ايجاد نكند، اما در بيشتر مواقع اين روند ادامه می‌يابد و بخش بزرگی از عدسی كدر می‌شود و بينایی را مختل می‌سازد. سرعت پيشرفت آب مرواريد در بين افراد مختلف متفاوت است. آب مرواريدِ ناشی از افزايش سن، به‌تدريج و طی چند سال پيشرفت می‌نمايد. آب مرواريد ممکن است که در افراد جوان و افراد ديابتی، به‌سرعت و طی چند ماه پيشرفت نمايد، ولی سرعت پيشرفت آب مرواريد در هر فرد را نمی‌توان دقيقا پيشگويی كرد.
علائم و نشانه‌های آب مروارید
- دید ابری، تاری دید، بینایی کم؛
- مشکل دید درشب؛
- ناراحتی در مواجهه با نور؛
- نیاز به نور بیشتر برای مطالعه و سایر فعالیت‌ها؛
- دیدن هاله در اطراف نورها؛
- تغییر مداوم شماره‌ی عینک یا لنز تماسی؛
- محوشدن یا زردشدن رنگ‌ها؛
- دوبینی.
در مراحل اولیه‌ی این بیماری، ممکن است که دید ابری شکلی که در اثر ابتلا به آب مروارید به‌وجود آمده است، تنها بخش کوچکی از عدسی چشم را تحت تأثیر قرار دهد و شخص از وجود ضایعه در بینایی خود مطلع نشود، ولی به‌مرور زمان و با پیشرفت بیماری، بخش بیشتری از عدسی چشم تار می‌شود و نوری که از عدسی چشم عبور می‌کند دچار اختلال بیشتری شده و منجر به علائم قابل‌توجه بیشتری می‌شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورت مشاهده‌ی هرگونه تغییر در بینایی، مثل دوبینی، دیدن هاله، درد ناگهانی چشم یا سردردهای ناگهانی فورا به پزشک مراجعه کنید. اغلب آب مرواریدها همراه با افزایش سن یا آسیب‌دیدگی‌هایی که باعث تغییر در بافت عدسی چشم می‌شوند، پیشرفت می‌کند.
برخی از اختلالات ژنتیکی و ارثی که خود باعث بروز دیگر مشکلات سلامتی می‌شوند، عواملی مانند جراحی چشم در گذشته یا بیماری‌هایی مانند دیابت، ریسک ابتلا به آب مروارید را افزایش می‌دهند. همچنین استفاده‌ی طولانی‌مدت از داروهای استروئیدی می‌تواند موجب پیشرفت بیماری شود.
آب مروارید چگونه به وجود می‌آید؟
هنگامی که آب مروارید به وجود می‌آید، عدسی چشم در قسمت عقبی عنبیه (بخش رنگی چشم) قرار میگیرد.
عدسی، نور را به‌صورت دقیق روی شبکیه (غشایی حساس به نور درچشم که مانند فیلمِ دوربین عمل می‌کند) متمرکز می‌کند تا تصویر واضحی روی شبکیه ایجاد شود.
با بالا رفتن سن، عدسی چشم دچار کاهش انعطاف‌پذیری و شفافیت شده و ضخیم‌تر می‌شود. افزایش سن و دیگر شرایط پزشکی، باعث ایجاد توده و نقاط کوچک و تیره‌ای در بافت عدسی چشم می‌شوند.
با پیشرفت آب مروارید، مناطق تیره متراکم‌تر می‌شوند و بخش بیشتری از عدسی را درگیر می‌کنند. با گسترش بیماری، جلوی عبور نور از عدسی گرفته می‌شود و درنتیجه دید شما تار می‌گردد.
پیشرفت بیماری معمولا در هر دو چشم صورت میگیرد، اما ممکن است که این اتفاق همیشه رخ ندهد. گاهی اوقات ممکن است که آب مروارید در یک چشم پیشرفته‌تر از چشم دیگر باشد و باعث اختلافِ دیدِ چشم‌ها شود.
انواع آب مروارید
آب مرواریدی که بر مرکز عدسی چشم تأثیر می‌گذارد (آب مروارید هسته‌ای یا نوکلئار)
این نوع از آب مروارید، در مراحل اولیه‌ی خود می‌تواند بر دید نزدیک تأثیرگذار باشد و حتی به‌طور موقت باعث بهبود دید مطالعه‌ای شما شود. اما با گذشت زمان، عدسی چشم به‌تدریج زردتر می‌شود و دید شما تارتر می‌گردد.
با پیشرفت این نوع از آب مروارید، حتی ممکن است که عدسی چشم به رنگ قهوه‌ای درآید. همزمان با تیره‌تر شدن رنگ عدسی چشم، تشخیص رنگ‌ها مشکل‌تر می‌شود.
آب مرواریدی که بر قسمت‌های محیطی عدسی تأثیر می‌گذارد (آب مروارید قشری یا کورتیکال)
این آب مروارید به‌شکل لکه‌های سفیدرنگ و کره‌ای‌شکل یا رگه‌هایی در لبه‌ی بیرونی قشر عدسی شکل میگیرد. با پیشرفت بیماری، لکه‌ها به سمت مرکز چشم گرایش پیدا می‌کنند و در عبور نور از مرکز عدسی چشم، اختلال ایجاد می‌نمایند.
آب مرواریدی که بر قسمت عقبی عدسی چشم اثر می‌گذارد (کاتارکت زیر کپسولی یا ساب کپسولر)
آب مروارید ساب کپسولر،این آب مروارید معمولا به‌صورت لکه‌ای کدر و کوچک، در پشت عدسی چشم و درست در مسیر عبور نور شکل میگیرد. این نوع از آب مروارید اغلب در دید مطالعه‌ای شما تأثیر می‌گذارد، دید شما را در نور زیاد کاهش می‌دهد و باعث دیدن هاله در اطراف نور چراغ‌ها درشب می‌شود. این نوع از آب مروارید نسبت به انواع دیگر، سریع‌تر پیشرفت می‌کند.
آب مروارید مادرزادی
برخی از افراد با این بیماری متولد می‌شوند یا د دوران کودکی علائم آن را نشان می‌دهند. این نوع از آب مروارید می‌تواند به‌طور ژنتیکی، بر اثر عفونت داخل رحمی مادر در دوران بارداری یا آسیب‌دیدگی و ضربه ایجاد شده باشد.
اگر مادر در دوران بارداری مبتلا به عفونت‌های داخل رحمی مانند سرخجه، سرخک، مخملک و… شده باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در کودک بیشتر می‌شود. آب مرواریدهای مادرزادی همیشه بر بینایی اثر نمی‌گذارند و درصورت تأثیر بر بینایی، معمولا بلافاصله بعد از تشخیص، درمان می‌شوند.
عواملی که باعث افزایش خطر ابتلا به آب مروارید می‌شوند:
- افزایش سن؛
- دیابت؛
- قرارگرفتن در معرض نور خورشید؛
- سیگارکشیدن؛
- چاقی؛
- فشارخون بالا؛
- التهاب یا آسیب‌دیدگی‌های قبلی چشم؛
- جراحی قبلی چشم؛
- استفاده‌ی طولانی‌مدت از داروهای کورتیکواستروئید؛
- مصرف بیش‌ازحد الکل.
تشخیص بیماری
پزشک شما برای تشخیص اینکه آیا به آب مروارید مبتلا هستید یا خیر، سابقه‌ی پزشکی‌تان را بررسی و چشم شما را معاینه می‌کند. امکان دارد که پزشک‌تان انجام چند آزمایش مختلف را لازم بداند، این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:
آزمایش دقت بینایی
در این تست برای تشخیص میزان توانایی شما در خواندن حروف و علائم، از جدولی با علائم بینا‌یی‌سنجی که به ترتیب کوچک می‌شوند، استفاده می‌شود. هر یک از چشم‌های شما درحالی تست می‌شود که چشم دیگر بسته است. پزشک تشخیص می‌دهد که آیا نمره‌ی بینایی شما ۲۰ از ۲۰ است یا دید شما دارای نقص است.
آزمایش Slit-lamp
این تست به چشم پزشک این امکان را می‌دهد که بتواند ساختار پیشین چشم شما را با میکروسکوپ مشاهده کند. این میکروسکوپ که Slit-lamp نام دارد، با استفاده از یک خط نور شدید در قرنیه، عنبیه، عدسی و فضای بین عنبیه و قرنیه شکاف ایجاد می‌کند. همچنین باعث روشن‌شدن آن نواحی می‌شود. این شکافِ نور، به پزشک کمک می‌کند تا اجزای چشم را چندین برابر بزرگ‌تر از حالت عادی مشاهده کند، درنتیجه امکان تشخیص ناهنجاری‌ها و نقص‌های کوچک برای پزشک ساده‌تر می‌شود.
آزمایش شبکیه‌ی چشم
به‌منظور آماده‌شدن برای تست شبکیه‌ی چشم، پزشک قطره‌ای در داخل چشم شما می‌چکاند که باعث بازشدن مردمک‌های چشم می‌شود، بدین ترتیب معاینه‌ی قسمت عقبی چشم (شبکیه) راحت‌تر شود. چشم پزشک با استفاده از Slit-lamp یا ابزاری مخصوص به نام افتالموسکوپ، می‌تواند علائم آب مروارید را در عدسی چشم موردبررسی قرار دهد.
درمان
زمانی که عینک‌های تجویزی هم قادر به بهبود میزان دید شما نباشند، تنها درمان مؤثر برای آب مروارید، جراحی است.
چه زمانی برای جراحی اقدام کنیم؟
از چشم پزشک خود بپرسید که آیا جراحی برای شما مناسب است یا نه. بیشتر چشم پزشکان زمانی جراحی را پیشنهاد می‌کنند که آب مروارید شروع به اثرگذاشتن بر کیفیت زندگی بیمار و ایجاد اختلال در انجام کارهای روزمره‌ای همچون مطالعه یا رانندگی در شب می‌كند.
تصمیم‌گیری درمورد زمان مناسب برای جراحی به شما و دکترتان بستگی دارد. بیشتر مردم نیاز فوری به جراحی ندارند، زیرا عموما آب مروارید صدمه‌ی جدی به چشم نمی‌زند. اما معمولا پیشرفت بیماری در افراد مبتلا به دیابت سریع‌تر اتفاق می‌افتد.
تأخیر در انجام جراحی معمولا تأثیر قابل‌توجهی بر روند بهبود بینایی نخواهد داشت. بنابراین اگر تصمیم به جراحی دارید، برای بررسی مزایا و خطرات این جراحی، وقت کافی بگذارید و با پزشک خود مشورت کنید.
اگر تصمیم ندارید که به این زودی اقدام به جراحی کنید، ممکن است که چشم پزشک از شما بخواهد تا به‌طور مرتب آزمایشات دوره‌ای را برای بررسی روند پیشرفت آب مروارید، انجام دهید .
در عمل جراحی آب مروارید چه اتفاقی می‌افتد؟
جراحی آب مروارید شامل برداشتن عدسی کدر چشم و جایگزینی آن با یک عدسی مصنوعی شفاف است. عدسی مصنوعی چشم، عدسی داخل چشمی نامیده می‌شود که درست در جای عدسی طبیعی قرار میگیرد و به عنوان بخشی دائمی در چشم باقی می‌ماند.
برای برخی افراد، وجود دیگر مشکلات چشم، باعث می‌شود تا آنها قادر به استفاده از لنز مصنوعی نباشند. در چنین مواردی بعد از برطرف شدن آب مروارید، می‌توان میزان دید را با عینک یا لنزهای تماسی بهبود بخشید.
جراحی آب مروارید معمولا به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و شما بعد از عمل، نیاز به بستری شدن ندارید. درطی عمل جراحی، دکتر برای بی‌حس کردن چشم از داروی بی‌حسی استفاده می‌کند و شما درطول عمل بیدار هستید.
عمل جراحی آب مرواردید معمولا ایمن و بی‌خطر است، اما در بعضی از موارد نادر، خطر عفونت و خونریزی وجود دارد. جراحی آب مروارید خطر پارگی شبکیه را نیز افزایش می‌دهد.
ممکن است که تا چند روز پس از عمل، مقداری احساس ناراحتی در چشم‌تان داشته باشید. بهبودی کامل معمولا طی ۸ هفته رخ می‌دهد.
درصورت نیاز به عمل جراحی آب مروارید در هر دو چشم، پزشک شما پس از بهبودی چشم اول، عمل جراحی را برای حذف آب مرواریدِ چشم دوم برنامه‌ریزی می‌کند.
